Wsparcie w pandemii: czy otwierać firmę, mimo zakazu

Ograniczenia, a w szczególności zakazy prowadzenia przez niektórych przedsiębiorców działalności, są wprowadzane od początku pandemii w drodze rozporządzeń wydawanych na podstawie ustawy z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (dalej: ustawa). Naruszanie tych zakazów stanowi dla policji i sanepidu podstawę (zgodnie z art. 48a ustawy) nakładania kar pieniężnych w wysokości od 10 000 do 30 000 zł, które dodatkowo są natychmiast wykonalne. Jest to szczególnie dotkliwa sankcja, ponieważ pozbawia firmę dostępu do tych środków, a ich ewentualne odzyskanie wymaga wyroku sądowego.

Bez podstawy prawnej

Przedsiębiorcy, którzy otwierają swoje biznesy, narażają się zatem na wielokrotne kontrole i bardzo wysokie kary finansowe. Wielu z nich wybiera więc walkę sądową, odwołując się od kar.

W wyrokach, które dotychczas zapadły, sądy uchylały decyzje nakładające kary (najpełniejsze uzasadnienie w wyroku WSA w Opolu z 27 października 2020 r., II SA/Op 219/20). W znanych uzasadnieniach sądy podkreślały, że:

- wprowadzane rozporządzeniami ograniczenia i zakazy nie miały dostatecznej podstawy ustawowej (rozporządzenia powinny regulować wyłącznie szczegółowe kwestie techniczne, a nie samodzielnie wprowadzać zakazy),

- ustawa nie zawiera umocowania do określania w rozporządzeniu zakazów prowadzenia działalności gospodarczej (odnosi się tylko do czasowego ograniczenia określonych zakresów działalności),

- jeżeli rozporządzenie zostało wydane z przekroczeniem delegacji ustawowej, to określone nim obowiązki i zakazy zostały nałożone bez podstawy prawnej, a w konsekwencji nałożenie sankcji administracyjnej (kary pieniężnej) jest niezgodne z prawem,

- organy nie przeprowadzały odpowiedniego postępowania dowodowego (organy opierały się wyłącznie na notatkach służbowych, brak było choćby przesłuchania strony),

- nie uwzględniano sytuacji osobistej, majątkowej i rodzinnej ukaranych osób.

W sytuacji gdy firmy korzystają dodatkowo z opcji dopuszczanych przez przepisy (coworking w kawiarniach, działalność lecznicza w hotelach, kręcenie filmów dokumentalnych w klubach, przeprowadzanie szkoleń lub zebrań partyjnych w barach), nakładanie kolejnych sankcji jest coraz bardziej wątpliwe, a kary uchylane przez sądy w postępowaniach odwoławczych przestają odstraszać. Właściciele firm powinni jednak pamiętać, że postępowania sądowe trwają coraz dłużej i w wielu wypadkach ewentualne uchylenie kary i odzyskanie środków finansowych może zabrać nawet dwa lata.

Pozbawienie pomocy

Kolejną dolegliwością nałożoną na przedsiębiorców sprzeciwiających się zakazom jest odmowa udzielenia oraz konieczność zwrotu otrzymanej dotychczas pomocy publicznej. Taką sankcję przewiduje tzw. ustawa o dobrym

Samarytaninie (a konkretnie jej art. 23), czyli ustawa z 28 października 2020 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z przeciwdziałaniem sytuacjom kryzysowym związanym z wystąpieniem Covid-19.