Brak wprowadzenia stanu klęski żywiołowej przez rząd a odszkodowanie za straty z powodu lockdownu

Czy rząd zobowiązany był do wprowadzenia stanu klęski żywiołowej, co mu się teraz zarzuca w pozwach o odszkodowanie za straty z powodu lockdownu?

Odpowiedź na to pytanie wcale nie musi być jednoznaczna – stan klęski żywiołowej może być bowiem wprowadzony wtedy, kiedy zwykłe środki konstytucyjne nie są wystarczające, a należy pamiętać, że określone regulacje, również ograniczające w niezbędnym stopniu prawa i wolności obywateli, mogą i są wprowadzane ustawą. Próba zbudowanie więc deliktu z powodu nieskorzystania przez rząd z możliwości wprowadzenia stanu klęski żywiołowej może być skazana na porażkę. Należy przy tym zauważyć, że wprowadzanie stanów wyjątkowych nie było powszechną metodą przeciwdziałania epidemii również w innych krajach Unii Europejskiej.

Czytaj też:

Powództwa o lockdown mają w sądach pod górkę

Prokuratorzy dostali wytyczne: bez litości dla przedsiębiorców

Uchylenie decyzji sanepidu a ubieganie się o odszkodowanie

A widzi pan inne podstawy takich roszczeń?

Wskazywane ograniczenia wprowadzane są rozporządzeniami w oparciu o nowelę ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi („tarcza" z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem Covid-19). Powyższa technika legislacyjna została zakwestionowana już w orzeczeniach sądów administracyjnych, przyjmując więc jako podstawę art. 4171 § 1 kodeksu cywilnego, można formułować roszczenie odszkodowawcze w oparciu o taki zarzut.

Czyli najbardziej klasyczny: wyrządziłeś szkodę, to ją napraw?

Tak. Pojawia się jednak kolejny problem, wykazania poniesionej szkody i jej związku z powyżej wskazanym, ewentualnym bezprawiem legislacyjnym. Nie ma bowiem jasności, czy wprowadzenie określonych zasad sanitarnych oraz ograniczeń w prowadzeniu działalności wiązałoby się z równie szerokim prawem do odszkodowania jak w przypadku regulacji w ustawie o stanie klęski żywiołowej (która i tak wyłącza możliwość dochodzenia utraconych korzyści, które w przypadku przedsiębiorców mogą stanowić bardzo istotną część ich szkody). Należy zauważyć, że nie każde ograniczenie praw i wolności rodzi odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa. Konsekwencję taką konstytucja wiąże dopiero z niezgodnym z prawem działaniem władzy publicznej, a wyjątkiem jest sytuacja stanu nadzwyczajnego, w którym legalne działanie władzy publicznej rodzi odpowiedzialność odszkodowawczą. Wprowadzenie więc pewnych ograniczeń lub regulacji w zakresie wolności działalności gospodarczej niekoniecznie musi się wiązać z prawem do odszkodowania.

Podsumujmy, jakie warunki musiałyby być wykazane, aby poszkodowani w czasie epidemii obywatel czy firma uzyskali odszkodowanie?