Skuteczna restrukturyzacja, czyli po co dłużnikowi doradca finansowy

Spółki w kryzysie mają problem z płynnością finansową, więc dodatkowe wydatki muszą być szczególnie uzasadnione. Czy takim uzasadnionym wydatkiem jest zatrudnienie zewnętrznych doradców finansowych? Czy zatrudnianie ich jest zbytkiem, na który nie stać małych przedsiębiorstw, a w dużych przedsiębiorstwach posiadających własne zespoły analityków finansowych i księgowych nie jest to konieczne?

Publikacja: 08.02.2019 06:00

Skuteczna restrukturyzacja, czyli po co dłużnikowi doradca finansowy

Foto: 123RF

Patrząc przez pryzmat przepisów prawa restrukturyzacyjnego (ustawa z 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne, DzU z 2015 r. poz. 978 ze zm. – dalej: Prawo restrukturyzacyjne), które weszło w życie 1 stycznia 2016 r., jednym z założeń, którymi kierował się ustawodawca wprowadzając nowe przepisy było otoczenie przedsiębiorstwa w kryzysie parasolem ochronnym celem umożliwienia zawarcia układu z wierzycielami. Skorzystanie z jednej z procedur restrukturyzacyjnych przewidzianych przez Prawo restrukturyzacyjne daje czasową ochronę przed dochodzeniem przez wierzycieli zaległości, a czas toczącego się postępowania restrukturyzacyjnego powinien być przeznaczony przez dłużnika na poprawę sytuacji i zawarcie układu z wierzycielami.

Czytaj także: Prawo restrukturyzacyjne: przez kłopoty firmy jej kontrahent może zbankrutować

Choć rozmowa z wierzycielami o restrukturyzacji zadłużenia nie należy do łatwych, strategia „na unikanie konfrontacji" i stawianie wierzycieli przed faktami dokonanymi poprzez wskazanie konieczności umorzenia części zadłużenia w związku z brakiem środków na ich całkowitą spłatę zwykle nie przynosi pożądanego efektu i powoduje uzasadnione emocje po obu stronach. Jak zatem przekuć kryzys w sukces i zamiast nadwyrężać relacje z wierzycielami przeciągnąć ich na swoją stronę?

Jaki jest cel

Na pewno krokiem w tym kierunku jest zrozumienie przez obie strony co jest celem restrukturyzacji.

Większość restrukturyzacji ma charakter nieformalnych uzgodnień z wierzycielami zawieranych w formie umów typu standstill. Niemniej jednak, choć tylko niektóre restrukturyzacje są prowadzone na podstawie przepisów Prawa restrukturyzacyjnego, tak w sytuacji sformalizowanych postępowań restrukturyzacyjnych, jak i działań zmierzających do restrukturyzacji zadłużenia nie objętych przepisami Prawa restrukturyzacyjnego, warto odwołać się do definicji celu postępowania restrukturyzacyjnego zawartej w art. 3 Prawa restrukturyzacyjnego. Zgodnie z definicją, celem tym jest uniknięcie upadłości dłużnika przy zabezpieczeniu słusznych praw wierzycieli.

Chodzi więc o sytuację, która pozwoli zachować przedsiębiorstwo dłużnika przy największej możliwej spłacie wierzycieli. Nie będą spełniać celu restrukturyzacyjnego nie tylko te porozumienia, czy układy z wierzycielami, które nie mogą być zrealizowane przez dłużnika z braku możliwości finansowych, ale także takie, które zakładają umorzenie zadłużenia wierzycieli w stopniu niższym niż to konieczne dla zachowania przedsiębiorstwa dłużnika. Nie chodzi bowiem o przedstawienie przez dłużnika propozycji zapewniających wierzycielom zaspokojenie w zakresie trochę lepszym niż w przypadku likwidacji dłużnika, jeżeli możliwa jest spłata w większym zakresie.

Określenie warunków restrukturyzacji w sposób odpowiadający tym zasadom nie jest proste z wielu przyczyn. Ustalenie maksymalnego poziomu zaspokojenia wierzycieli opiera się nie tylko na danych historycznych, ale także na prognozach przyszłych wyników, których opracowanie musi opierać się na znajomości specyfiki przedsiębiorstwa, branży oraz rynku. Dodatkowo, konieczne jest też osadzenie restrukturyzacji w jakichś przewidywalnych ramach czasowych i określenie do kiedy dłużnik powinien spłacać zadłużenie, żeby restrukturyzacja miała sens także dla dłużnika i jego właścicieli.

Co więcej, restrukturyzacja nie polega co do zasady jedynie na redukcji zadłużenia. Za wyjątkiem przypadków szczególnych, gdy kryzys związany jest ze zdarzeniami będącymi poza kontrolą dłużnika takimi jak np. upadłość kontrahenta, dalsze funkcjonowanie przedsiębiorstwa wymaga przede wszystkim jego restrukturyzacji w obszarach, które były przyczyną kryzysu. Zasady restrukturyzacji zawiera się w planie restrukturyzacyjnym, którego treść w przypadku restrukturyzacji ustawowych określają bardzo szczegółowo przepisy Prawa restrukturyzacyjnego. Informacje, które powinien zawierać plan restukturyzacyjny to m.in.:

? opis metod i źródeł finansowania, w tym wykorzystania dostępnego kapitału, sprzedaży aktywów w celu finansowania restrukturyzacji, finansowych zobowiązań udziałowców i osób trzecich czy też wykazanie zapotrzebowania na ewentualną pomoc publiczną;

? projektowane zyski i straty na kolejne pięć lat oparte na co najmniej dwóch prognozach.

Co więcej w związku z dynamiką rynkową i przedłużaniem się procesów restrukturyzacyjnych, sytuacja przedsiębiorstwa może ulec diametralnej zmianie od momentu zatwierdzenia planu restrukturyzacyjnego do chwili głosowania nad układem. Powyższe wymaga aktualizacji projekcji i uzasadnienia zmian celem uwiarygodnienia propozycji układowych wobec wierzycieli.

Powyższa aktualizacja jest konieczna w trakcie formalnych postępowań restrukturyzacyjnych ze względu na obowiązki nałożone na nadzorcę sądowego albo zarządcę. Zgodnie bowiem z przepisami Prawa restrukturyzacyjnego, na zgromadzeniu wierzycieli, które odbywa się celem zawarcia układu, nadzorca sądowy albo zarządca składa opinię o możliwości wykonania układu. Natomiast w postępowaniu sanacyjnym, zarządca dodatkowo do powyższej opinii przedstawia także sprawozdanie z wykonania planu restrukturyzacyjnego w toku postępowania sanacyjnego oraz efekty podjętych działań, a także główne działania, które zgodnie z planem restrukturyzacyjnym zostaną podjęte po przyjęciu układu.

Choć strony dążące do porozumienia często korzystają przede wszystkim z doradców prawnych celem przygotowania porozumień układowych, czy innych koniecznych dokumentów prawnych, bez zrozumienia dynamiki biznesu i projekcji finansowych nie jest możliwe rzetelne określenie poziomów spłat i ich sezonowanie. Zawarcie układu, który przewiduje spłatę w równych ratach w większości biznesów będzie powodować w niektórych okresach albo kumulowanie się gotówki, która mogłaby służyć do spłaty wierzycielom albo jej niedobór mający wpływ nie tylko na możliwość realizacji układu, ale także na działalność restrukturyzowanego przedsiębiorstwa.

Trzeba pamiętać, że choć zawarcie układu z wierzycielami jest niewątpliwie ogromnym sukcesem, można mówić, że restrukturyzacja odniosła prawdziwy sukces dopiero po wykonaniu układu przez dłużnika. Skutki przyjęcia układu nie opartego o wiarygodne prognozy finansowe, zwłaszcza w przypadku, gdy założenia okazały się zbyt optymistyczne, mogą ujawnić się bardzo szybko. Opóźnienie w spłacie rat układowych może spowodować uchylenie układu i tym samym przywrócić widmo upadłości.

Opracowanie realistycznych planów restrukturyzacji i opierających się na nich propozycji układowych niejednokrotnie stanowi istotny problem dla dłużników. Wynika to między innymi z trudności w obiektywnej ocenie sytuacji przedsiębiorstwa, braku odpowiednich narzędzi, braku doświadczenia lub kompetencji w tym obszarze, czy też z obawy przed podjęciem rozmów z kluczowymi wierzycielami.

Niejednokrotnie przedsiębiorstwa wymagające restrukturyzacji rozwijały się wcześniej poprzez wzrost organiczny, własnymi siłami analizując rynek i wyniki bez skupienia się na obszarze rachunkowości zarządczej oraz krótko i długoterminowego prognozowaniu. Taka sytuacja powoduje, iż w momencie zachwiania wyników, dłużnicy nie są na ogół w stanie szybko ustalić bieżących możliwości płynnościowych w perspektywie kolejnych tygodni czy miesięcy, co jest niezbędne dla konstruktywnych rozmów z wierzycielami. W takich sytuacjach przydaje się pomoc profesjonalnego podmiotu, który tworzy i korzysta z licznych narzędzi analitycznych wspomagających procesy decyzyjne i negocjacje – do wykorzystania zarówno dla potrzeb dłużnika, jak i dla potrzeb wierzycieli, którzy chcieliby mieć możliwie pełny i wiarygodny obraz kondycji firmy dziś i w najbliższych tygodniach. Przykładem takiego narzędzia jest krótkoterminowa prognoza płynności (ang. short-term cash flow – STCF), która wykorzystywana jest w okresach przejściowych np. okres realizacji działań restrukturyzacyjnych i chociaż częściowo okres realizacji układu, do określenia możliwości i potrzeb płynnościowych dłużnika.

Kolejnym utrudnieniem w obiektywnej ocenie sytuacji jest tendencja przedsiębiorstw, które weszły w restrukturyzację do zbyt optymistycznej oceny sytuacji i przyjmowania założeń zbliżonych do tych, które byłyby możliwe do zrealizowania w sytuacji regularnej. Często przedsiębiorcy nie biorą pod uwagę utrudnień wynikających z prowadzenia procesu naprawczego oraz braku gwarancji poprawy. Na ogół przekłada się to na przyjmowanie zbyt ambitnych założeń w zakresie m.in. tempa odbudowy skali działalności, możliwości obniżenia kosztów (zarówno w zakresie czasu, jak i wartości), poziomu ściągalności należności, sprzedaży aktywów itp. W tym obszarze rolą doradcy jest na ogół wprowadzenie czynnika obiektywizmu i niezależna ocena sytuacji – dogłębna analiza czynników wewnętrznych i zewnętrznych, a na ich tle, przyczyn pogorszenia się wyników firmy. Dopiero na tej podstawie zarządzający, wspólnie z doradcą, mogą budować wiarygodną prognozę przyszłych wyników oraz plan restrukturyzacji, uwzględniający aktualne uwarunkowania zarówno rynkowe, jak i biznesowe, w tym również w zakresie struktury i dostępnych źródeł finansowania przedsiębiorstwa w okresie restrukturyzacji. W tym obszarze istotną rolę odgrywa również analiza więcej niż jednego scenariusza rozwoju wypadków. Rolą doradcy jest w tym wypadku zidentyfikowanie kluczowych zmiennych wpływających na działanie przedsiębiorstwa i jego wyniki jak również wskazanie kluczowych założeń w zakresie zaplanowanych działań restrukturyzacyjnych i na tej podstawie, zestawienie kilku analiz wrażliwości i analiz scenariuszy. Do wierzycieli pozostaje wtedy wybór oraz ocena realności realizacji zaproponowanych warunków układu.

Jaki jest majątek

Nieodłącznym elementem towarzyszącym procesom restrukturyzacji jest analiza wartości majątku dłużnika, zarówno na potrzeby ewentualnego zbycia części aktywów w ramach procesu restrukturyzacji, jak również na potrzeby określenia potencjalnych odzysków dla wierzycieli w przypadku upadłości i likwidacji przedsiębiorstwa dłużnika. Z natury rzeczy wymaga to zaangażowania eksperta posiadającego odpowiednią wiedzę i doświadczenie w tym zakresie. Niejednokrotnie wymogiem wierzycieli jest, aby taka wycena została przeprowadzona przez niezależnego eksperta o odpowiednich kwalifikacjach i uprawnieniach, np. w zakresie wyceny nieruchomości – rzeczoznawcę majątkowego. Ustalenie wartości likwidacyjnej jest zwykle niezbędne, by prowadzić z wierzycielami rozmowy na temat zasadności przyjęcia i realizacji układu. Doradca finansowy jest w stanie oszacować wartość likwidacyjną i przedstawić wierzycielom zestaw założeń przyjętych do jej ustalenia, co na ogół, w przypadku, gdy wartość ta jest niższa od poziomu zaspokojenia wynikającego z propozycji układowych, ułatwia rozmowy na temat zawarcia porozumienia wokół układu i docelowo jego zawarcie.

Nawet pomimo odpowiedniego przygotowania analitycznego, problemem uniemożliwiającym szybką i skuteczną restrukturyzację i opracowanie realistycznych propozycji układowych jest często brak przemyślanej strategii komunikacji z kluczowymi wierzycielami i interesariuszami oraz problemy z jej konsekwentnym wdrożeniem. W takiej sytuacji nawet, gdy zarządzający przedsiębiorstwem mają pomysł na restrukturyzację i są w stanie realistycznie ocenić jej czas trwania i rezultaty, często nie są w stanie w odpowiednim czasie i formie zaprezentować tego kluczowym wierzycielom. Pogorszenie się sytuacji finansowej niestety bardzo często skutkuje negatywnymi reakcjami kontrahentów i finansujących. Dlatego brak odpowiedniej informacji na temat sytuacji oraz pomysłów na wyjście z kryzysu we współpracy z tymi interesariuszami, często powoduje efekt domina i prowadzi do dalszego pogorszenia się sytuacji dłużnika przede wszystkim ze względu na utratę wiarygodność w oczach wierzycieli. W rezultacie dostawcy zmieniają warunki płatności za towary, skracając okres płatności do minimum lub oczekując przedpłat, a finansujący ograniczają dostępne limity finansowania.

Proces erozji

W wielu procesach restrukturyzacyjnych duża część wartości przedsiębiorstwa ulega erozji, co skutkuje niskimi odzyskami dla wierzycieli i często całkowitą utratą wartości udziałów czy akcji. Zdarza się, że erozja wartości przedsiębiorstwa nie wynika z zaniedbań po stronie przedsiębiorstwa restrukturyzowanego, a właśnie z gwałtownych działań wierzycieli będących reakcją na niepewną sytuację biznesową. Dlatego doradca finansowy, niejednokrotnie we współpracy z innymi doradcami działającymi na rzecz dłużnika, stara się w takiej sytuacji możliwie szybko udrożnić komunikację z kluczowymi wierzycielami i wesprzeć dłużnika w przygotowywaniu i przekazywaniu wiarygodnych i możliwie obiektywnych informacji na temat rzeczywistej sytuacji finansowej. Przywrócenie wiary w przedsiębiorstwo i zahamowanie nieskoordynowanych działań wierzycieli, którzy starają się bronić swoich interesów poprzez zamrożenie lub drastyczną zmianę warunków współpracy, jest podstawą sukcesu restrukturyzacji. Kluczowe w rozmowach z wierzycielami jest wykazanie korzyści, jakie finansujący i kontrahenci mogą wynieść z dalszej współpracy, jak również konsekwencji, jakie mogą wystąpić w sytuacji jej braku.

Przedstawienie wierzycielom wpływu dostępnych działań na możliwość odzyskania niespłaconego zadłużenia w przypadku ich zastosowania umożliwia przeprowadzenie rzeczowych rozmów. Zastanawiając się nad przeprowadzeniem restrukturyzacji, trzeba wziąć także pod uwagę dostępne w przedsiębiorstwie kompetencje i ograniczenia czasowe, tak kadry zarządzającej, jak i pracowników. Restrukturyzacja jest sytuacją nietypową, powodującą często lawinę dodatkowych zadań utrudniających prowadzenie samego biznesu, nie tylko ze względów na dodatkowe obciążenie, ale także brak znajomości procesu i umiejętności koniecznych do zarządzania sytuacjami kryzysowymi. Uczestnictwo doradcy finansowego nie tylko ułatwia komunikację z wierzycielami i przygotowanie wiarygodnych propozycji układowych, przewidujących spłaty najbardziej dostosowane do specyfiki danego biznesu pod względem ekonomicznym, ale także odciąża zarządzających przedsiębiorstwem i pracowników, którzy mogą się skupić na dotychczasowych działaniach będących w przedmiocie ich kompetencji.

Ewa Mochocka, associate partner EY, Dział Doradztwa w Pozyskaniu Finansowania i Restrukturyzacji

Magdalena Kasiarz, doradca restrukturyzacyjny, adwokat w kancelarii EY Law

Patrząc przez pryzmat przepisów prawa restrukturyzacyjnego (ustawa z 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne, DzU z 2015 r. poz. 978 ze zm. – dalej: Prawo restrukturyzacyjne), które weszło w życie 1 stycznia 2016 r., jednym z założeń, którymi kierował się ustawodawca wprowadzając nowe przepisy było otoczenie przedsiębiorstwa w kryzysie parasolem ochronnym celem umożliwienia zawarcia układu z wierzycielami. Skorzystanie z jednej z procedur restrukturyzacyjnych przewidzianych przez Prawo restrukturyzacyjne daje czasową ochronę przed dochodzeniem przez wierzycieli zaległości, a czas toczącego się postępowania restrukturyzacyjnego powinien być przeznaczony przez dłużnika na poprawę sytuacji i zawarcie układu z wierzycielami.

Pozostało 95% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe