Wykreślenie z rejestru spółki z o.o. z długami

Przepisy nie nakładają jednak na likwidowany podmiot bezwzględnego obowiązku zaspokojenia wszystkich wierzycieli i całkowitego uregulowania wszelkich zobowiązań w sytuacji, gdy nie pozwala na to majątek oraz sytuacja finansowa spółki. Innymi słowy, Kodeks nie warunkuje zakończenia likwidacji pełnym zaspokojeniem wszystkich wierzycieli spółki. Jest wręcz odwrotnie - obowiązki wynikające z przepisów można porównać do obowiązków starannego działania, których finalne niespełnienie nie pociąga za sobą jakiejkolwiek odpowiedzialności, a tym bardziej nie zamyka drogi do wykreślenia spółki z rejestru.

Na podstawie art. 272 Kodeksu spółek handlowych (dalej: K.s.h.) rozwiązanie spółki z o.o. następuje po przeprowadzeniu likwidacji oraz wykreśleniu spółki z rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Do obowiązków likwidatorów należy między innymi wypełnienie zobowiązań finansowych spółki - spłacenie jej wierzytelności. art. 277 KH. W myśl tego przepisu po ukończeniu likwidacji i po zatwierdzeniu przez zgromadzenie wspólników ostatecznych rachunków, likwidatorzy ogłaszają sprawozdanie likwidacyjne i składają je sądowi rejestrowemu z jednoczesnym zgłoszeniem wniosku o wykreślenie spółki z rejestru. ( Tak-Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 20 września 2007 r.II CSK 240/07-Likwidacja spółki jest ukończona wówczas, gdy w majątku spółki nie ma już żadnych składników majątkowych i okoliczność ta zostanie stwierdzona sprawozdaniem likwidacyjnym).

Czytaj także: Likwidacja spółki w trakcie toczących się procesów

Zgodnie postanowieniem Sądu Najwyższego z 5 grudnia 2003 r., IV CK 256/02 postępowanie likwidacyjne może zostać zakończone nawet wtedy, gdy nie wszystkie zobowiązania spółki zostały spłacone:

„Możliwe jest wykreślenie z rejestru handlowego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, jeżeli w wyniku przeprowadzonego i zakończonego postępowania likwidacyjnego zostanie spieniężony cały jej majątek, a mimo to zostaną niespełnione zobowiązania ciążące na tej spółce".

W praktyce zdarzają się przypadki, że spółka nie ma już żadnego majątku, składa wniosek o ogłoszenie upadłości, który następnie zostaje oddalony z powodu braku majątku wystarczającego na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego i spółka nie zostaje skutecznie rozwiązana w wyniku postępowania upadłościowego. Czy w takiej sytuacji możemy uznać, że likwidacja jest zakończona i wykreślić spółkę z rejestru, czy też wykreślenie, a w konsekwencji rozwiązanie spółki może nastąpić jedynie w przypadku skutecznego zakończenia postępowania likwidacyjnego i czy w ogóle można wykreślić z rejestru spółkę z długami?

Powyższy problem był kilkakrotnie przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego. W chwili obecnej można uznać za utrwalony w judykaturze pogląd, że likwidacja jest ukończona wtedy, gdy w majątku spółki nie ma już żadnych składników majątkowych i okoliczność ta zostanie stwierdzona sprawozdaniem likwidacyjnym.

W postanowieniu z dnia 20 września 2007 r. Sąd Najwyższy (sygn. akt: II CSK 240/07) wyraził pogląd, że możliwe jest wykreślenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z rejestru także wtedy, jeżeli nie ma ona majątku pozwalającego na wypełnienie w toku postępowania likwidacyjnego wszystkich jej zobowiązań i pozostaną one niezaspokojone.

W przeciwnym przypadku dochodziłoby do kuriozalnych sytuacji utrzymywania w rejestrze spółek nie prowadzących żadnej działalności. Jak słusznie zauważył Sąd Najwyższy, wykreślenie spółki z rejestru nie jest równoznaczne ze zwolnieniem jej ze zobowiązań, bez potrzeby zaspokajania wierzycieli. Jeżeli spółka mogłaby zostać wykreślona dopiero z chwilą zaspokojenia wierzycieli to mielibyśmy do czynienia z fikcją istnienia spółki, pomimo braku możliwości uczestniczenia w działalności gospodarczej.

Doktryna prawa oraz orzecznictwo stoją na słusznym stanowisku, że spółka z o.o. z długami także może zostać wykreślona z rejestru przedsiębiorców KRS.

Trzeba tutaj zwrócić uwagę na kilka wyroków Sądu Najwyższego.

W postanowieniu z dnia 18 grudnia 1996 roku, sygnatura akt I CKN 20/96, w którym Sąd Najwyższy stwierdził:

„W drodze analogii do rozwiązań przyjętych w innych postępowaniach należy przyjąć, że możliwe jest wykreślenie z rejestru handlowego spółki z o.o., jeżeli w wyniku przeprowadzonego i zakończonego (...) postępowania likwidacyjnego zostanie spieniężony cały jej majątek, a mimo to zostaną niewypełnione zobowiązania spółki."

Warto też wskazać na uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2003 roku, sygnatura akt IV CK 256/02, w którym Sąd Najwyższy stwierdził:

„Gdyby taki warunek [bezwzględny obowiązek zaspokojenia wszystkich wierzycieli] traktować jako negatywną przesłankę wykreślenia spółki z rejestru, to w istocie oznaczałoby to utrzymanie jej bytu, mimo całkowitej utraty zdolności uczestniczenia w działalności gospodarczej przy jednoczesnym braku jakichkolwiek perspektyw co do możliwości wywiązania się z zaciągniętych zobowiązań. Jeżeli spółka nie pozostaje we władaniu jakichkolwiek składników majątkowych, to nie sposób w samym tylko jej istnieniu upatrywać możliwości zaspokojenia przez nią wierzycieli".

Można przywołać również w tym miejscu Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 18 października 2006 r. II CSK 136/06, które stanowi:

„Możliwe jest wykreślenie z Krajowego Rejestru Sądowego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, jeżeli nie ma ona majątku pozwalającego na wypełnienie w toku postępowania likwidacyjnego jej zobowiązań i zobowiązania te pozostaną niewypełnione".

Jak również Postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 5 grudnia 2003 r. IV CK 256/02:

„Stwierdzony wynikami zakończonego postępowania likwidacyjnego brak jakichkolwiek składników majątkowych spółki z ograniczoną odpowiedzialnością uzasadnia żądanie wykreślenia jej z rejestru także wtedy, gdy nie zostały spełnione obciążające ją zobowiązania."

Reprezentatywne dla wskazanej i ugruntowanej linii orzeczniczej pozostają również Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 stycznia 2002 r., sygn. akt: I CKN 752/99 oraz Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2007 r., sygn. akt: II CSK 240/07.

II.

Niezwykle zaś ważne z punktu widzenia zasadności poglądu o możliwości wykreślenia z rejestru spółki z o.o. w likwidacji -jest Postanowienie Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 31 stycznia 2017 roku o sygn. Alk X Ga 765/16, który uznał, iż likwidację spółki z ograniczoną odpowiedzialnością można uznać za zakończoną w sytuacji, w której spółka ta nie posiada majątku nawet w przypadku jeżeli wobec niej toczą się postępowania sądowe.( tak jak w niniejszej sprawie)

Sąd Okręgowy w Poznaniu w swym postanowieniu uzasadniając wykreślenie spółki z o.o. w likwidacji wskazał, że nie stanowi przeszkody do uwzględnienia tego wniosku [wniosku o wykreślenie] fakt, że nie zostały jeszcze zakończone postępowania sądowe toczące się z udziałem wnioskodawcy, a zatem pozostały jeszcze ewentualne niezaspokojone zobowiązania wykreślanego podmiotu.

Nie budzi bowiem wątpliwości i znajduje odzwierciedlenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego, że możliwe jest wykreślenie z Krajowego Rejestru Sądowego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, jeżeli nie ma ona majątku pozwalającego na wypełnienie w toku postępowania likwidacyjnego jej zobowiązań i zobowiązania te pozostaną niewypełnione.

Zdaniem Sądu Okręgowego likwidacja spółki jest ukończona wówczas, gdy w majątku spółki nie ma już żadnych składników majątkowych i okoliczność ta zostanie stwierdzona sprawozdaniem likwidacyjnym ( tak jak w niniejszym przypadku).

Co istotne, w wyniku złożenia skargi kasacyjnej przez uczestnika od wyżej wymienionego postanowienia, Sąd Najwyższy w dniu 30 listopada 2017 roku w sprawie o sygn. Akt II CSK 353/17, odmówił przyjęcia sprawy do rozpoznania, argumentując iż analiza uzasadnienia wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania nie pozwala na stwierdzenie, że w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne oraz, że istnieje potrzeba wykładni przepisów prawa budzących poważne wątpliwości, bowiem kwestia podnoszona w kasacji jest już definitywnie rozstrzygnięta.

I tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu powyższego postanowienia, stwierdza:

„Bezskuteczność egzekucji z majątku spółki można wykazywać nie tylko tytułem egzekucyjnym przeciwko spółce na podstawie, którego prowadzona była przeciwko niej egzekucja, ale w każdy sposób, który wskazuje, że majątek spółki nie wystarczy na zaspokojenie jej wierzycieli. Stanowisko to można uznać za utrwalone w orzecznictwie, (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2003 r. IV CKN 1779/00, OSNC 2004, nr 5, poz. 76 oraz wyrok z dnia 26 czerwca 2003 r., V CKN 416/01, OSNC 2004, nr 7 - 8, poz. 129). W sytuacji, gdy oddalono wniosek o ogłoszenie upadłości ze względu na brak środków na pokrycie kosztów postepowania egzekucyjnego, oczekiwanie, że dla wykazania bezskuteczności egzekucji wobec spółki potrzebny jest wyrok przeciwko spółce oraz prowadzenie na jego podstawie egzekucji przeciwko spółce dla uruchomienia postępowania przeciwko członkom zarządu na podstawie art. 299 k.s.h. jest pozbawione podstaw prawnych. Wstrzymywanie z tego powodu wykreślenia spółki z rejestru przedsiębiorców nie znajduje uzasadnienia, gdyż brak wyraźnych argumentów, aby z tego powodu utrzymywać w obrocie podmiot, który nie ma żadnego majątku. W takiej sytuacji niezakończone procesy przeciwko spółce nie mogą być uznane za ''bieżące interesy spółki" w rozumieniu art. 282 k.s.h. „

Stąd pojawiające się czasami orzeczenia sądów pierwszej instancji, jakoby dopiero zakończone wszystkie postępowania sądowe prowadzone przeciw wykreślanym spółkom z o.o. w likwidacji pozwalały na ich wykreślenie z Krajowego Rejestru Sądowego, są niczym nie popartym i osamotnionym stwierdzeniem, nie znajdującym podstaw w ugruntowanym i wieloletnim orzecznictwem sądów polskich, w szczególności Sądu Najwyższego i sądów odwoławczych.

W uzasadnieniu postanowienia z dnia 03 lipca 2020 roku w sprawie o sygn. Akt XXIII Gz 472/20, a wydanego przez Sąd Okręgowy w Warszawie XXIII Wydział Gospodarczy Odwoławczy przeczytać można;

„Na tle powołanej linii orzeczniczej, a konkretnie okoliczności mających znaczenie dla wykreślenia podmiotu z KRS należy wskazać, że nie stanowi przeszkody do uwzględnienia wniosku o wykreślenie okoliczność, że podmiot rejestrowy jest dłużnikiem, i że toczy się proces, w którym jest pozwanym a zatem pozostało jeszcze ewentualne niezaspokojone zobowiązanie wykreślanego podmiotu . Innymi słowy istnieje ewentualny dług podmiotu rejestrowego. Taki dług nie jest przeszkodą do wykreślenia spółki z KRS, podobnie jak proces o zapłatę takiego długu toczący się przed konkretnym sądem. Jak wynika z akt rejestrowych, likwidacja spółki (wnioskodawcy o wykreślenie) zakończyła się, a to obligowało likwidatora do złożenia wniosku o wykreślenie. Sprawozdanie likwidacyjne likwidatora z dnia 9 grudnia 2019 r. stwierdza, że spółka na zakończenie likwidacji nie posiada już żadnych środków finansowych ani innych składników majątku, z którego mogłyby być zaspokojone roszczenia potencjalnych wierzycieli. Sąd rejestrowy z kolei w sprawie o wykreślenie podmiotu po przeprowadzeniu likwidacji dokonuje oceny przeprowadzenia czynności likwidacyjnych i ich zgodności z prawem. Sąd Okręgowy wskazuje na zasadny i akceptowany powszechnie w orzecznictwie pogląd Sądu Najwyższego , że możliwe jest wykreślenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z rejestru także wtedy, jeżeli nie ma ona majątku pozwalającego na wypełnienie w toku postępowania likwidacyjnego wszystkich jej zobowiązań i pozostaną one niezaspokojone. Innymi słowy, możliwe jest wykreślenie z KRS spółki z o.o. z długami."

II. A co z wierzycielami?