Tajemnica przedsiębiorstwa: jak skutecznie chronić sekrety firmowe

Tajemnica przedsiębiorstwa ma kluczowe znaczenie dla niezakłóconego jego funkcjonowania i rozwoju. Jednak przedsiębiorcy rzadko podejmują wystarczające działania, które mają na celu ochronę tajemnicy przedsiębiorstwa przed jej ujawnieniem i wykorzystaniem przez osoby trzecie. Jak więc powinni postępować?

Publikacja: 15.01.2017 18:07

Tajemnica przedsiębiorstwa: jak skutecznie chronić sekrety firmowe

Foto: 123RF

Niedopatrzenia w zakresie ochrony tajemnicy mogą spowodować nieodwracalne szkody. W wielu przypadkach trudno jest odwrócić skutki wynikające z raz ujawnionej tajemnicy przedsiębiorstwa.

Co mówi definicja

Definicja tajemnicy przedsiębiorstwa sformułowana została w art. 11 ust. 4 ustawy z 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (dalej: u.z.n.k.). Zgodnie z nią przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności. Co zatem istotne, za tajemnicę przedsiębiorstwa można uznać każdą informację, bez względu na jej rodzaj. Szerokie rozumienie informacji mogących podlegać ochronie jako tajemnica przedsiębiorstwa potwierdza również orzecznictwo. Na przykład, w wyroku z 3 grudnia 2014 roku Sąd Najwyższy wskazał, że ochronie, o której mowa w art. 11 przywołanej ustawy podlega „każda informacja bez względu na jej charakter, a więc informacja handlowa, techniczna, technologiczna lub organizacyjna".

Przykładowo, tajemnicę przedsiębiorstwa może zatem stanowić lista dostawców materiałów do produkcji mebli egzotycznych, zestawienie wynegocjowanych z dostawcami cen, sposób mocowania podeszwy do buta, czy sekwencja mieszania składników przy produkcji zaprawy murarskiej. Tajemnicę przedsiębiorstwa mogą stanowić pojedyncze informacje zawarte np. w dokumentach, bazie komputerowej, jak również cały proces produkcji np. określonego urządzenia. W takim wypadku na tajemnicę przedsiębiorstwa składają się informacje, które obejmują cały zespół elementów tworzących proces produkcyjny, w tym rozwiązania konstrukcyjne urządzenia, dokumentację techniczną, sposób (metodę) produkcji, użyte materiały. Okoliczność, że jeden z elementów tego procesu, np. konstrukcja urządzenia, jest łatwy do poznania na podstawie informacji powszechnie dostępnych nie pozbawia przedsiębiorcy możliwości objęcia całego procesu poufnością.

Nie zawsze jednak określona informacja zostanie objęta ochroną na podstawie art. 11 u.z.n.k. Za tajemnicę przedsiębiorstwa może bowiem zostać uznana tylko taka informacja, która jednocześnie:

- jest poufna – nie została ujawniona do publicznej wiadomości,

- posiada wartość gospodarczą dla właściciela przedsiębiorstwa oraz

- została poddana niezbędnym działaniom mającym na celu utrzymanie jej w poufności.

Ostatnia przesłanka odnosi się zarówno do działań fizycznych, np. kontrola dostępu do określonych pomieszczeń, monitoring, jak i środków prawnych, np. umowy o zachowaniu poufności zawierane przez przedsiębiorcę ze swoim personelem i kontrahentami. Zgodnie z powyższą definicją za tajemnicę przedsiębiorstwa nie zostanie uznana np. szczegółowa receptura produkcji napoju, pomimo iż posiada ona istotną wartość gospodarczą dla właściciela, jeżeli nie podjął on wystarczających działań w celu zachowania poufnego charakteru takiej receptury, np. niezbędnych zabezpieczeń technicznych uniemożliwiających dostęp do receptury osobom trzecim. Taka receptura nie będzie zatem korzystać z ochrony przewidzianej przez przepisy u.z.n.k. W jednym z nowszych orzeczeń Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie wskazał, że „zastrzeżenie poufności informacji może być uznane za usprawiedliwione wówczas, gdy łącznie spełnione zostaną warunki, o których mowa w art. 11 ust. 4 u.z.n.k.". Jest to ważna informacja dla przedsiębiorców wprowadzających zastrzeżenia poufności informacji. Brak powyższych przesłanek skutkował bowiem będzie bezskutecznością takiego zastrzeżenia.

Przekazanie, ujawnienie lub wykorzystanie

Zgodnie z art. 11 ust. 1 u.z.n.k. czynem nieuczciwej konkurencji polegającym na naruszeniu tajemnicy przedsiębiorstwa jest przekazanie, ujawnienie lub wykorzystanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa albo ich nabycie od osoby nieuprawnionej, jeżeli zagraża ono lub narusza interes przedsiębiorcy. Zgodnie z tą definicją za bezprawne należałoby uznać działania polegające m.in. na przekazaniu tajemnicy przedsiębiorstwa nieuprawnionej osobie trzeciej, jej publicznym ujawnieniu, np. poprzez publikację w Internecie, lub wykorzystaniu w produkcji towarów. Należy zaznaczyć, że zgodnie z treścią art. 11 ust. 1 u.z.n.k. dla stwierdzenia naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa nie jest wystarczające samo działanie polegające na przekazywaniu, ujawnieniu lub wykorzystaniu tajemnicy przedsiębiorstwa. Takie działania powinny jednocześnie zagrażać interesowi przedsiębiorcy lub naruszać ten interes. Brak którejkolwiek z tych przesłanek uniemożliwia stwierdzenie zaistnienia czynu nieuczciwej konkurencji.

Nie wszystkie jednak działania związane z wykorzystaniem cudzych poufnych stanowić będą naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa. Za zgodne z prawem pozyskanie poufnych informacji na temat określonych rozwiązań, np. właściwości produktu lub jego składu, uznaje się pozyskanie takich informacji w drodze odtwórczej analizy (tzw. reverse engineering). Warunkiem legalności takiej metody jest zapoznanie się z poufnymi informacjami w sposób zgodny z prawem lub dobrymi obyczajami, do których odwołuje się art. 3 u.z.n.k.

Jak działać w przypadku naruszenia

W przypadku naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa pokrzywdzony przedsiębiorca może wystąpić do sądu z powództwem przeciwko naruszycielowi żądając m.in. nakazania przez sąd:

- zaniechania dalszych naruszeń,

- usunięcia skutków naruszeń, w tym np. wycofania z obrotu towarów, do produkcji których wykorzystano chronione poufne informacje oraz nakazania przez sąd zniszczenia wyrobów, ich opakowań, materiałów reklamowych i innych przedmiotów bezpośrednio związanych z naruszeniem oraz

- naprawienia na zasadach ogólnych poniesionej przez przedsiębiorcę szkody wyrządzonej naruszeniem.

Dodatkowo, na czas trwania postępowania sądowego związanego z naruszeniem tajemnicy przedsiębiorca może żądać udzielania przez sąd zabezpieczenia polegającego np. na:

- zakazaniu na czas trwania postępowania dalszego wykorzystania lub ujawniania tajemnicy przedsiębiorstwa przez naruszyciela,

- zakazaniu na czas postępowania produkcji, oferowania i wprowadzania do obrotu lub użytkowania towarów stanowiących naruszenia oraz wywozu, przywozu i magazynowania dla tych celów towarów naruszających,

- zajęcia przez komornika sądowego towarów stanowiących naruszenie, tj. np. towarów, w produkcji, których wykorzystano informacje stanowiące tajemnicę przedsiębiorstwa.

Warto zwrócić uwagę, że artykuł 11 ust. 3 u.z.n.k. wskazuje okoliczność wyłączają bezprawność naruszenia poufnej informacji. Mianowicie taką okolicznością jest nabycie informacji stanowiącej tajemnicę przedsiębiorstwa w dobrej wierze od nieuprawnionego, na podstawie odpłatnej czynności prawnej. W takiej sytuacji sąd może jednak zobowiązać nabywcę do zapłaty stosownego wynagrodzenia za czas korzystania z takiej informacji, nie dłużej jednak niż do ustania stanu tajemnicy.

Zdaniem autorów

Dyrektywa know-how - Marek Oleksyn, radca prawny w kancelarii CMS, Karina Zielińska, adwokat w kancelarii CMS

Warto wspomnieć, że 5 lipca 2016 roku weszła w życie Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/943 z 8 czerwca 2016 roku w sprawie ochrony niejawnego know-how i niejawnych informacji handlowych (tajemnic przedsiębiorstwa) przed ich bezprawnym pozyskiwaniem, wykorzystywaniem i ujawnianiem. Istotna część rozwiązań wprowadzanych przez dyrektywę funkcjonuje już w polskim porządku prawnym. Dyrektywa przewiduje jednak kilka dalej idących środków ochrony.

Tytułem przykładu, dyrektywa przewiduje możliwość zasądzenia przez sąd rekompensaty na rzecz osoby trzeciej za szkody poniesione w wyniku zastosowania wobec naruszyciela środków tymczasowych i zabezpieczających, np. zajęcia przez komornika sądowego towarów, do produkcji których wykorzystano informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, w wypadku gdyby okazało się, że nie istniały podstawy do zastosowania takich środków. Z taką sytuacją moglibyśmy mieć do czynienia np. w przypadku zajęcia przez komornika sądowego należących do naruszyciela maszyn do produkcji obuwia sportowego, w których wykorzystano rozwiązania objęte tajemnicą przedsiębiorstwa, gdy maszyny te znajdują się w magazynie należącym do osoby trzeciej. W takiej sytuacji osoba trzecia ponosi szkodę, gdyż w okresie zajęcia komorniczego, nie może ona w swoim magazynie prowadzić innej produkcji z wykorzystaniem zajętych maszyn, np. obuwia górskiego.

Dyrektywa zobowiązuje państwa członkowie do wprowadzenia zmian w krajowych porządkach prawnych w zakresie, w jakim przepisy krajowe nie odzwierciedlają uregulowań zawartych w dyrektywie. Zmiany powinny być wprowadzone do 9 czerwca 2018 roku. Niemniej jednak wejście w życie dyrektywy i konieczność jej transponowania w brakującym zakresie do polskich przepisów powinno już teraz zwrócić uwagę przedsiębiorców o stale rosnącym znaczeniu poufnego know-how w kontekście ich konkurencyjności na rynku, zwłaszcza mając na uwadze coraz większe nakłady ponoszone przez przedsiębiorców na innowacyjne rozwiązania wykorzystywane w biznesie, w tym na badania i rozwój.

Niedopatrzenia w zakresie ochrony tajemnicy mogą spowodować nieodwracalne szkody. W wielu przypadkach trudno jest odwrócić skutki wynikające z raz ujawnionej tajemnicy przedsiębiorstwa.

Co mówi definicja

Pozostało 98% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe