Kluczową różnicą wobec postępowania karnego lub karnego skarbowego jest możliwość wszczęcia i prowadzenia postępowania przeciwko podmiotowi zbiorowemu w razie istnienia interesu społecznego w ściganiu podmiotu zbiorowego. Katalog kryteriów pomocnych w ocenie czy w danej sytuacji interes społeczny wymaga wszczęcia postępowania, obejmuje: stopień szkodliwości czynu zabronionego, wysokość osiągniętych przez podmiot zbiorowy korzyści, czy rodzaj i stopień naruszenia reguł ostrożności w organizacji podmiotu zbiorowego. Jest to wyjątkowa regulacja w stosunku do kodeksu postępowania karnego oraz kodeksu karnego skarbowego, o tyle, że – zgodnie z zasadą legalizmu, postępowanie karne lub karne skarbowe prowadzić należy co do zasady z urzędu w każdej sprawie, o ile dany czyn nie jest ścigany wyłącznie z oskarżenia prywatnego lub wyłącznie na wniosek pokrzywdzonego.
Uzasadnione podejrzenie
Postępowanie przeciwko podmiotowi zbiorowemu, jak każde inne postępowanie karne lub karne skarbowe, zostanie wszczęte w sprawie, tj. in rem, jeżeli zaistnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa lub przestępstwa skarbowego. Ściganie następować będzie z urzędu lub na wniosek pokrzywdzonego, zgodnie z odpowiednią regulacją prawa karnego lub karnego skarbowego dla każdego typu przestępstwa. Przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego zostały wyłączone z zakresu przedmiotowego ustawy, a zatem, tytułem przykładu, nie będzie można ścigać podmiotu zbiorowego za zniesławienie (a ściślej rzecz ujmując, w związku ze zniesławieniem dokonanym przez osobę fizyczną, bo podmiot zbiorowy nie będzie nigdy ścigany za własny czyn, ale w (odpowiednim) związku z czynem osoby fizycznej).
Analogicznie do klasycznego postępowania karnego, postępowanie przeciwko osobie tj. in personam, zostanie wszczęte przez organ ścigania na podstawie uzasadnionego podejrzenia spełnienia przesłanek odpowiedzialności przez podmiot zbiorowy. Czynnością rozpoczynającą fazę postępowania in personam ma być, zgodnie z projektem, przedstawienie zarzutu podmiotowi zbiorowemu. Należy zaznaczyć, że kryterium interesu społecznego jest warunkiem nie tylko wszczęcia postępowania w sprawie, ale również warunkiem wszczęcia postępowania przeciwko konkretnemu podmiotowi. Bez interesu społecznego, o którego istnieniu przesądzać ma prokurator, nie dojdzie nigdy do przedstawienia zarzutu podmiotowi zbiorowemu. Podobnie rzecz się będzie miała z zakończeniem postępowania przygotowawczego – (prokurator również będzie musiał wziąć pod uwagę interes społeczny jako przesłankę swojej decyzji).
Projekt wydaje się zmierzać, do tego, by to podmiot zbiorowy wyznaczał i delegował określoną osobą, zwaną w projekcie przedstawicielem do czynności w postępowaniu toczącym się przeciwko podmiotowi zbiorowemu. Zatem to nie organ ścigania lub sąd z urzędu, ale podmiot zbiorowy podejmować będzie decyzję co do tego, kto będzie reprezentował podmiot zbiorowy w postępowaniu. Dopiero w razie niewyznaczenia takiej osoby projekt przewiduje uprawnienie organu ścigania do wezwania i przesłuchania osoby uprawnionej do reprezentacji podmiotu zbiorowego. Projekt nie precyzuje jednak zasad wyboru takiej osoby przez organ ścigania w przypadku więcej niż jednej osoby uprawnionej do reprezentacji danego podmiotu zbiorowego.
O ile przedstawiciel podmiotu zbiorowego nie jest w tym samym postępowaniu podejrzanym, składać będzie zeznania w charakterze świadka i tylko wyjątkowo korzystać będzie z prawa odmowy składania zeznań. Mimo to, w toku postępowania podmiot zbiorowy może korzystać z pomocy obrońcy (a nie, jakby się wydawało, pełnomocnika). Wydaje się, że przedstawiciel podmiotu zbiorowego powinien mieć możliwość odmowy składania zeznań w całości bez podania przyczyny, tak jak oskarżony w klasycznym postępowaniu karnym, a to z uwagi na fakt, że przedstawiciel podmiotu zbiorowego ten podmiot reprezentuje i jest pewną jego emanacją. Nie należy go zatem traktować gorzej niż podejrzanego, którego pozycja jest tożsama do podmiotu zbiorowego, któremu przedstawiono zarzut (oczywiście tylko w zakresie pozycji procesowej, jasne są pewne istotne różnice pomiędzy osobą fizyczną i osobą prawną).
Środki przymusu
W toku postępowania w przedmiocie odpowiedzialności podmiotu zbiorowego prokurator będzie mógł zastosować wobec podmiotu szereg środków przymusowych, które zatwierdzać ma w ustawowych terminach sąd, m.in.:
