Rozliczenia VAT przez gminy: dziesięć lat niepewności po wyroku TSUE

Samorządy, którym VAT sfinansowała UE, muszą się liczyć z koniecznością zwrotu otrzymanych kwot. Z odsetkami.

Publikacja: 29.10.2015 06:45

Rozliczenia VAT przez gminy: dziesięć lat niepewności po wyroku TSUE

Foto: 123RF

Podatkowa sytuacja gmin nigdy jeszcze nie była tak skomplikowana. W świetle najnowszego orzecznictwa krajowego i unijnego podatnikiem VAT jest tylko gmina. To oznacza konieczność diametralnego przeorganizowania rozliczeń z fiskusem. Większość samorządowców już liczy zyski. Nieliczni zdają sobie sprawę, jak kosztowna może się okazać ta zmiana w podejściu do VAT.

Przełomowe orzeczenia

We wrześniu Trybunał Sprawiedliwości UE stwierdził, że samorządowa jednostka budżetowa nie jest podatnikiem VAT (C-276/14). Kilka dni temu, kierując się jego wytycznymi, Naczelny Sąd Administracyjny (I FPS 4/15) orzekł w uchwale, że nie jest nim też zakład budżetowy.

– Te rozstrzygnięcia przełożą się na rozliczenia VAT w każdej gminie – mówi Agnieszka Bieńkowska, doradca podatkowy i partner w MDDP.

Gminy czeka konsolidacja rozliczeń VAT. Jak wyjaśnia ekspert, do tej pory większość zakładów budżetowych była rejestrowana jako odrębny podatnik VAT. Tak samo traktowano niektóre jednostki budżetowe. Teraz gminy czeka żmudny proces konsolidacji wszystkich rozliczeń.

– Podatnikiem VAT jest tylko gmina. To oznacza, że wszelkie kwestie związane z VAT będą musiały być rozliczone w jej deklaracji podatkowej – podkreśla Agnieszka Bieńkowska.

Do tej pory każda szkoła, przedszkole czy dom kultury same dbały o swoje rozliczenie VAT.

– W małych gminach konsolidacja rozliczeń VAT będzie łatwiejsza. W dużych miastach, które mają czasami po kilkaset jednostek czy zakładów budżetowych, będzie to nie lada wyzwanie – nie ukrywa Roman Namysłowski, doradca podatkowy, partner z Crido Taxand.

Konsolidacja będzie trudna, czasochłonna, a w większych gminach obarczona dużym ryzykiem błędu. Z drugiej strony po latach sporów sytuacja gmin na gruncie VAT w końcu stała się klarowna. Fiskus nie będzie miał też już podstaw, żeby całkowicie pozbawiać je odliczenia VAT.

Na krawędzi katastrofy mogą za to znaleźć się gminy, które swoje inwestycje finansowały z funduszy unijnych.

Jak wyjaśnia Adrian Jonca, doradca podatkowy, partner w kancelarii Wolf Theiss, wiele samorządów traktowało VAT jako tzw. koszt kwalifikowany. Uznawały bowiem, że nie mają prawa do odliczenia. Wówczas zgodnie z prawem unijnym koszt VAT był finansowany ze środków pomocowych. Paradoksalnie zmiana podejścia do gmin jako podatników VAT potwierdza prawo do odliczenia i grozi... zwrotem dotacji.

– To, czy gmina skorzysta z prawa do odzyskania VAT, czy z niego zrezygnuje, nie ma znaczenia dla obowiązku zwrotu dotacji uzyskanej na sfinansowanie kosztów tej daniny – podkreśla Adrian Jonca. Unia traktuje VAT jako koszt kwalifikowany tylko wtedy, gdy takiego prawa nie ma. W konsekwencji jeśli nawet gmina zrezygnuje z prawa do odliczenia, musi się liczyć z koniecznością zwrotu dotacji.

– Istnieje ryzyko, że gmina nie wystąpi o zwrot nieodliczonego VAT. To uprawnienie straci po przedawnieniu się zobowiązania podatkowego, czyli po pięciu latach. Problem w tym, że roszczenie o zwrot dotacji przedawnia się po dziesięciu latach – mówi Jonca.

Gminy, które dostały środki unijne na sfinansowanie VAT, nie wystąpią o jego odzyskanie od fiskusa, i tak muszą się liczyć, że np. po dziewięciu latach do ich drzwi zapuka urząd kontroli skarbowej i w imieniu UE zażąda zwrotu dotacji z gigantycznymi odsetkami.

Z deszczu pod rynnę

Takiego scenariusza nie wyklucza Agnieszka Bieńkowska. W świetle regulacji unijnych nie ma znaczenia, że to państwo polskie źle interpretowało przepisy ani zapewnienia odchodzącego już kierownictwa resortu finansów, że problemu nie będzie.

– W Polsce mało gmin nie korzystało z dotacji. W lepszej sytuacji są gminy wiejskie, bo korzystały z programów, w których VAT nigdy nie był kosztem kwalifikowanym. Nie unikną go za to gminy miejskie, zwłaszcza duże miasta. Tu skala inwestycji finansowanych z Unii była ogromna – zauważa Bieńkowska.

Samorządy czeka jeszcze jedno wyzwanie. Od 1 stycznia 2016 r. muszą wprowadzić nowe zasady odliczania VAT tam, gdzie mieszają się dwie sfery ich aktywności, tj. działalność gospodarcza oraz działalność organu władzy publicznej.

– W świetle orzecznictwa europejskiego Polska musiała wprowadzić takie rozwiązanie – uważa Roman Namysłowski. Nie kryje jednak, że nowy prewspółczynnik zmniejszy prawo do odliczenia VAT nawet do kilku procent. Teraz odliczenie wynosi nierzadko nawet 100 proc. Zyski większości gmin zatem zmaleją.

masz pytanie, wyślij e-mail do autorki a.tarka@rp.pl

Andrzej Porawski, dyrektor biura Związku Miast Polskich

Gminy czeka trudny czas. Większość z nich nie jest przygotowana do konsolidacji rozliczeń VAT. Będzie to zadanie trudne i pracochłonne. Sprawę komplikują informacje z resortu finansów, który zapowiedział przygotowanie specjalnej ustawy regulującej kwestie związane z konsolidacją. To nieporozumienie. Ustawa o VAT dopuszcza samodzielność podatników w rozliczaniu VAT. Gminy powinny mieć prawo wyboru własnego sposobu ustalania nowego prewspółczynnika odliczenia, który zacznie obowiązywać od 2016 r., oraz swobodę konsolidacji rozliczeń VAT. Będziemy pomagać gminom w rozwiązywaniu problemów i namawiać, żeby nie korzystały z konsultantów zewnętrznych, którzy są nastawieni tylko na zysk. Liczymy też na zaangażowanie regionalnych izb obrachunkowych oraz resortu finansów.

Podatkowa sytuacja gmin nigdy jeszcze nie była tak skomplikowana. W świetle najnowszego orzecznictwa krajowego i unijnego podatnikiem VAT jest tylko gmina. To oznacza konieczność diametralnego przeorganizowania rozliczeń z fiskusem. Większość samorządowców już liczy zyski. Nieliczni zdają sobie sprawę, jak kosztowna może się okazać ta zmiana w podejściu do VAT.

Przełomowe orzeczenia

Pozostało 93% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe