Centralizacja VAT w gminach i – co za tym idzie – konieczność wprowadzenia przez nie zmian w rozliczeniach VAT to skutek wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 29 września 2015 r. w sprawie C-276/14 Gmina Wrocław przeciwko Ministrowi Finansów. Jak stwierdził Trybunał: „artykuł 9 ust. 1 dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej należy interpretować w ten sposób, że podmioty prawa publicznego, takie jak gminne jednostki budżetowe będące przedmiotem postępowania głównego, nie mogą być uznane za podatników podatku od wartości dodanej, ponieważ nie spełniają kryterium samodzielności przewidzianego w tym przepisie". A to oznacza, że rozliczenia tych jednostek, a także innych podmiotów niemających przymiotu samodzielności, jak np. samorządowych zakładów budżetowych, powinny być ujęte w ramach jednej deklaracji złożonej przez gminę.
Konsekwencją tego wyroku TSUE będzie zmiana przepisów. 14 stycznia 2016 r. opublikowano projekt ustawy o zasadach rozliczeń w podatku od towarów i usług oraz dokonywania zwrotu środków europejskich przez jednostki samorządu terytorialnego oraz o zmianie ustawy o finansach publicznych. Zgodnie z art. 18 tego projektu ustawa miała wejść w życie z dniem 1 marca 2016 r. Tak się jednak nie stało, a projekt jest dopiero na etapie opiniowania. Zmieniła się natomiast linia interpretacyjna organów podatkowych.
Zadania w zakresie sanitarnym
Zgodnie z art. 7 ustawy o samorządzie gminnym do najważniejszych zadań własnych gminy należy zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności. Jednym z priorytetów w tej dziedzinie jest, zgodnie z punktem 3 powyższego przepisu, zaopatrzenie mieszkańców gminy w wodę, przyłączenie ich do kanalizacji, usuwanie i oczyszczanie ścieków komunalnych, utrzymanie czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych.
Oprócz powyższych zadań wynikających z ustawy o samorządzie gminnym gminy zobowiązane są także do realizacji innych zadań określonych przepisami szczególnymi. Jednym z nich jest obowiązek utrzymania czystości i porządku w gminach, nałożony przez art. 3 ust. 1 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.
Realizacja powyższych zadań może się odbywać w różnych formach prawnych, w szczególności w formie samorządowych zakładów budżetowych lub spółek prawa handlowego (art. 2 ustawy o gospodarce komunalnej). Użycie sformułowania „w szczególności" oznacza, że katalog dopuszczalnych form organizacyjno- prawnych jest otwarty i obejmuje również inne dopuszczalne prawem – zarówno niewyodrębnione, jak i wyodrębnione ze struktury jednostki samorządu terytorialnego. Zadania te mogą być również powierzone przez gminę na podstawie umów innym podmiotom (osobom fizycznym, osobom prawnym lub jednostkom organizacyjnym nieposiadającym osobowości prawnej – art. 3 ust. 1 ustawy o gospodarce komunalnej). Niemniej niezależnie od formy realizacji, do głównych zadań w zakresie gospodarki wodno-kanalizacyjnej należy:
