Krzysztof Kowalski: Tur już ożył

Unicestwione dzieła rąk ludzkich – miasta zburzone wojnami czy trzęsieniami ziemi – można dźwignąć z ruin, w miejsce zatopionych okrętów można zbudować nowe, identyczne albo lepsze, ale wymarłych gatunków – dzieł przyrody – nie udaje się odtworzyć. Przynajmniej do tej pory.

Aktualizacja: 17.09.2020 21:28 Publikacja: 17.09.2020 21:00

Krzysztof Kowalski: Tur już ożył

Foto: Shutterstock

Naukowcy zaczęli o tym myśleć na początku XX wieku, próbowali doprowadzić do kiełkowania nasion znajdowanych podczas wykopalisk. Nie mieli wtedy szans, ponieważ jeszcze nie wiedzieli, że materiałem dziedzicznym jest DNA. Starożytne DNA – obecnie nazywane aDNA (od: ancient) – pierwsi wyizolowali Chińczycy w 1980 r. Gdy okazało się, że DNA można klonować (owca Dolly), narodziła się archeologia molekularna, zaczęto badać aDNA wymarłych gatunków, odżyły nadzieje na przywrócenie do życia tygrysa tasmańskiego, ptaka dodo, mamuta...

W 1994 r., gdy na ekranach królował „Park Jurajski”, na łamach „Science” – jednego z najpoważniejszych pism naukowych – ukazała się informacja o wydobyciu i zsekwencjonowaniu aDNA dinozaura sprzed 80 milionów lat. Jednak szybko się okazało, że zsekwencjonowane aDNA nie pochodzi od dinozaura, lecz od… współczesnego człowieka. W miarę prowadzenia podobnych badań przez różne zespoły wciąż okazywało się, że uzyskiwane aDNA to DNA badaczy. Bardzo czułe metody analizy wykrywały najmniejsze zanieczyszczenia przekłamujące wyniki.

Analiza aDNA ze szczątków archeologicznych i paleontologicznych, które znajdowały się tysiące czy choćby tylko setki lat w niekorzystnych warunkach, stanowi ogromną trudność, gdyż takie aDNA ulega degradacji po śmierci organizmu, po upływie około 100 tys. lat naturalne procesy praktycznie całkowicie niszczą cząstkę DNA. Dodatkową trudnością jest bardzo wysokie ryzyko zanieczyszczenia próbki współczesnym DNA, wszechobecnym w muzeach, laboratoriach, archiwach. Prawda jest taka, że większość badanych próbek aDNA zawiera także DNA grzybów, bakterii, innych organizmów oraz samego badacza.

Ale i na tym nie koniec, ponieważ uzyskanie czystego aDNA też jeszcze niczego nie gwarantuje. W styczniu 2013 r. „Rzeczpospolita” informowała, że prof. George Church, amerykański genetyk wykładający wtedy na Uniwersytecie Harvarda, zapowiedział sklonowanie neandertalczyka. Zamierzał wydobyć jego aDNA z kości, jakie co roku odkopują archeolodzy w wielu miejscach w Europie. Genom neandertalczyka został zsekwencjonowany już w 2010 r. przez zespół wybitnego badacza Svante Pääbo ze słynnego Instytutu Antropologii Ewolucyjnej Maxa Plancka w Lipsku. Church chciał stopniowo syntetyzować genom z sekwencji składających się z około 10 tys. fragmentów; wielokrotne powtarzanie operacji miało doprowadzić do powstania linii komórek macierzystych coraz bliższych neandertalskim komórkom macierzystym, a wtedy pozostanie już tylko wprowadzić je do macicy współczesnej kobiety... Mamy rok 2020, a dziecko neandertalskie nie biega po świecie. Nie dlatego, że nie znalazła się ochotniczka do takiego porodu, ale dlatego, że nie powstała taka linia.

Ale prób wskrzeszania wymarłych gatunków nie zaprzestano, dyżurnym kandydatem jest oczywiście mamut. Najnowszy pomysł ma związek z badaniami naukowców z Uniwersytetu w Sztokholmie. Analizowali oni aDNA 14 prehistorycznych nosorożców włochatych (Coelodonta antiquitatis). Na tej podstawie ustalili (informuje o tym pismo „Current Biology”), że populacja tego gatunku w Azji i Europie była liczna – mimo polowań na te zwierzęta trwających od tysięcy lat; zapaść, a następnie zagłada nastąpiła około 14 tys. lat temu z przyczyn naturalnych, z powodu ocieplenia klimatu i zmiany szaty roślinnej.

Pojawił się pomysł, aby anulować ten werdykt przyrody. Czy jest na to szansa? Jaka? Obawiam się, że taka sama jak w przypadku tura. „Czy tur powróci do polskich lasów?” – to tytuł książki, która ukazała się w 2008 r. w serii Bibliotheca Turcoviana i przedstawia starania podejmowane w tym kierunku. Nie trącą one amatorszczyzną, nie chodzi o medialną sensację, prace animuje i częściowo finansuje Polska Fundacja Odtworzenia Tura. Są w nie zaangażowane bardzo poważne placówki badawcze: Instytut Genetyki Człowieka Polskiej Akademii Nauk, Katedra Biochemii i Biotechnologii Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, Sieć Naukowa Biotechnologia Rozrodu Zwierząt Instytutu Zootechniki Państwowego Instytutu Badawczego w Krakowie. I co?

Wspomnianą wyżej książkę o odtwarzaniu gatunku tura kończy następujący akapit: „Badania nad odtworzeniem tura (...) zaowocowały już wieloma wynikami. Jednym z głównych osiągnięć jest pobudzenie szerokiej dyskusji o turze i w tym sensie tur już ożył”. Przyjmując taki tryb rozumowania, można stwierdzić, że neandertalczyk już ożył. I mamut też.

Naukowcy zaczęli o tym myśleć na początku XX wieku, próbowali doprowadzić do kiełkowania nasion znajdowanych podczas wykopalisk. Nie mieli wtedy szans, ponieważ jeszcze nie wiedzieli, że materiałem dziedzicznym jest DNA. Starożytne DNA – obecnie nazywane aDNA (od: ancient) – pierwsi wyizolowali Chińczycy w 1980 r. Gdy okazało się, że DNA można klonować (owca Dolly), narodziła się archeologia molekularna, zaczęto badać aDNA wymarłych gatunków, odżyły nadzieje na przywrócenie do życia tygrysa tasmańskiego, ptaka dodo, mamuta...

Pozostało 87% artykułu
Opinie polityczno - społeczne
Jędrzej Bielecki: Czy Polska będzie hamulcowym akcesji Ukrainy do Unii Europejskiej?
Opinie polityczno - społeczne
Stefan Szczepłek: Jak odleciał Michał Probierz, którego skromność nie uwiera
Opinie polityczno - społeczne
Udana ściema Donalda Tuska. Wyborcy nie chcą realizacji 100 konkretów
Opinie polityczno - społeczne
Michał Szułdrzyński: Przeszukanie u Zbigniewa Ziobry i liderów Suwerennej Polski. Koniec bezkarności
Opinie polityczno - społeczne
Aleksander Hall: Jak odbudować naszą wspólnotę