Zamrażanie działek
Rezerwację będzie się stosowało w wypadku ważnych inwestycji celu publicznego, np. budowy dróg. Co ciekawe, będzie można z niej skorzystać wbrew ustaleniom miejscowego planu, ale maksymalnie na cztery lata. W tym celu będzie wydawany plan rezerwacji. W wypadku inwestycji o charakterze krajowym będzie to robił wojewoda, a w pozostałych – sejmik województwa.
Na takim terenie będzie obowiązywał zakaz wydawania zgód na budowę np. domów jednorodzinnych, bloków, a te, które wydano (a inwestycja się jeszcze nie rozpoczęła), zostaną wygaszone. Skarb Państwa otrzyma również prawo pierwokupu nieruchomości objętych rezerwacją, w razie gdyby właściciel (użytkownik wieczysty) chciał je sprzedać.
Ministerstwo Infrastruktury zdecydowało się wprowadzić również do kodeksu zmiany dotyczące samowoli budowlanej. W poprzedniej wersji projektu propozycje były bardziej zachowawcze. W nowej wersji jest inaczej. Przede wszystkim zmieniono zasady dotyczące ustalania opłat legalizacyjnych. Dziś legalizacja głównie z ich powodu kuleje. Nikt specjalnie nie chce prostować sytuacji prawnej swojej inwestycji, ponieważ trzeba na ogół zapłacić wysoką opłatę legalizacyjną. Nieliczne osoby mogą oczekiwać jej rozłożenia na raty lub umorzenia. Z tego powodu rocznie w skali kraju legalizuje się zaledwie kilkaset inwestycji.
Projekt kodeksu zawiera bardzo rozbudowany katalog kar za samowolę. Dla budynku (w tym mieszkaniowych) do 35 mkw. wyniosą one 5 tys. zł; powyżej 35 mkw. do 50 mkw. – 10 tys. zł; powyżej 50 mkw. do 75 mkw. – 15 tys. zł; ponad 75 mkw. – 5 tys. zł za każde rozpoczęte 20 mkw. powierzchni całkowitej. Oznacza to, że będzie większe zróżnicowanie kar zależnych od powierzchni budynku, a nie – jak obecnie – od jego rodzaju. A tym samym będą bardziej sprawiedliwe. Dziś opłatę legalizacyjną w tej samej wysokości może zapłacić właściciel małego domu i rezydencji.
Pierwszemu kara rujnuje życie, drugiemu już nie. Dla budowli oraz inwestycji liniowych, np. dróg, kary będą ustalane jako iloczyn stawki opłaty oraz współczynnika funkcji obiektu budowlanego. Wszystkie parametry będą w przepisach, a nie – jak dziś – w załączniku do prawa budowlanego. Będą się one różniły w zależności od tego, czy chodzi o budowę, przebudowę czy remont.
I tak np. dla nielegalnie wybudowanego odcinka drogi o długości do 100 m stawka wyniesie 5 tys. zł; współczynnik 1, czyli kara wyniesie 5 tys. zł. Gdyby chodziło o przebudowę, współczynnik wyniesie 0,5, czyli kara 2,5 tys. zł. Za zmianę zagospodarowania terenu, która nie jest związana z prowadzonymi robotami budowlanymi, kara wyniesie 1 tys. zł za każde 100 mkw.