Egzamin zawodowy adwokatów i radców: kazusy z prawa karnego

W 2015 r. prawniczy egzamin zawodowy zdało ponad 80 proc. adwokatów i radców prawnych.

Aktualizacja: 18.01.2016 18:57 Publikacja: 18.01.2016 18:33

Egzamin zawodowy adwokatów i radców: kazusy z prawa karnego

Foto: Fotorzepa, Piotr Nowak

Tegoroczny egzamin zawodowy dla kandydatów na adwokatów i radców prawnych zaplanowano na 15–18 marca 2016 r. Czas biegnie szybko, a my tak jak w roku poprzednim wraz z Wydawnictwem Beck pomagamy w przygotowaniu do egzaminu. Dziś publikujemy kazusy z części materialnej prawa karnego.

Kazus 1: Kłopotliwa recydywa

Marek M. został skazany za to, że 26 maja 2008 r. w Warszawie, działając w warunkach powrotu do przestępstwa określonych w art. 64 § 1 kodeks karny, wspólnie z innymi osobami dokonał kradzieży dowodu rejestracyjnego samochodu osobowego o nr rej. XXX. Sąd z mocy art. 275 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. wymierzył mu karę siedmiu miesięcy pozbawienia wolności oraz za to, że w tym samym czasie i miejscu, działając w warunkach powrotu do przestępstwa określonych w art. 64 § 1 k.k., wspólnie z drugą osobą, dokonał zaboru w celu krótkotrwałego użycia cudzego, wymienionego wyżej pojazdu samochodowego o wartości 4000 zł na szkodę Mieczysława B., który porzucił uszkodzony w rowie, z mocy art. 289 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. skazał na karę dziesięciu miesięcy pozbawienia wolności. Na podstawie art. 85 i art. 86 § 1 k.k. wymierzono Markowi M. łączną karę roku i trzech miesięcy pozbawienia wolności. Na podstawie art. 46 § 1 k.k. Sąd Rejonowy zobowiązał oskarżonego do naprawienia szkody w całości przez zapłatę na rzecz pokrzywdzonego Mieczysława B. kwoty 4000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od 26.05.2008 r. do dnia zapłaty. Oskarżony przyznał się do popełnienia zarzucanych mu czynów.

Czy obrońca oskarżonego powinien zaskarżyć wyrok, a jeśli tak, to w jakiej części i jaki powinien postawić zarzut i wniosek końcowy?

Odpowiedź

Obrońca oskarżonego powinien zaskarżyć wyrok w zakresie czynu z pkt 1 w całości, w zakresie zaś czynu z pkt 2 – orzeczenia o karze i środkach. Odnośnie do czynu z pkt 1 powinien postawić zarzut obrazy prawa materialnego, tj. art. 275 § 1 k.k. przez błędne zastosowanie tego przepisu, w sytuacji gdy dowód rejestracyjny pojazdu nie stanowi dokumentu stwierdzającego prawa majątkowe do tego pojazdu, a zatem nie jest dokumentem objętym normą zawartą w przedmiotowym przepisie. W zakresie czynu z pkt 2, Sąd Rejonowy dopuścił się zaś obrazy art. 46 § 1 k.k., bowiem zobowiązał oskarżonego do naprawienia szkody w całości przez zapłatę na rzecz pokrzywdzonego Mieczysława B. kwoty 4000 zł wraz z ustawowymi odsetkami, w sytuacji gdy art. 46 § 1 k.k. nie daje podstaw do zasądzenia odsetek. Z wyroku SN z 4 lutego 2002 r. (II KKN 385/01) wynika bowiem, że szkoda, do której naprawienia sąd zobowiązuje sprawcę, to równowartość rzeczywistej szkody wynikłej bezpośrednio z przestępstwa i nie jest dopuszczalne uwzględnienie przy ustaleniu jej wysokości tych składników i elementów, które wynikły z następstw czynu, np. odsetek. Jest także oczywiste, że dowód rejestracyjny pojazdu stwierdza nie prawo majątkowe osoby związane z tym pojazdem, tylko administracyjne dopuszczenie pojazdu do ruchu. Zatem dowód rejestracyjny nie należy do kategorii dokumentów stwierdzających prawo majątkowe, dysponowanie którym stanowi przedmiot ochrony wymieniony w tym opisie strony przedmiotowej występku określonego w art. 275 § 1 k.k. Zachowanie oskarżonego należy zatem rozpatrywać w kontekście wypełnienia znamion przestępstwa wymienionego w art. 276 k.k. Działanie oskarżonego polegające na usunięciu spod władztwa osoby uprawnionej dokumentu, którym sprawca nie ma prawa wyłącznie rozporządzać, oznacza pozbawienie dotychczasowego dysponenta dowodu rejestracyjnego władztwa nad nim. Obrońca oskarżonego powinien wnosić o zmianę zaskarżonego wyroku i przyjęcie, że zachowanie oskarżonego w zakresie czynu z pkt 1 wyczerpało dyspozycję określoną w art. 276 k.k. i złagodzenie orzeczonej kary oraz o zmianę wyroku w zakresie czynu z pkt 2 przez uchylenie opartego na treści art. 46 § 1 k.k. orzeczenia w części zasądzającej odsetki od zasądzonej kwoty.

Kazus 2: Ugoda z prokuratorem

Prokurator w trybie art. 335 § 1 kodeksu postępowania karnego uzgodnił z oskarżonym Zenonem Z. wyrok na wymierzenie mu kary bezwzględnej półtora roku pozbawienia wolności. Na to wyraził zgodę oskarżyciel posiłkowy – pokrzywdzony Sławomir K., który zgłosił swój akces do udziału w sprawie w charakterze oskarżyciela posiłkowego. Sąd rejonowy wyrokiem z 20 kwietnia 2011 r., wydanym na posiedzeniu uznał Zenona Z. za winnego popełnienia ciągu sześciu przestępstw oszustwa na szkodę Sławomira K. i na podstawie art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. wymierzył oskarżonemu karę sześciu miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k. oraz art. 70 § 1 pkt 1 k.k. warunkowo zawiesił na okres próby trzech lat, oddając w tym czasie oskarżonego pod dozór kuratora sądowego. Ponadto odpowiednio na podstawie art. 72 § 2 k.k. i art. 46 § 1 k.k. nałożył na oskarżonego obowiązek naprawienia szkód wyrządzonych przestępstwami, w tym na rzecz pokrzywdzonego Sławomira K. i obciążył oskarżonego kosztami sądowymi.

Czy jako pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego widzisz powód zaskarżenia orzeczenia?

Odpowiedź

Pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego powinien zaskarżyć przedmiotowy wyrok w części dotyczącej orzeczenia o karze na niekorzyść oskarżonego i powinien zarzucić obrazę przepisów postępowania karnego mającą wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 343 § 6 k.p.k., przez orzeczenie wobec oskarżonego w trybie określonym w art. 335 § 1 k.p.k. innej kary niż ta, która została uzgodniona z prokuratorem i na którą wyraził zgodę oskarżyciel posiłkowy, czego sąd w tym trybie nie mógł uczynić i co spowodowało orzeczenie wobec oskarżonego zbyt łagodnej kary pozbawienia wolności. Skarżący powinien wnosić o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Przy ponownym rozpoznaniu sąd powinien bowiem ustalić, czy oskarżony w dalszym ciągu aprobuje propozycje prokuratora. Artykuł 343 § 6 k.p.k. należy rozumieć w taki sposób, że sąd, wydając wyrok w tym trybie, nie ma możliwości orzeczenia innej rodzajowo kary czy też kary w innym wymiarze niż ta zaakceptowana przez strony. Jeżeli zaś sąd uzna, że uzgodnionej pomiędzy stronami kary nie może zaakceptować to może wezwać strony do zmiany uzgodnień lub też postąpi w myśl art. 343 § 7 k.p.k., czyli rozpozna sprawę na zasadach ogólnych.

Zarzut obrazy prawa materialnego

W apelacji możemy postawić zarzut obrazy prawa materialnego, który będzie dotyczył: 1) naruszenia przepisu (lub przepisów) części ogólnej k.k., 2) naruszenia przepisu (lub przepisów) części szczególnej k.k. Obraza prawa materialnego w zakresie przepisów części ogólnej k.k. Z treści art. 438 pkt 1 k.p.k. wynika, że tego rodzaju zarzut jest jednoczłonowy, gdyż ustawodawca (inaczej niż w przypadku pkt 2 i 3) nie wymaga wykazania wpływu obrazy prawa materialnego na treść wyroku, uznając słusznie, że każde naruszenie normy prawa materialnego wywiera wpływ na treść orzeczenia. Decydując się na postawienie w apelacji zarzutu, o którym mowa w art. 438 pkt 1 k.p.k., naruszenia przepisu części ogólnej k.k., należy pamiętać o kwestii w tym zakresie bardzo istotnej, a mianowicie, że obraza prawa materialnego ma miejsce w wypadku naruszenia przepisu o charakterze stanowczym, zawierającym niezrealizowany w zaskarżonym orzeczeniu nakaz lub pominięty zakaz (post. SN z 26.07.2007 r., IV k.k. 41/07, Legalis). Jeżeli ustawa stwarza tylko możliwość zastosowania określonego przepisu prawa materialnego, tj. przez jego niezastosowanie lub zastosowanie, sąd nie dopuszcza się obrazy prawa materialnego (post. SN z 24.4.2007 r., II k.k. 50/07, Legalis). Z przytoczonych orzeczeń SN wynika zatem w sposób jednoznaczny, że nie każde naruszenie przez sąd przepisu części ogólnej k.k. powinno skutkować postawieniem zarzutu obrazy prawa materialnego. Należy bowiem najpierw rozważyć, czy dany przepis zawiera w sobie normę o charakterze bezwzględnym zawierającą określony nakaz lub zakaz zastosowania w danych okolicznościach konkretnego przepisu k.k. Przykładem przepisów zawierających nakaz ich stosowania w określonych warunkach jest art. 42 § 2, 3 i 4, art. 44 § 1, art. 46 § 1 (przy wniosku pokrzywdzonego), art. 60 § 3, art. 64 § 2 k.k. Jeżeli zatem sąd, skazując sprawcę wypadku drogowego, który w czasie popełnienia tego czynu był w stanie nietrzeźwości, nie orzeknie obligatoryjnego w takiej sytuacji środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, to całkowicie zasadne będzie wówczas postawienie przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego zarzutu obrazy art. 42 § 2 k.k., który powinien brzmieć (przykładowa redakcja zarzutu): Zarzucam obrazę przepisu prawa materialnego, tj. art. 42 § 2 k.k., poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji gdy oskarżony X spowodował wypadek drogowy, będąc w stanie nietrzeźwości, a zatem orzeczenie środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych było obligatoryjne. Z kolei, jeżeli oskarżony Y, który popełnił czyn karalny, współdziałając z dwoma innymi osobami, po zatrzymaniu ujawnił wobec organu powołanego do ścigania przestępstw informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz istotne okoliczności jego popełnienia, a mimo to, sąd nie zastosował obligatoryjnego w tym wypadku nadzwyczajnego złagodzenia kary, to zasadne jest zarzucenie sądowi przez obrońcę oskarżonego obrazy art. 60 § 3k.k., i zarzut ten powinien zostać zredagowany w następujący sposób (przykładowa redakcja zarzutu): zarzucam obrazę prawa materialnego, tj. art. 60 § 3 k.k. przez jego niezastosowanie, w sytuacji gdy oskarżony Y spełnił warunki określone w tym przepisie, dające podstawę do zastosowania wobec niego obligatoryjnego nadzwyczajnego złagodzenia kary, bowiem ujawnił w toku przesłuchania przez prokuratora zarówno informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa, jak i istotne okoliczności jego popełnienia. Zarzut obrazy prawa materialnego będzie zasadny także wówczas, gdy sąd zastosuje określony przepis części ogólnej, którego w danych okolicznościach nie mógł zastosować, bowiem nie zaszły okoliczności w nim wymienione, np. sąd skazał oskarżonego w warunkach powrotu do przestępstwa określonych w art. 64 § 1 k.k., mimo że był on wprawdzie uprzednio karany i odbył np. karę siedmiu miesięcy pozbawienia wolności, ale za przestępstwo nieumyślne. W takiej sytuacji obrońca oskarżonego powinien postawić zarzut obrazy art. 64 § 1 k.k., który powinien być zredagowany w sposób następujący (przykładowa redakcja zarzutu): zarzucam obrazę prawa materialnego, tj. art. 64 § 1 k.k. przez jego błędne zastosowanie wobec oskarżonego A.Z. i przyjęcie, że dopuścił się on czynu z art. 178a § 1 k.k. w warunkach powrotu do przestępstwa, w sytuacji gdy czyn z art. 177 k.k., za który był uprzednio skazany i odbywał karę, jest przestępstwem nieumyślnym, a zatem art. 64 § 1 k.k. nie mógł zostać zastosowany. W określonych sytuacjach nie musimy jednak w treści zarzutu określać, czy obraza danego przepisu nastąpiła poprzez jego błędne zastosowanie czy też bezpodstawne zastosowanie, gdyż wystarczy, że z treści zarzutu wynikać będzie istota obrazy danego przepisu k.k. Jeżeli zatem sąd, orzekając na podstawie art. 86 § 1 k.k. karę łączną za popełnione czyny wymierzy karę przekraczającą sumę kar jednostkowych, np. łącząc kary jednego roku i dwóch miesięcy oraz karę ośmiu miesięcy pozbawienia wolności, orzeknie karę łączną w wymiarze dwóch lat pozbawienia wolności, to obrońca powinien postawić zarzut następującej treści (przykład redakcji zarzutu): Zarzucam sądowi obrazę prawa materialnego, tj. art. 86 § 1 k.k., poprzez orzeczenie kary łącznej przekraczającej sumę kar jednostkowych. Należy jednak pamiętać, że jest to jedyna sytuacja, gdy w apelacji na korzyść oskarżonego (czy skazanego przy wyroku łącznym) stawiamy zarzut obrazy prawa materialnego. Jeżeli bowiem sąd orzeknie karę łączną przy zastosowaniu jednej z zasad łączenia kar określonych w art. 86 § 1 k.k., tj. absorpcji, asperacji lub kumulacji, to zarzucenie obrazy prawa materialnego w takiej sytuacji jest błędne. Prawidłowy zaś będzie zarzut rażącej niewspółmierności kary, o którym mowa w art. 438 pkt 4 k.p.k. Z utrwalonego w tym zakresie orzecznictwa Sądu Najwyższego wynika także, iż gdy sąd, orzekając karę naruszy dyrektywy wymiaru kary określone w art. 53 k.k., to nie stawiamy w apelacji zarzutu obrazy prawa materialnego, tylko zarzut rażącej niewspółmierności kary, bowiem przepisy art. 53 § 1 i 2 k.k. stanowią dyrektywę sądowego wymiaru kary, a zatem nie mogą stać się podstawą zarzutu obrazy prawa materialnego. Z kolei w art. 60 § 1 k.k., jak w § 2 tego przepisu przewidziano jedynie możliwość zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary, a to oznacza, iż przepisy te nie mogą stać się podstawą zarzutu obrazy prawa materialnego, skoro nie obligują sądu do określonego postępowania (post. SN z 7.10.2011 r., III KK 36/11, Legalis). Obraza prawa materialnego w zakresie przepisów części szczególnej k.k Osoba wnosząca apelację, bez względu na to czy czyni to na korzyść czy też na niekorzyść oskarżonego, musi pamiętać, że postawienie zarzutu obrazy prawa materialnego dotyczącego przepisu części szczególnej k.k. jest możliwe, gdy skarżący nie kwestionuje dokonanych przez sąd ustaleń faktycznych. Zatem należy odpowiedzieć sobie w tym zakresie na zasadnicze pytanie, czy akceptujemy lub nie, dokonane przez sąd meriti ustalenia faktyczne. Gdyby się bowiem okazało, że określony element ustaleń dokonanych w sprawie nie jest do zaakceptowania, to w takiej sytuacji zarzut obrazy prawa materialnego jest przedwczesny i należy zarzucić sądowi dopuszczenie się błędu w ustaleniach faktycznych. Częstym błędem popełnianym przez profesjonalne podmioty uprawnione do zaskarżenia wyroku jest mylenie zarzutu obrazy prawa materialnego z zarzutem błędu w ustaleniach faktycznych, np. w sytuacji gdy skarżący kwestionuje z określonych powodów przyjętą w wyroku kwalifikację prawną czynu. Aby uniknąć tego rodzaju pomyłki i w konsekwencji postawienia w apelacji błędnego rodzajowo zarzutu, wystarczy pamiętać o tym, jakie elementy składają się na stan faktyczny sprawy, i że jeżeli kwestionujemy jeden z tych elementów strony przedmiotowej lub podmiotowej, np. skutek przestępstwa czy zamiar sprawcy, to prawidłowym zarzutem będzie kwestionowanie ustaleń faktycznych, a nie zarzut obrazy prawa materialnego. Na stan faktyczny sprawy składają się nie tylko okoliczności natury przedmiotowej – czynności wykonawcze sprawcy, skutek przestępczy, okoliczności czasu, miejsca lub sposobu działania, przedmiot czynności wykonawczej itp.), wchodzą tu też w grę okoliczności natury podmiotowej (sensu largo): osoba sprawcy, pokrzywdzonego, prawnokarny, relewantny stosunek psychiczny sprawcy do czynu (wyr. SA w Lublinie z 22.4.1999 r., II AKa 63/99, Legalis). Zamiar sprawcy jest elementem faktycznym, zatem podnoszenie zarzutu obrazy prawa materialnego w związku z kwestionowaniem zamiaru czy jego postaci jawi się jako całkowicie bezzasadne (post. SN z 29.3.2007 r., IV KK 32/07, Legalis). Jeżeli więc kwestionujemy przyjęcie przez sąd, że oskarżony działał z zamiarem ewentualnym zabójstwa oskarżonego, bowiem uważamy, że śmierć pokrzywdzonego była jedynie skutkiem jego pobicia przez oskarżonego, to nie należy stawiać w apelacji zarzutu obrazy prawa materialnego, tj. art. 148 § 1 czy art. 156 § 3 k.k., tylko zarzut błędu w ustaleniach faktycznych. Taki sam rodzajowo zarzut powinien postawić pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego, gdy sąd przyjmie, że oskarżony nie działał z zamiarem dokonania zabójstwa i uzna go za winnego czynu z art. 156 § 3 k.k. (zamiast art. 148 § 1 k.k.). Kolejną istotną kwestią, na którą należy zwrócić uwagę, jest sprawdzenie, czy sąd orzekający w sposób prawidłowy określił znamiona przypisanego czynu bądź też którekolwiek z tych znamion pominął. Najczęściej bowiem obraza prawa materialnego w zakresie przepisów części szczególnej k.k. wiąże się z błędnym odczytaniem lub pominięciem określonych znamion wyszczególnionych w dyspozycji określonego przepisu prawa karnego. Wnoszący apelację na korzyść oskarżonego powinien zatem dokonać analizy dokonanych przez sąd ustaleń faktycznych (które w pełni zaakceptował) oraz tej części uzasadnienia wyroku, która jest poświęcona kwestii kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu i sprawdzić, czy w ustalonym przez sąd stanie faktycznym mieszczą się (zostały zrealizowane) wszystkie znamiona określone w dyspozycji konkretnego przepisu prawa karnego. Jeżeli bowiem z dokonanej analizy ustaleń faktycznych wynika, że oskarżony nie wypełnił chociażby jednego ze znamion, np. przy czynie z art. 280 § 1 k.k. z ustaleń będzie wynikać, że oskarżony nie użył przemocy ani groźby natychmiastowego jej użycia, to sąd nie mógł w takiej sytuacji skazać oskarżonego za przestępstwo rozboju określone w art. 280 § 1 k.k. Należy zatem, w takiej sytuacji postawić zarzut o następującej treści (przykładowa redakcja zarzutu): Zarzucam obrazę prawa materialnego, tj. art. 280 § 1 k.k. poprzez błędne jego zastosowanie przy prawidłowo dokonanych ustaleniach faktycznych, z których wynika, że oskarżony, dokonując kradzieży kamery wideo marki (...), nie użył przemocy ani groźby natychmiastowego jej użycia, a zatem swoim zachowaniem nie wyczerpał wszystkich znamion określonych w art. 280 § 1 k.k. Przy apelacji na niekorzyść oskarżonego pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego powinien, dokonując analizy wyroku i uzasadnienia w opisanym wyżej zakresie porównać dokonane przez sąd ustalenia faktyczne z treścią określonego przepisu k.k. z części szczególnej. Zarzut obrazy prawa materialnego będzie zasadny, np. wówczas gdy z prawidłowo dokonanych ustaleń wynikać będzie, że oskarżony zrealizował wszystkie znamiona określone w danym przepisie k.k., a mimo to sąd uniewinnił oskarżonego, uznając błędnie, np. że przy czynie z art. 200 § 1 k.k. zgoda osoby małoletniej na obcowanie płciowe znosi karalność tego czynu. Jest jednak oczywiste, że także sposób interpretacji i wykładni art. 200 § 1 k.k. jest wadliwy, bowiem kwestia zgody osoby małoletniej na współżycie nie ma w tym zakresie żadnego znaczenia. Należy zatem w takiej sytuacji postawić zarzut obrazy prawa materialnego, który powinien zostać zredagowany w sposób następujący (przykładowa redakcja zarzutu): Zarzucam obrazę prawa materialnego, a mianowicie art. 200 § 1 k.k. poprzez jego niezastosowanie do ustalonego prawidłowo przez sąd stanu faktycznego w sytuacji, gdy ustalenia te jednoznacznie wskazują na popełnienie przez oskarżonego przestępstwa z art. 200 § 1 k.k., a tym samym błędne uznanie, iż oskarżony nie wyczerpał swoim zachowaniem znamion określonych we wskazanym powyżej przepisie prawa karnego wobec faktu, że pokrzywdzona wyraziła zgodę na obcowanie płciowe z oskarżonym. Obraza prawa materialnego może polegać także na dokonaniu przez sąd błędnej wykładni określonego przepisu z części szczególnej k.k., która nie respektuje utrwalonego w tym zakresie orzecznictwa Sądu Najwyższego. Zmiany wprowadzone ustawami z 27.09.2013 r. oraz 20.02.2015 r. nie wpływają na sam sposób redakcji zarzutu obrazy prawa materialnego oraz istotę tego rodzaju zarzutu. Zaznaczyć jednak należy te zmiany w zakresie części ogólnej k.k., które spowodują, że od 1.07.2015 r. część zarzutów, o których mowa w art. 483 pkt 1 k.p.k., będzie podnoszona w środkach zaskarżenia w innych okolicznościach niż dotychczas. W związku ze zmianą treści art. 34 § 1 k.k., który w nowym brzmieniu stanowi, że jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, kara ograniczenia trwa najkrócej miesiąc, najdłużej dwa lata i wymierza się ją w miesiącach i latach, postawienie zarzutu obrazy art. 34 § 1 k.k. będzie możliwe tylko wówczas, gdy sąd orzeknie tego rodzaju karę poniżej dolnej lub powyżej górnej granicy ustawowego zagrożenia lub też w wymiarze, którego ten przepis nie przewiduje, np. cztery i pół miesiąca. Nie jest zaś możliwe postawienie zarzutu obrazy art. 37 § 1 k.k., gdy sąd orzeknie karę ograniczenia wolności w latach i w miesiącach (dotychczas orzekał tylko w miesiącach). Z nowego brzmienia art. 38 § 2 k.k. wynika natomiast, że kara nadzwyczajnie obostrzona nie może przekroczyć 810 stawek dziennych grzywny, dwóch lat ograniczenia wolności lub 20 lat pozbawienia wolności; karę pozbawienia wolności wymierza się jak dotychczas w miesiącach i latach. Zmianie uległ także § 3 tego przepisu, w którym również przewidziano możliwość orzeczenia przy obniżeniu górnej granicy ustawowego zagrożenia kary nie przekraczającej 20 lat pozbawienia wolności. Dotychczas orzeczenie kary pozbawienia wolności w wymiarze przekraczającym 15 lat i niższym niż 25 lat stanowiło obrazę prawa materialnego. Obecnie dopuszczalne jest orzeczenie tego rodzaju kary, np. w wymiarze 17 lat w warunkach określonych w art. 38 k.k. Zmiana treści art. 66 k.k. i nowe brzmienie § 2 tego przepisu, z którego aktualnie wynika, że warunkowego umorzenia nie stosuje się do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą przekraczającą pięć lat pozbawienia wolności oznacza, że nie jest konieczne tak jak dotychczas naprawienie szkody przez sprawcę lub uzgodnienie sposobu naprawienia szkody do zastosowania tej instytucji. Dotychczas, jeżeli sąd warunkowo umorzył postępowanie karne w zakresie czynu zagrożonego karą pięciu lat pozbawienia wolności, w sytuacji gdy nie zostały spełnione warunki określone w § 3 art. 60 k.k., to pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego miał podstawy do postawienia zarzutu obrazy prawa materialnego, tj. art. 66 § 1 i 3 k.k. Od 1.07.2015 r. możliwe jest także ustalenie okresu próby na okres trzech lat, a nie jak dotychczas na dwa lata i wynika to ze zmiany art. 67 § 1 k.k. Natomiast zmiana treści art. 69 § 1 k.k. powoduje, że od 1.07.2015 r. sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary pozbawienia wolności orzeczonej w wymiarze nieprzekraczającym roku, a nie jak dotychczas dwóch lat. Oznacza to, że zaskarżając wyrok na niekorzyść oskarżonego, można postawić zarzut obrazy prawa materialnego, tj. art. 69 § 1 k.k., jeżeli sąd warunkowo zawiesi wykonanie kary pozbawienia wolności orzeczonej w wymiarze roku, a nie jak dotychczas dwóch lat. Postawienie tego rodzaju zarzutu jest możliwe, mimo że przepis art. 69 § 1 k.k. brzmi „sąd może", gdyż aktualnie może warunkowo zawiesić tylko karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą roku, warunkowe zawieszenie zaś tego rodzaju kary orzeczonej w wymiarze wyższym na tej podstawie nie jest możliwe. Zmiana treści art. 85 k.k., w tym § 1, powoduje, że od 1.07.2015 r. warunkiem orzeczenia kary łącznej jest popełnienie dwóch lub większej liczby przestępstw, za które wymierzone zostały kary tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu. Powyższa zmiana oznacza, że przy wydawaniu wyroku łącznego nie jest konieczne ustalenie zbiegu realnego, którego granice zakreślał fakt wydania wyroku, chociażby nieprawomocnego. Ustawa z 20.02.2015 r. uchyliła art. 93 i 94 k.k. Z dotychczasowego art. 93 k.k. wynikał obowiązek wysłuchania lekarzy psychiatrów oraz psychologa przed orzeczeniem środka zabezpieczającego, a w sprawach osób z zaburzeniami preferencji seksualnych – także lekarza seksuologa. Jeżeli zatem sąd tego rodzaju obowiązku nie wykonał i poprzestał na wysłuchaniu tylko jednego członka zespołu wydającego opinię sądowo-psychiatryczną, to zasadne było postawienie zarzutu obrazy prawa materialnego, tj. art. 93 k.k. Należy zaś podkreślić, że uchylony art. 93 k.k. w nieco zmienionej treści został przeniesiony do k.p.k., gdzie dodano nowy art. 354a k.p.k. Z § 1 tego przepisu wynika jednak, że tak jak dotychczas przed orzeczeniem środka zabezpieczającego, o którym mowa w art. 93a § 1 k.k. albo nakazu lub zakazów, o których mowa w art. 39 pkt 2?3 k.k., orzeczonych tytułem środka zabezpieczającego, sąd ma obowiązek wysłuchania psychologa, a w sprawach osób z zaburzeniami preferencji seksualnych – biegłych wskazanych w pkt 1 i 2, czyli psychologa i psychiatrów oraz lekarza seksuologa. Natomiast w sprawach osób niepoczytalnych, o ograniczonej poczytalności lub z zaburzeniami osobowości wysłuchanie biegłych psychiatrów nie jest obowiązkowe, lecz nastąpi, gdy sąd uzna to za wskazane. Zatem obecnie w sytuacji, gdy sąd nie zrealizuje obowiązku wysłuchania biegłego psychologa przed orzeczeniem środka zabezpieczającego, zasadne jest postawienie zarzutu obrazy przepisu prawa procesowego, tj. art. 354a § 1 pkt 1 k.p.k., a nie jak dotychczas zarzutu obrazy prawa materialnego, tj. art. 93 k.k..

Kazus 3

Zbigniew W. stanął pod zarzutem popełnienia czynu polegającego na tym, że 19.07.2010 r. w D., działając wspólnie i w porozumieniu z inną osobą, w ciągu pięciu lat po odbyciu co najmniej sześciu miesięcy kary pozbawienia wolności orzeczonej wyrokiem sądu rejonowego z 22.09.2003 r. za umyślne przestępstwo podobne, zabrał w celu przywłaszczenia dwa żakiety damskie o łącznej wartości 836 zł, działając tym samym na szkodę Janusza M., to jest dokonania występku z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. Podczas tego samego zdarzenia oskarżony dokonał zaboru na szkodę Wiktora Z. trzech par podkoszulek męskich o wartości 102 zł i wyrokiem nakazowym Sądu Rejonowego w D. z 13.08.2010 r., za wykroczenie stypizowane w art. 119 § 1 k.w. został prawomocnie skazany na karę grzywny. Wyrokiem z 25.01.2011 r. sąd rejonowy rozpoznający zdarzenie z 19.07.2010 r. dotyczące zaboru dwóch żakietów, na podstawie art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k. umorzył postępowanie karne. Czy jako pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego znajdujesz podstawę do zaskarżenia orzeczenia, a jeśli tak, to jakie należy postawić zarzuty?

Odpowiedź do kazusu 3

Pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego powinien dostrzec zasadność zaskarżenia przedmiotowego wyroku. Sąd rejonowy błędnie bowiem uznał, że skoro oskarżony został skazany wyrokiem nakazowym za wykroczenie z art. 119 § 1 k.k. popełnione 19.07.2010 r., to tym samym nastąpiła powaga rzeczy osądzonej w zakresie występku z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. Sąd rejonowy nie miał bowiem podstaw, aby na podstawie art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k. umorzyć postępowania z uwagi na powagę rzeczy osądzonej, skoro oskarżony popełnił dwa odrębne czyny na szkodę dwóch pokrzywdzonych. Ponadto postępowanie w sprawach o wykroczenia nie może być uznane za „postępowanie karne, w rozumieniu art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k.". Pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego powinien zatem wyrok zaskarżyć w całości na niekorzyść oskarżonego i na podstawie art. 427 § 1 i 2 k.p.k. i art. 438 pkt 2 k.p.k. powinien zarzucić obrazę przepisów postępowania karnego mającą wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k., przez błędne zastosowanie tego przepisu i uznanie, że w odniesieniu do zarzucanego oskarżonemu czynu z art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. popełnionego 19.7.2010 r. w D., zaistniała ujemna przesłanka procesowa w postaci res iudicata, podczas gdy uprzednie prawomocne skazanie oskarżonego wyrokiem nakazowym sądu rejonowego w D. z 13.08.2010 r. za wykroczenie określone w art. 119 § 1 k.k. popełnione w tym samym miejscu i czasie nie spowodowało stanu powagi rzeczy osądzonej, gdyż dotyczyło czynu popełnionego na szkodę innego pokrzywdzonego. Podnosząc tego rodzaju zarzut, skarżący powinien wnosić o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Polecane publikacje - z czego się uczyć prawa karnego

- Z. Kapiński, „Apelacje karne. Zagadnienia praktyczne, akta i kazusy", wydanie 3. Warszawa 2015 C.H. Beck

- S. Jaworski, „Apelacje cywilne i karne. 69 wzorów pism", wydanie 4, Warszawa 2015 C.H. Beck

- J. Skorupka, „Kodeks postępowania karnego", Warszawa 2015, C.H. Beck

- A. Grzeskowiak, K. Wiak, „Kodeks karny. Komentarz", Warszawa 2015, C.H. Beck

- Orzecznictwo Aplikanta. „Kodeks karny i kodeks postępowania karnego", wydanie 3, Warszawa 2015 C.H. Beck

Tegoroczny egzamin zawodowy dla kandydatów na adwokatów i radców prawnych zaplanowano na 15–18 marca 2016 r. Czas biegnie szybko, a my tak jak w roku poprzednim wraz z Wydawnictwem Beck pomagamy w przygotowaniu do egzaminu. Dziś publikujemy kazusy z części materialnej prawa karnego.

Kazus 1: Kłopotliwa recydywa

Pozostało 99% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe