Odszkodowanie za złą decyzję urzędu

Przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej za wydanie niezgodnej z prawem ostatecznej decyzji są ustalone w przepisach kodeksu cywilnego. Osoba, która chce ubiegać się o takie odszkodowanie, musi uzyskać określony w przepisach szczególnych prejudykat, czyli orzeczenie przesądzające o niezgodności danej decyzji z prawem.

Publikacja: 22.08.2017 05:50

Odszkodowanie za złą decyzję urzędu

Foto: Fotolia

Problem

Po stwierdzeniu nieważności decyzji wójta, strona chce uzyskać odszkodowanie za wydanie tej decyzji. Czy stwierdzenie nieważności decyzji powinno spowodować automatyczne przyznanie jej odszkodowania?

Co mówią przepisy

Zgodnie z art. 361 kodeksu cywilnego (dalej k.c.) zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda. Zasadą jest, że – w tych granicach – naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. W myśl art. 417 k.c. za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej odpowiedzialność ponosi Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego (dalej j.s.t.) bądź inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Jeżeli wykonywanie zadań z zakresu władzy publicznej zlecono, na podstawie porozumienia, j.s.t. albo innej osobie prawnej, solidarną odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę ponosi ich wykonawca oraz zlecająca je j.s.t. albo Skarb Państwa. W art. 4171 § 2 k.c. zastrzeżono, że w sytuacji, gdy szkoda została wyrządzona przez wydanie ostatecznej decyzji, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności tej decyzji z prawem, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej. Odnosi się to również do wypadku, gdy ostateczna decyzja została wydana na podstawie aktu normatywnego niezgodnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą. Jeżeli szkoda została wyrządzona przez niewydanie decyzji, gdy obowiązek jej wydania przewiduje przepis prawa, to naprawienia szkody można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności z prawem niewydania decyzji, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej (art. 4171 § 3 k.c.).

podstawa prawna: art. 361-363, art. 417, art. 4171 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn. DzU z 2017 r. poz. 459 ze zm.)

podstawa prawna: art. 16 § 1, art. 145-152, art. 156-159 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. DzU z 2017 r. poz. 1257)

podstawa prawna: art. 145 § 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. DzU z 2017 r. poz. 1369 ze zm.)

Prawnik wyjaśnia

Anna Puszkarska, radca prawny

Nie istnieje taki automatyzm, jak w przytoczonym na wstępie pytaniu. Aby zostało przyznane odszkodowanie, muszą zostać spełnione wszystkie przesłanki określone w przepisach k.c., w tym musi istnieć związek przyczynowy między wadliwą decyzją a wyrządzoną szkodą.

Stwierdzenie niezgodności decyzji z prawem

Jak zwrócono uwagę w wyroku Sądu Najwyższego z 5 grudnia 2013 r. (sygn. V CSK 67/13, OSNC 2014/9/94), zgodnie z art. 417 § 1 k.c. za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej odpowiedzialność ponosi Skarb Państwa lub j.s.t. albo inna osoba wykonująca tę władzę z mocy prawa. Przepis ten ustala zasadę odpowiedzialności za szkody wyrządzone przy realizacji czynności o charakterze władczym. Natomiast art. 4171 k.c. dotyczy tylko sytuacji szczególnych, w których źródłem szkody są wskazane w nim zdarzenia. Jak wyjaśniono w uchwale pełnego składu Sądu Najwyższego z 31 marca 2011 r. (sygn. III CZP 112/10, OSNC 2011/7-8/75), art. 4171 § 2 k.c. normuje odpowiedzialność odszkodowawczą z tytułu czynu niedozwolonego, którym jest wydanie niezgodnej z prawem ostatecznej decyzji. W myśl art. 16 § 1 kodeksu postępowania administracyjnego (dalej k.p.a.) ostateczne są decyzje, od których nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy.

Dochodzenie odszkodowania za szkodę wyrządzoną wydaniem takiej decyzji uzależniono od uprzedniego stwierdzenia jej niezgodności z prawem we właściwym postępowaniu. Chodzi tu o np. stwierdzenie nieważności decyzji z powodu kwalifikowanych naruszeń określonych w art. 156 § 1 k.p.a. (np. decyzja wydana z naruszeniem przepisów o właściwości, bez podstawy prawnej bądź z rażącym naruszeniem prawa), a w sytuacji, o której mowa w art. 158 § 2 k.p.a. (gdy nie można stwierdzić nieważności decyzji) o stwierdzenie jej wydania z takimi kwalifikowanymi naruszeniami prawa. Ostateczna decyzja nadzorcza zawierająca takie stwierdzenie wiąże w sprawie o odszkodowanie, czyli ma charakter prejudykatu przesądzającego jedną z przesłanek omawianej odpowiedzialności deliktowej - bezprawności działania organu przy wydaniu decyzji.

W wyroku SN z 16 stycznia 2015 r. (sygn. III CSK 96/14, LEX nr 1591900) zwrócono uwagę, że wymaganym prejudykatem może być nie tylko stwierdzenie na podstawie przepisów k.p.a., że ostateczna decyzja administracyjna jest nieważna (art. 156 § 1 k.p.a.), stwierdzenie na podstawie art. 158 § 2 w zw. z art. 156 § 2 k.p.a. wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa, czy stwierdzenie naruszeń prawa dających podstawę do wznowienia postępowania zakończonego decyzją ostateczną na podstawie art. 145 § 1 k.p.a. Prejudykat może mieć także postać wyroku sądu administracyjnego, wydanego na podstawie art. 145 § 1 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Żadne racje nie przemawiają bowiem za zaliczeniem do kategorii: właściwych postępowań w rozumieniu art. 4171 § 2 k.c. tylko nadzwyczajnych postępowań administracyjnych (wznowienie postępowania, stwierdzenie nieważności decyzji), z wyłączeniem z nich postępowania sądowoadministracyjnego (wyrok SN z 21 października 2016 r., sygn. IV CSK 26/16, LEX nr 2162818).

W wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 2 listopada 2016 r. (sygn. akt I ACa 1725/15, LEX nr 2179357) przyjęto, że zainicjowanie właściwego postępowania zmierzającego do uzyskania wymaganego prejudykatu stanowi czynność przerywającą bieg przedawnienia (art. 123 § 1 pkt 1 k.c.).

Pozostałe przesłanki odpowiedzialności

Podkreśla się także, że choć wydanie wadliwego orzeczenia administracyjnego i jego wzruszenie w postępowaniu nadzorczym, wypełnia podstawową przesłankę odpowiedzialności odszkodowawczej, to nie przesądza w sposób wiążący dla sądu o istnieniu pozostałych przesłanek odpowiedzialności wynikających z k.c., a w szczególności istnienia normalnego związku przyczynowego pomiędzy wadliwą decyzją a wyrządzoną szkodą. W związku z tym przyjmowanie i stosowanie w tym zakresie jakiegokolwiek automatyzmu odpowiedzialności jest niedopuszczalne. Każdorazowo, dla stwierdzenia istnienia przesłanki normalnego związku przyczynowego pomiędzy wadliwą decyzją a dochodzoną szkodą, konieczne jest przeprowadzenie oceny, o jakiej mowa w art. 361 § 1 k.c., czyli zbadanie, czy szkoda nastąpiłaby także wtedy, gdyby zapadła decyzja zgodna z prawem (por. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 15 lipca 2015 r., sygn. I ACa 91/15, LEX nr 1771299). Do przesłanek odpowiedzialności deliktowej należą: zdarzenie, z którym system prawny wiąże odpowiedzialność na określonej zasadzie, oraz szkoda i związek przyczynowy między tym zdarzeniem a szkodą. Przy ustalaniu odpowiedzialności z tytułu czynów niedozwolonych znajdują zastosowanie przepisy ogólne dotyczące związku przyczynowego, szkody i sposobów jej naprawienia zawarte w art. 361–363 k.c. (wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z 28 sierpnia 2015 r., sygn. III C 751/07, LEX nr 1952135).

Problem

Po stwierdzeniu nieważności decyzji wójta, strona chce uzyskać odszkodowanie za wydanie tej decyzji. Czy stwierdzenie nieważności decyzji powinno spowodować automatyczne przyznanie jej odszkodowania?

Pozostało 98% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Praca, Emerytury i renty
Płaca minimalna jeszcze wyższa. Minister pracy zapowiada rewolucję
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Sądy i trybunały
Trybunał Konstytucyjny na drodze do naprawy. Pakiet Bodnara oceniają prawnicy
Mundurowi
Kwalifikacja wojskowa 2024. Kobiety i 60-latkowie staną przed komisjami