Przygotowane przez taki podmiot szkolący: szczegółowy program szkolenia oraz testy do części pisemnej egzaminu, zestawy pytań do części ustnej egzaminu i zestawy praktycznych umiejętności są zatwierdzane przez komendanta wojewódzkiego Policji właściwego miejscowo dla miejsca prowadzenia szkolenia. Szkolenie kończy się egzaminem, a właściwy komendant wojewódzki policji, na podstawie protokołu egzaminu, wydaje świadectwo ukończenia przez strażnika szkolenia podstawowego. Jak zwrócono uwagę w rozstrzygnięciu nadzorczym wojewody dolnośląskiego z 5 sierpnia 2010 r. (znak NK.II.MW2.0911-12/10, Dz.Urz. woj. dolno. z 2010 r. nr 146, poz. 2295), wymagania te dotyczą wyłącznie strażników, w związku z czym nie ma podstaw do przeprowadzenia odpowiedniego szkolenia i egzaminu wobec pracowników administracyjnych straży.
Zasadą jest, że dopiero po ukończeniu, z wynikiem pozytywnym, szkolenia podstawowego, strażnik może zostać zatrudniony na czas określony nie dłuższy niż trzy lata albo na czas nieokreślony. W uzasadnionych przypadkach można jednak odstąpić od zatrudnienia strażnika na czas określony, jeżeli posiada on odpowiednie przygotowanie do pracy w straży. Z dniem zatrudnienia strażnik składa pisemne ślubowanie (art. 26 ustawy o strażach).
Zawieszenie i inne regulacje
W art. 26a ustawy o strażach określono sytuacje powodujące zawieszenie strażnika w pełnieniu obowiązków pracowniczych. Zawieszenie może być obligatoryjne lub fakultatywne. Obligatoryjnie strażnika zawiesza się w razie wszczęcia przeciwko niemu postępowania karnego w sprawie o ścigane z oskarżenia publicznego i popełnione umyślnie przestępstwo lub przestępstwo skarbowe. Strażnika można także (fakultatywnie) zawiesić w razie wszczęcia przeciwko niemu postępowania karnego w sprawie o ścigane z oskarżenia publicznego i popełnione nieumyślnie przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, jeżeli jest to celowe z uwagi na dobro postępowania lub dobro pracy.
Zasadą jest, że w każdej z tych sytuacji zawieszenie następuje na czas nie dłuższy niż trzy miesiące. W uzasadnionych przypadkach zawieszenie można przedłużyć, ale nie dłużej niż do czasu ukończenia postępowania karnego.
Zawieszonemu strażnikowi, od najbliższego terminu wypłaty, przysługuje wynagrodzenie w wysokości 50 proc. jego pensji zasadniczej i dodatków określonych w umowie o pracę w stałej wysokości. Po upływie okresu, na jaki strażnik został zawieszony, w razie umorzenia postępowania karnego lub uniewinnienia prawomocnym wyrokiem sądu, wypłaca się mu należne wynagrodzenie za okres zawieszenia (w pozostałej części) oraz obligatoryjne podwyżki w tym okresie. Nie dotyczy to jednak sytuacji, gdy postępowanie karne zostało warunkowo umorzone.
W ustawie o strażach zawarto także regulacje dotyczące m.in.:
- obowiązków strażnika (art. 27),
- form gratyfikacji dla strażnika, który wzorowo wykonuje obowiązki, przejawia inicjatywę w działaniach, doskonali kwalifikacje zawodowe (art. 29),
- tygodniowego czasu pracy strażnika i jego odpoczynku (art. 29a),
- uprawnienia do zrzeszania się w związkach zawodowych i zakazu członkostwa w partii politycznej (art. 30), a także
- zakazu podejmowania innego zajęcia zarobkowego bez zgody komendanta (art. 31).
W sprawach dotyczących strażników, a nieuregulowanych w ustawie o strażach, stosuje się przepisy o pracownikach samorządowych. Natomiast w sprawach nieuregulowanych w ustawie o pracownikach samorządowych stosuje się odpowiednio przepisy k.p. Z takich odesłań należy skorzystać np. przy ustalaniu wpływu tymczasowego aresztowania strażnika na jego stosunek pracy.
Przykład:
Załóżmy, że strażnik został tymczasowo aresztowany. Jak wyjaśniono w wyroku SN z 8 października 2015 r. (sygn. I PK 313/14, LEX nr 1804962), w takim przypadku, zgodnie z art. 32 ustawy o strażach, mają zastosowanie przepisy o pracownikach samorządowych. W myśl art. 35 tej ustawy, stosunek pracy pracownika samorządowego tymczasowo aresztowanego ulega zawieszeniu z mocy prawa. W okresie zawieszenia pracownik samorządowy otrzymuje wynagrodzenie w wysokości połowy wynagrodzenia przysługującego mu do dnia tymczasowego aresztowania, a w razie umorzenia postępowania karnego albo wydania wyroku uniewinniającego należy wypłacić mu pozostałą część wynagrodzenia (nie dotyczy to warunkowego umorzenia postępowania karnego). Zawieszenie stosunku pracy strażnika zgodnie z art. 35 ustawy o pracownikach samorządowych następuje na skutek jego nieobecności w pracy z powodu tymczasowego aresztowania, a nie ze względu na jego status jako podejrzanego lub oskarżonego. Jest to więc inna sytuacja niż ta, o której mowa w art. 26a ustawy o strażach. W wyroku SN z 23 stycznia 2014 r. (sygn. I PK 136/13, OSNP 2015/4/49) zwrócono także uwagę, że umowa o pracę strażnika wygasa z upływem trzechmiesięcy jego nieobecności w pracy z powodu tymczasowego aresztowania (art. 66 § 1 k.p. w związku z art. 32 ustawy o strażach gminnych oraz art. 43 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych).
Z orzecznictwa
Do wójta zwrócono się ze sprawą należącą, jego zdaniem, do właściwości straży, w związku z czym wójt uznał, że należy przekazać tę sprawę straży jako organowi właściwemu zgodnie z art. 65 § 1 kodeksu postępowania administracyjnego. W orzecznictwie podkreśla się jednak, że straż to jednostka organizacyjna gminy o szczególnym charakterze, a jej działalność jest bezpośrednio związana z kompetencjami wójta (w zakresie porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli). Straż nie jest natomiast organem w rozumieniu prawa administracyjnego, co powoduje, że organ niewłaściwy nie może przekazać jej sprawy (por. np. wyrok WSA w Łodzi z 11 sierpnia 2010 r., sygn. III SA/Łd 182/10, LEX nr 758097).
Ważne przepisy
- art. 1-33 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 706),
- art. 40-42, art. 74 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 446 ze zm.),
- art. 65 ustawy z 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 23 ze zm.),
- art. 66, art. 229 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 1666),
- art. 35, art. 43 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 902),
- rozporządzenie ministra zdrowia z 5 sierpnia 2010 r. w sprawie badań psychologicznych strażników gminnych (miejskich) (DzU z 2010 r. nr 150, poz. 1012 ze zm.),
- § 2 rozporządzenia ministra zdrowia z 17 listopada 2016 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie badań psychologicznych strażników gminnych (miejskich) (DzU z 2016 r. poz. 1892),
- załączniki nr 1 i 4 do rozporządzenia ministra zdrowia z 14 lipca 2010 r. w sprawie rodzajów dokumentacji badań i orzeczeń psychologicznych, sposobu jej prowadzenia, przechowywania i udostępniania oraz wzorów stosowanych dokumentów (DzU z 2010 r. nr 131, poz. 888),
- rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z 17 grudnia 2009 r. w sprawie szkolenia podstawowego strażników gminnych (miejskich) (tekst jedn. DzU z 2013 r. poz. 353 ze zm.).