Niezapłacony ZUS - odpowiedzialność członków zarządu stowarzyszenia

Członkowie zarządu stowarzyszenia odpowiadają za niezapłacone składki społeczne w sposób solidarny. W stowarzyszeniach zwykłych może to także objąć zwykłych członków tych organizacji.

Publikacja: 01.12.2016 05:10

Niezapłacony ZUS - odpowiedzialność członków zarządu stowarzyszenia

Foto: 123RF

Osoby pełniące funkcje członków zarządu stowarzyszenia osobiście odpowiadają za niezapłacone przez tę organizację składki społeczne. Wynika to z art. 31 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 963; dalej: ustawa o sus), który odsyła do art. 116a ustawy z 29 sierpnia 1997 r. ordynacja podatkowa (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 613; dalej: op). Przepis ten przewiduje, że za zaległości podatkowe innych osób prawnych niż wymienione w art. 116 op odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie organów zarządzających tymi osobami.

Jakie postępowanie

Odpowiadają oni solidarnie całym swoim majątkiem, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu nie wykazał, że:

- we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne w rozumieniu ustawy z 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 1574 ) albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu, o którym mowa w tej ustawie albo

- niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy.

Ponadto członek zarządu uwolni się od obciążenia, jeśli wskaże mienie stowarzyszenia, z którego egzekucja zaspokoi braki w znacznej części.

Za zaległości stowarzyszenia powstałe przed jego wpisem do właściwego rejestru odpowiadają solidarnie osoby działające na rzecz stowarzyszenia do chwili wpisu (art. 116a § 2 op).

Po decyzji

Bezskuteczność egzekucji wobec stowarzyszenia stanowi podstawowy warunek odpowiedzialności członka zarządu. Bez stwierdzenia tej okoliczności ZUS nie powinien więc występować z roszczeniami wobec członków zarządu.

Pojęcie bezskuteczności określiła uchwała Sądu Najwyższego z 13 maja 2009 r. (I UZP 4/09). Wskazała, że bezskuteczność egzekucji z majątku spółki, o której mowa w art. 116 § 1 op, można stwierdzić wyłącznie w postępowaniu w sprawie egzekucji należności ze składek społecznych, poprzedzającym wydanie decyzji o odpowiedzialności członka zarządu spółki za te należności. Przy czym bezskuteczność egzekucji musi dotyczyć całego majątku stowarzyszenia.

Jak się bronić

Artykuł 116 op przewiduje wyraźnie trzy przesłanki pozwalające członkowi zarządu uwolnić się od obciążenia za zaległości składkowe. Przed wszystkim stanie się tak, gdy wykaże on, że we właściwym czasie nastąpiło zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub otwarto postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o jego zatwierdzenie.

Orzecznictwo dopuszcza też inne sposoby. W szczególności w wyroku z 6 kwietnia 2016 r. (II UK 132/15) Sąd Najwyższy uznał, że członkowie organu zarządzającego (zarządu) stowarzyszenia, które wyłącznie prowadzi szkołę, aby uwolnić się od odpowiedzialności z art. 116a w związku z art. 116 § 1 op, muszą wykazać tzw. przesłanki egzoneracyjne z art. 116 § 1 pkt 1 i 2 op. W razie rezygnacji ze złożenia wniosku o upadłość stowarzyszenia odpowiednie stosowanie art. 116 op do członków zarządów stowarzyszeń (art. 116a op) przy odpowiedzialności za zaległości składkowe na mocy art. 31 ustawy o sus polega na takiej modyfikacji przesłanki egzoneracyjnej z art. 116 § 1 pkt 1 lit.b, która pozwala wykazać brak winy w niewszczęciu postępowania likwidacyjnego stowarzyszenia. SN przyjął więc powołanie się członków zarządu stowarzyszenia także na wszczęcie postępowania likwidacyjnego oraz ewentualny brak winy, gdy nie wszczęli takiej procedury. Potwierdza to już wcześniejszy pogląd SN z uzasadnienia wyroku z 22 listopada 2012 r. (I UK 229/12). Choć koncepcja ta jest korzystna dla członków zarządu, moim zdaniem budzi uzasadnione wątpliwości, gdyż jest sprzeczna z jednoznaczną treścią art. 116 i 116a op, które zawierają zamknięty katalog przesłanek zwalniających członków zarządu od odpowiedzialności.

Ponadto członek zarządu będzie wolny od obciążenia za zaległe składki, gdy udowodni, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy. Przykładowo, wykaże, że na skutek ciężkiej choroby nie brał udziału w czynnościach zarządu i nie miał faktycznej możliwości przekonać się o istnieniu podstaw do wnioskowania o wszczęcie postępowania. Nie uwolni się jednak członek zarządu powołujący się na brak uprawnień do reprezentacji stowarzyszenia. Wskazał na to wyraźnie Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 21 stycznia 2015 r. (III SA/Wa 1890/14). Stwierdził, że członek zarządu stowarzyszenia, któremu w statucie nie nadano wyraźnie uprawnień do jego reprezentowania, ponosi winę za niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie jego upadłości. Każdy członek zarządu sam lub łącznie z pozostałymi członkami władz stowarzyszenia ma bowiem prawo zgłosić taki wniosek.

Kolejną przesłanką wyłączającą odpowiedzialność członka zarządu jest wskazanie przez niego mienia spółki, które pozwalałoby zaspokoić w znacznej części należności z nieopłaconych składek. Chodzi tu oczywiście o mienie nieznane ZUS i nieobjęte już postanowieniem egzekucyjnym. Uwolnienie nie może jednak nastąpić przez wskazanie należności spornych czy niezaakceptowanych przez dłużnika. Chodzi o podanie tylko takiego mienia, z którego egzekucja jest faktycznie możliwa. W praktyce oznacza to, że musi być ona realna do przeprowadzenia i skutkująca zaspokojeniem wierzyciela, a więc za majątek w tym rozumieniu nie można uznać wierzytelności spornych. Tak też podnosił SN w wyroku z 2 października 2013 r. (II UK 66/13).

Wszyscy solidarni

Osoby pełniące funkcje członków zarządu stowarzyszenia zwykłego odpowiadają całym swoim majątkiem solidarnie ze stowarzyszeniem i pozostałymi członkami zarządu za jego zaległości ze składek społecznych. Odpowiedzialność ta wynika z art. 116a § 3 i 4 op. Przepisy te przewidują więc zasadniczo odpowiedzialność członków zarządu. Ale gdy stowarzyszenie zwykłe nie ma zarządu, za jego zaległości podatkowe odpowiada całym swoim majątkiem każdy członek stowarzyszenia solidarnie ze stowarzyszeniem i pozostałymi członkami. Stowarzyszeniem zwykłym jest takie o uproszczonej formie niemające osobowości prawnej określone w rozdziale 6 ustawy z 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 1393).

Do odpowiedzialności członków zarządu i członków stowarzyszenia zwykłego stosuje się odpowiednio art. 115 § 2 i 4 op. Oznacza to, że będą obciążeni też byli członkowie zarządu i członkowie stowarzyszenia za zaległości ze zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie, gdy należeli do stowarzyszenia.

Autor jest sędzią Sądu Okręgowego w Kielcach

Osoby pełniące funkcje członków zarządu stowarzyszenia osobiście odpowiadają za niezapłacone przez tę organizację składki społeczne. Wynika to z art. 31 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 963; dalej: ustawa o sus), który odsyła do art. 116a ustawy z 29 sierpnia 1997 r. ordynacja podatkowa (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 613; dalej: op). Przepis ten przewiduje, że za zaległości podatkowe innych osób prawnych niż wymienione w art. 116 op odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie organów zarządzających tymi osobami.

Pozostało 91% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe