O emeryturze decydują faktycznie wykonywane obowiązki

Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach – co dawałoby mu możliwość nabycia prawa do emerytury w niższym wieku – nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska pracy, tylko rodzaj powierzonej mu pracy i jej wykonywanie stale oraz w pełnym wymiarze czasu pracy.

Aktualizacja: 07.03.2017 13:09 Publikacja: 07.03.2017 05:50

O emeryturze decydują faktycznie wykonywane obowiązki

Foto: 123rf

Stan faktyczny

Były pracownik złożył wniosek o emeryturę wskazując, że zgodnie z załączonym świadectwem pracy wykonywał pracę w szczególnych warunkach przez ponad 15 lat. ZUS odmówił mu jednak prawa do emerytury. Kwestionując prawdziwość tego świadectwa uznał, że stanowisko ślusarza, na którym pracował wnioskodawca, nie zostało wymienione w rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W konsekwencji pracownik nie wykazał jakiegokolwiek okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Mimo złożonego przez wnioskodawcę odwołania, decyzja ZUS została utrzymana w mocy prawomocnym wyrokiem sądu okręgowego.

Po pewnym czasie wnioskodawca złożył nowy wniosek emerytalny, załączając do niego nowe świadectwo pracy dotyczące tożsamego okresu zatrudnienia co poprzednie, różniące się jednak opisem i nazwą zajmowanego stanowiska (spawacz-szlifierz). Jednak ZUS ponownie odmówił mu prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach z uwagi na to, że nie udokumentował wymaganego 15-letniego okresu tej pracy. Wnioskodawca złożył odwołanie do sądu.

Orzeczenia sądów

Sąd I instancji oddalił odwołanie uznając, że nowy dowód w postaci świadectwa pracy w szczególnych warunkach nie miał wpływu na prawo do emerytury. Wnioskodawca już wcześniej dysponował bowiem świadectwem pracy w szczególnych warunkach wystawionym mu przez tego samego pracodawcę. Jednak na skutek zbadania we wcześniejszym postępowaniu sądowym rzeczywistego charakteru pracy wnioskodawcy, sąd ustalił, że w spornym okresie nie pracował on stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych, gdyż prace spawalnicze zajmowały mu ok. 70 proc. dnia roboczego, a w pozostałym czasie nie wykonywał czynności przy spawaniu. Sąd I instancji stwierdził, że jest związany tymi ustaleniami wydanego wcześniej w sprawie prawomocnego wyroku, co oznacza niedopuszczalność czynienia odmiennych ustaleń co do charakteru pracy wykonywanej przez wnioskodawcę w spornych okresach.

Sąd II instancji podzielił stanowisko sądu I instancji. Uznał, że wnioskodawca nie wykazał za pomocą nowych dowodów, aby faktycznie pracował w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przez co najmniej 15 lat.

Sąd Najwyższy podtrzymał wyrok sądu II instancji. Stwierdził bowiem, że w rozpoznawanej sprawie kluczowe było ustalenie, czy skarżący wykonywał pracę objętą wykazem A dział XIV pkt 12 rozporządzenia z 7 lutego 1983 r., tj. pracę przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowodorowym, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. SN wskazał ponadto, iż dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy i jej wykonywanie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Prace typowo spawalnicze zajmowały zaś skarżącemu tylko ok. 70 proc. dziennego czasu pracy. W konsekwencji SN uznał, że skarżący nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze „pracy przy spawaniu" przez okres co najmniej 15 lat, a co za tym idzie, nie spełnia łącznie wszystkich przesłanek warunkujących nabycie prawa do emerytury w wieku obniżonym z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z 21 lipca 2016 r. (I UK 311/15).

Zdaniem eksperta

Łukasz Chruściel, radca prawny, partner kierujący Biurem Kancelarii Raczkowski Paruch w Katowicach

Obowiązujące przepisy pozwalają na przejście na emeryturę w wieku niższym od powszechnie obowiązującego w przypadku pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Wykazy prac, których wykonywanie pozwala na przyznanie takiej emerytury, zostały przewidziane w załączniku do ww. rozporządzenia z 7 lutego 1983 r.

Jak wskazał SN w komentowanym wyroku, sama nazwa zajmowanego przez pracownika stanowiska (wskazana w umowie o pracę czy w świadectwie pracy) nie ma istotnego znaczenia dla oceny, czy pracował on w szczególnych warunkach. Ważniejsze jest ustalenie, jaki był w rzeczywistości rodzaj powierzonej mu pracy i czy pracownik wykonywał ją stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli obowiązywał go taki wymiar czasu pracy), a więc czy praca była wykonywana w warunkach określonych w § 2 ust. 1 ww. rozporządzenia. Przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach (wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym) nie jest dopuszczalne zaliczanie innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej normy czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika w stopniu powodującym wcześniejszą utratę zdolności do zatrudnienia i nie zostały wymienione w wykazie stanowiącym załącznik do ww. rozporządzenia.

Z powyżej zaprezentowanego stanowiska SN (znajdującego potwierdzenie w innych wyrokach tego sądu) płynie wniosek, iż w przypadku gdy do obowiązków pracownika należą również czynności niebędące pracami wykonywanymi w szczególnych warunkach (choćby stanowiły one niewielką część powierzonej mu pracy), nie można stwierdzić, że był on zatrudniony w szczególnych warunkach w pełnym wymiarze czasu pracy, co uprawniałoby go do nabycia emerytury w obniżonym wieku. Również sama nazwa stanowiska, na którym był zatrudniony, nie ma przesądzającego znaczenia, choćby nawet pokrywała się z nazwą zamieszczoną we wskazanym powyżej załączniku do ww. rozporządzenia. Istotne dla sprawy jest bowiem ustalenie rzeczywiście (faktycznie) wykonywanej pracy.

W konsekwencji sądy ustalając, że 30 proc. czasu pracy wnioskodawcy zajmowały prace niewymienione w załączniku do rozporządzenia (nie były to ani prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowowodorowym ani żadne inne prace wymienione w załączniku), nie mogły uznać jego prawa do emerytury w obniżonym wieku.

Stan faktyczny

Były pracownik złożył wniosek o emeryturę wskazując, że zgodnie z załączonym świadectwem pracy wykonywał pracę w szczególnych warunkach przez ponad 15 lat. ZUS odmówił mu jednak prawa do emerytury. Kwestionując prawdziwość tego świadectwa uznał, że stanowisko ślusarza, na którym pracował wnioskodawca, nie zostało wymienione w rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W konsekwencji pracownik nie wykazał jakiegokolwiek okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

Pozostało 90% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe