Niepłacenie przez firmę składek a emerytura pracownika

Niepłacenie przez firmę składek na ubezpieczenia podwładnego, nie wpłynie w przyszłości na wysokość jego emerytury, pod warunkiem że nie współdziałał z pracodawcą w celu uniknięcia obowiązku ich opłacania.

Aktualizacja: 21.02.2017 07:57 Publikacja: 21.02.2017 01:00

Niepłacenie przez firmę składek a emerytura pracownika

Foto: 123RF

Zaległości w ZUS w płaceniu składek na ubezpieczenia pracowników ma niejedna firma. Choć podlegają one ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej, nie zawsze się to udaje. Nie powinno się to jednak odbijać na sytuacji osób, za które zakład pracy składek nie opłacił.

Dane dla ZUS i pracownika

W myśl art. 41 ust. 1 pkt 8 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 963 ze zm.; dalej: ustawa o sus), płatnik składek przekazuje do ZUS imienne raporty miesięczne, po upływie każdego miesiąca kalendarzowego, w terminie ustalonym dla rozliczania składek.

Informacje zawarte w raportach przekazywanych do ZUS, płatnik składek przekazuje również ubezpieczonemu w podziale na poszczególne miesiące, za rok ubiegły w terminie do 28 lutego roku następnego, w celu ich weryfikacji. Zatrudniony może jednak prosić o takie zestawienie nawet co miesiąc. Płatnik przekazuje je na piśmie, lub – za zgodą pracownika – w formie dokumentu elektronicznego, na formularzu ZUS RMUA lub w innej postaci.

Każdy ubezpieczony może też sprawdzić stan swojego konta bezpośrednio w ZUS.

W razie wykrycia nieprawidłowości, pracownik powinien w pierwszej kolejności zwrócić się o sprostowanie do zakładu. Wniosek składa na piśmie lub do protokołu w terminie 3 miesięcy od otrzymania informacji. Na jego rozpatrzenie firma ma 60 dni (gdy pracownik dopatrzy się braku składek na koncie w ZUS), a gdy dotyczy to niezgodności w informacji – np. RMUA – pracodawca ma miesiąc na sprawdzenie, czy przekazał do ZUS prawidłowe dane i odpowiedź podwładnemu.

Jeżeli pracodawca nie udzieli pracownikowi informacji w tej sprawie, może on zgłosić sprawę w dowolnej jednostce ZUS, osobiście lub pocztą. Organ podejmie wówczas postępowanie wyjaśniające. Powinien je zakończyć w ciągu 3 miesięcy, a jeżeli sprawa jest szczególnie skomplikowana – nie później niż w ciągu 6 miesięcy od dnia otrzymania zgłoszenia.

Egzekucja zaległości

Nieopłacone składki wraz z odsetkami i opłatą dodatkową (nakładaną do wysokości 100 proc. nieopłaconych składek) podlegają ściągnięciu w postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej. Gdy pracodawca, mimo naliczenia odsetek i ewentualnego nałożenia opłaty dodatkowej, nadal nie odprowadza składek, ZUS stara się je wyegzekwować. Może tego dokonać poprzez:

- zajęcie wynagrodzenia za pracę, świadczeń emerytalno-rentowych wypłacanych przez ZUS lub zajęcie rachunków bankowych dłużnika,

- skierowanie tytułu egzekucyjnego do właściwego urzędu skarbowego, który na tej podstawie wyegzekwuje należności od dłużnika.

Odpowiedzialność osób trzecich

Gdy nie ma możliwości odzyskania od pracodawcy zaległości w postępowaniu egzekucyjnym, ZUS może orzec o odpowiedzialności osób trzecich z tytułu nieuregulowanych należności. Zalicza się do nich:

- małżonka rozwiedzionego,

- członka rodziny płatnika,

- osobę, za której zgodą płatnik posługuje się lub posługiwał jej imieniem i nazwiskiem, nazwą lub firmą w celu zatajenia faktu prowadzenia działalności gospodarczej lub jej rzeczywistych rozmiarów,

- wspólnika spółki cywilnej, jawnej, komandytowej (nie będącego komandytariuszem),

- członków zarządu spółki akcyjnej i spółki z o.o.,

- osobę prawną powstałą w wyniku podziału osoby prawnej, nabywcę przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części oraz nabywcę środka trwałego.

Ponadto, ZUS ma prawo domagać się spłaty zaległości również od spadkobierców. Z chwilą śmierci spadkodawcy na nich przechodzą bowiem prawa i obowiązki zmarłego.

Wniosek do prokuratury i PIP

Jeżeli pracodawca nie opłaca za podwładnego składek, ZUS może skierować wniosek do prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa naruszenia praw pracownika wynikających z ubezpieczenia społecznego. Takie zawiadomienie może również złożyć sam zatrudniony jako osoba pokrzywdzona.

Zgodnie z przepisami kodeksu karnego (art. 218 ust. 1a), pracodawca, który złośliwie lub uporczywie narusza prawa podwładnych wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 2 lat.

Sprawę niepłacenia składek przez pracodawcę można również zgłosić do Państwowej Inspekcji Pracy. PIP może wówczas wysłać kontrolę do zakładu, w wyniku której inspektor wyda decyzję, zastosuje wystąpienie, skieruje powództwo lub nałoży grzywnę.

Wysokość świadczenia

Mimo podejmowania opisanych czynności nie zawsze uda się wyegzekwować od firmy zaległe składki. Ma to znaczenie w kontekście zasad ustalania wysokości emerytury według nowych zasad.

Prawo do emerytury dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. zależy wyłącznie od osiągnięcia przez wnioskodawcę powszechnego wieku emerytalnego (zróżnicowanego), a nie od długości posiadanego okresu składkowego i nieskładkowego. Konieczne jest udowodnienie jakiegokolwiek okresu ubezpieczenia.

Z kolei wysokość emerytury według nowych zasad stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy jej obliczenia przez tzw. średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi, w jakim ubezpieczony zdecyduje się przejść na świadczenie.

Podstawę obliczenia emerytury według nowych zasad stanowi kwota składek zaewidencjonowanych na indywidualnym koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego ten, od którego emerytura będzie przysługiwać. Kwota ta obejmie zgromadzone na koncie składki na ubezpieczenie emerytalne, ich coroczną waloryzację oraz zwaloryzowany kapitał początkowy – w przypadku ubezpieczonych, którzy podlegali ubezpieczeniom przed 1 stycznia 1999 r.

Zgodnie jednak z art. 40 ust. 1 ustawy o sus, na koncie ubezpieczonego, który nie jest płatnikiem składek, ewidencjonuje się m.in. informacje o zwaloryzowanej wysokości należnych składek na ubezpieczenie emerytalne. Tak więc ZUS zapisuje na koncie ubezpieczonego kwotę należnych składek, choćby nie zostały uregulowane. W konsekwencji nieopłacenie składek nie ma negatywnego wpływu na wysokość przyszłej emerytury.

Pracownik musi jednak reagować na bieżąco, tak aby zobowiązanie się nie przedawniło >patrz wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 9 maja 2014 r. (III AUa 697/13).

Istotne orzecznictwo

- Obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne zarówno w części obciążającej pracodawcę, jak i pracownika spoczywa na pracodawcy – płatniku (art. 17 u.s.u.s.), a wykonywanie przez pracodawcę tego obowiązku jest niezależne od pracownika, zatem zaleganie pracodawcy ze składkami lub uchylanie się od ich opłacania powodowałoby brak środków na indywidualnym koncie pracownika, co miałoby wpływ na wysokość przyszłych świadczeń. W związku z tym został wprowadzony mechanizm chroniący pracownika przed skutkami niezależnego od niego zaniechania. W trybie określonym przepisem art. 40 u.s.u.s. Zakład Ubezpieczeń Społecznych dokonuje na koncie ubezpieczonego uzupełnienia kwoty składek nieuregulowanych przez płatnika. Jeżeli tryb ten zostanie wyczerpany, okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, w którym pracownik otrzymuje wynagrodzenie, jest okresem ubezpieczenia, czyli okresem składkowym w rozumienia art. 6 ust. 1 pkt 1 u.e.r.f.u.s., niezależnie od tego, czy pracodawca opłacił składki na ubezpieczenie. – Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 28 czerwca 2016 r. (III AUa375/16).

- W konsekwencji wygaśnięcia na skutek przedawnienia zobowiązania składkowego następuje prekluzja ustalania należnych składek. Pojęciem składek należnych posługuje się art. 40 ust. 1 pkt 1 i ust. 1b u.s.u.s. Z mocy art. 40 ust. 1 pkt 1 tej ustawy na koncie ubezpieczonego niebędącego płatnikiem składek ewidencjonuje się informacje o zwaloryzowanej wysokości składek należnych na ubezpieczenie emerytalne, z wyłączeniem składek podlegających odprowadzeniu do otwartego funduszu emerytalnego i zewidencjonowaniu na subkoncie, o którym mowa w art. 40a. W odniesieniu do tych ostatnich kategorii składek na koncie ubezpieczonego niebędącego płatnikiem ewidencjonuje się informacje o zwaloryzowanej wysokości należnych składek na otwarte fundusze emerytalne. Tak zatem warunkiem zewidencjonowania informacji o wysokości zwaloryzowanych składek dla ubezpieczonego niebędącego płatnikiem składek jest ich „należność", a nie opłacenie, która jednakże nie może zostać stwierdzona po upływie przedawnienia ze względu na skutek przypisany tej instytucji w odpowiednio stosowanym prawie podatkowym, a więc wygaśnięcia zobowiązania z mocy prawa z konsekwencjami w postaci braku możliwości czynienia ustaleń w zakresie zobowiązania, które przestało istnieć. Nieustalonego co do wysokości zobowiązania nie można zatem zewidencjonować na koncie osoby podlegającej ubezpieczeniom społecznym. – Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 9 maja 2014 r. (III AUa 697/13).

Zawody prawnicze
Korneluk uchyla polecenie Święczkowskiego ws. owoców zatrutego drzewa
Zdrowie
Mec. Daniłowicz: Zły stan zdrowia myśliwych nie jest przyczyną wypadków na polowaniach
Nieruchomości
Odszkodowanie dla Agnes Trawny za ziemię na Mazurach. Będzie apelacja
Sądy i trybunały
Wymiana prezesów sądów na Śląsku i w Zagłębiu. Nie wszędzie Bodnar dostał zgodę
Sądy i trybunały
Rośnie lawina skarg kasacyjnych do Naczelnego Sądu Administracyjnego