- Rok temu zlikwidowałem firmę, ale zostały długi w ZUS. Wystąpiłem z wnioskiem o umorzenie części składek za pracowników, ale ZUS odmówił. Podał, że należności z tytułu składek osób ubezpieczonych niebędących płatnikami nie podlegają umorzeniu w części finansowanej przez ubezpieczonych i przez pracodawcę. Czy decyzja ZUS jest prawidłowa? Mogę ją zaskarżyć, choć nie ma u mnie tzw. całkowitej nieściągalności. – pyta czytelnik.
Po pierwsze, zasady podlegania ubezpieczeniu społecznemu określają przepisy ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. DzU z 2016 r., poz. 963 ze zm.), które regulują sytuacje dające możliwość ubiegania się o umorzenie należności z tytułu ubezpieczenia społecznego. Zgodnie z jej art. 28 należności z tytułu składek mogą być umarzane w całości lub w części przez ZUS, z uwzględnieniem ust. 2-4. Należności z tytułu składek, co do zasady, mogą być umarzane tylko w razie ich całkowitej nieściągalności (ust. 2), z zastrzeżeniem ust. 3a. Całkowita nieściągalność w rozumieniu ust. 3 powołanego przepisu zachodzi m.in., gdy nastąpiło zaprzestanie prowadzenia działalności przy jednoczesnym braku majątku, z którego można egzekwować należności, małżonka, następców prawnych, możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie w rozumieniu przepisów ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa.
Po drugie, stosownie do art. 28 ust. 3a należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami składek na te ubezpieczenia mogą być w uzasadnionych przypadkach umarzane, mimo braku ich całkowitej nieściągalności. Zasady ich umarzania określa § 3 rozporządzenia ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej z 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne (DzU z 2003 r. nr 141, poz. 1365). Zgodnie z jego § 3 ust. 1 ZUS może umorzyć należności z tytułu składek, jeżeli zobowiązany wykaże, że ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie jest w stanie opłacić tych należności, ponieważ pociągnęłoby to zbyt ciężkie skutki dla niego i jego rodziny, w szczególności – w przypadkach tamże opisanych.
Co jednak istotne, wskazana regulacja nie ma zastosowania do składek finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami tych składek – czyli składek jak z podanego stanu faktycznego. Jak bowiem wynika z art. 30 ww. ustawy, do składek finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek nie stosuje się art. 28.
Po trzecie, powyższe skłania więc do wniosku, że przedsiębiorca nie może ubiegać się o umorzenie składek ZUS w części odnoszącej się do finansowanej przez samych ubezpieczonych składek na ubezpieczenia społeczne. Takie stanowisko wynika m.in. wyroku WSA w Gdańsku z 7 lutego 2017 r. (I SA/Gd 1446/16). Tam podkreślono ponadto, że wprowadzenie przez ustawodawcę wyłączenia, o którym mowa w art. 30 u.s.u.s. oznacza, że – jak stwierdził m.in. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 22 maja 2014 r. (II GSK 461/13) – możliwość umarzania składek finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami została bezwzględnie wyłączona. WSA zaakcentował również, że: Płatnikowi składek w ogóle nie przysługuje prawo domagania się ich umorzenia, gdyż to nie on, a ubezpieczony, poniósł rzeczywisty ciężar finansowy tych składek. Płatnik jest jedynie pośrednikiem, który odprowadza składki do ZUS, a zatrzymanie tych składek lub rozporządzenie nimi stanowi w istocie naruszenie przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
