Odszkodowania i odprawy bez składek

Przychody z tytułu odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy nie stanowią podstawy wymiaru składek.

Publikacja: 05.02.2016 01:00

Odszkodowania i odprawy bez składek

Foto: www.sxc.hu

Pracownik w związku z rozwiązaniem umowy o pracę może otrzymać od pracodawcy różnego rodzaju odszkodowania czy odprawy. Powstaje wówczas pytanie, czy powinny być naliczone składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne od wypłaconych pracownikowi takich świadczeń. Zgodnie z § 1 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe stanowi przychód w rozumieniu ustawy PIT osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Niektóre przychody korzystają jednak ze zwolnienia ze składek ubezpieczeniowych. Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia podstawy wymiaru składek nie stanowią przychody z tytułu odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacanych pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę lub rozwiązania jej bez wypowiedzenia, skrócenia okresu jej wypowiedzenia, niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy.

Katalog otwarty

Powyższe wyłączenie określonych należności jako niestanowiących podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne zostało skonstruowane w sposób ogólny, bez wskazywania konkretnych przepisów prawa pracy, przyznających określone prawo do takich świadczeń. Jedynie przykładowo wymieniono, że chodzi o odszkodowania z tytułu nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę, rozwiązania jej bez wypowiedzenia. Przyjmuje się, że katalog świadczeń wyłączonych z podstawy wymiaru składek zawartych w komentowanym przepisie ma charakter otwarty, a powyższe wyłączenie nie dotyczy tylko odpraw czy odszkodowań przysługujących na podstawie przepisów powszechnie obowiązujących (np. kodeksu pracy), ale również wynikających z porozumień negocjowanych ze związkami zawodowymi na poziomie zakładu pracy lub indywidualnych porozumień zawieranych ze zwalnianymi pracownikami w ramach obowiązującej zasady swobody umów, która to zasada w prawie pracy oznacza dopuszczalność regulowania w umowie wszystkich innych spraw, jeśli nie pogarsza to sytuacji pracownika w porównaniu z powszechnymi przepisami.

Również porozumienia i układy

Składkom ZUS nie podlegają więc zarówno odszkodowania wyliczone według przepisów i w wysokości wynikającej z przepisów powszechnie obowiązujących (w szczególności z kodeksu pracy, ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników), jak i przyznane pracownikom dobrowolnie przez pracodawcę w drodze układów zbiorowych, porozumień czy też w oparciu o indywidualną umowę/porozumienie czy ugodę zawartą z konkretnym pracownikiem lub w sytuacjach, kiedy doszło do wygaśnięcia umowy o pracę. Ttak m.in. przyjął ZUS w interpretacjach indywidualnych z: 15 stycznia 2015 r. (DI/100000/43/1456/2014) i 10 kwietnia 2014 r. (WPI/200000/43/409/2014). Nie ma też znaczenia, czy pracodawca dobrowolnie wypłaci takie odszkodowanie/odprawę, czy też na podstawie wyroku sądowego czy ugody sądowej (tak też m.in. interpretacje indywidualne ZUS WPI/2000043/915/2014, WPI/2000043/88/2014).

Rozwiązanie i roszczenie

Jedynym koniecznym warunkiem wyłączenia odprawy/odszkodowania z podstawy wymiaru składek jest to, aby istniał bezpośredni i nierozwiązalny związek pomiędzy wypłatą danego świadczenia (odprawy, odszkodowania) a rozwiązaniem/wygaśnięciem stosunku pracy. Decydujące znaczenie w kontekście zwolnienia tego typu świadczeń pieniężnych z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne ustawodawca przypisał istnieniu nierozerwalnej więzi pomiędzy rozwiązaniem stosunku pracy a powstaniem roszczenia o wypłatę pracownikowi świadczenia (bez względu na jego nazwę). O braku takiej więzi można mówić, gdy w konkretnej sytuacji możliwe jest uzyskanie przez pracownika takiego samego świadczenia (odprawy, zadośćuczynienia, odszkodowania, rekompensaty) także w przypadku trwania jego stosunku pracy. Jedyną przyczyną wypłaty przez pracodawcę takiej odprawy winno być ustanie zatrudnienia.

Zdaniem autora

Agata Jeleszuk, radca prawny Kancelaria Nowakowski i Wspólnicy sp. kom.

Skoro odszkodowania/odprawy nie podlegają składkom na ubezpieczenie społeczne to także nie podlegają składkom na ubezpieczenie zdrowotne, zgodnie bowiem z art. 81 ust. 1 ustawy z  27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych do ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne pracowników stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób.

Pracownik w związku z rozwiązaniem umowy o pracę może otrzymać od pracodawcy różnego rodzaju odszkodowania czy odprawy. Powstaje wówczas pytanie, czy powinny być naliczone składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne od wypłaconych pracownikowi takich świadczeń. Zgodnie z § 1 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe stanowi przychód w rozumieniu ustawy PIT osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Niektóre przychody korzystają jednak ze zwolnienia ze składek ubezpieczeniowych. Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia podstawy wymiaru składek nie stanowią przychody z tytułu odprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacanych pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy, w tym z tytułu rozwiązania stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę lub rozwiązania jej bez wypowiedzenia, skrócenia okresu jej wypowiedzenia, niewydania w terminie lub wydania niewłaściwego świadectwa pracy.

2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Praca, Emerytury i renty
Płaca minimalna jeszcze wyższa. Minister pracy zapowiada rewolucję
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Sądy i trybunały
Trybunał Konstytucyjny na drodze do naprawy. Pakiet Bodnara oceniają prawnicy
Mundurowi
Kwalifikacja wojskowa 2024. Kobiety i 60-latkowie staną przed komisjami