Przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowią, że jeżeli żadnemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska albo jeżeli rodzice dziecka są nieznani, ustanawia się dla dziecka opiekę. Obowiązek ustanowienia opieki spoczywa na sądzie opiekuńczym, który powinien wszcząć postępowanie, kiedy tylko poweźmie wiadomość, że zachodzi prawny po temu powód. Aby małoletni, dla którego ustanawiana jest opieka, nie poniósł szkody wskutek przedłużania się braku pieczy nad nim, art. 153 k.r.o. stanowi, że objęcie opieki powinno nastąpić niezwłocznie.

- Ze spraw badanych w Biurze Rzecznika wynika, że postępowania o ustanowienie opieki są wszczynane z opóźnieniem lub trwają wiele tygodni, a nawet miesięcy, co narusza prawo dziecka do opieki, zagwarantowane w art. 72 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Sąd powinien jak najszybciej uregulować sytuację prawną dziecka, tak aby nie przeżywało niepotrzebnej traumy, ale przede wszystkim trafiło pod opiekę osób, które gwarantują mu najlepsze możliwe warunki życia – podkreśla Marek Michalak.

RPD w wystąpieniu generalnym do prezesów Sądów Apelacyjnych apeluje o podjęcie działań w celu zagwarantowania sprawnego wszczynania i przebiegu postępowań o ustanowienie opieki oraz uwrażliwienie wszystkich sędziów orzekających w sprawach rodzinnych na problem ochrony dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej.