Zmiany w JPK-VAT: Szachowa roszada czy cyrkowa żonglerka danymi

W sierpniu zakończyła się pierwsza faza konsultacji podatkowych w sprawie zmian w JPK_VAT. Ich celem było zebranie dotychczasowych doświadczeń podatników i władz skarbowych oraz ustalenie możliwych zmian w zakresie i sposobie raportowania informacji o rozliczeniach VAT.

Ministerstwo Finansów przedstawiło wstępne propozycje zmian w katalogu danych w kolejnych wersjach pliku JPK_VAT. Wiele z nich jest słusznych, ale niektóre powodują obawy podatników ze względu na przewidywany duży nakład pracy i kosztów w procesie gromadzenia, weryfikacji i raportowania nowych danych. Z drugiej strony, w większości systemów księgowych dostępne są „na wyciągnięcie ręki" cenne (z perspektywy administracji skarbowej analizującej elektroniczną ewidencję VAT) informacje, które mogłyby stanowić swoisty zamiennik pewnych trudnych do pozyskania danych proponowanych przez resort finansów. A zatem zabawmy się w „konstruktywny JPKowy data trading", gdzie rozpatrując możliwość „odwołania" niektórych propozycji fiskusa, musimy jednocześnie wskazać nowy rodzaj informacji, wartościowej dla administracji skarbowej i zwiększającej efektywności kontroli danych w plikach JPK.

Data sprzedaży w sferze miraży

Ministerstwo Finansów rozważa potrzebę dodania w sekcji zakupowej pliku JPK_VAT informacji o dacie sprzedaży dla faktur zakupowych (określonej przez dostawcę), wskazując, że jest to informacja konieczna do prawidłowego określenia momentu powstania prawa do odliczenia podatku naliczonego.

Czy informacja ta faktycznie będzie użyteczna? Co do zasady, prawo do odliczenia VAT naliczonego powstaje w momencie powstania obowiązku podatkowego u sprzedawcy (najczęściej w dacie sprzedaży), ale nie wcześniej niż w momencie otrzymania faktury przez nabywcę. W praktyce podatnicy zazwyczaj odliczają VAT dopiero będąc w posiadaniu faktury (a więc w momencie otrzymania lub później), z której wynika i prawo, i kwota odliczenia, co najczęściej następuje po dacie sprzedaży. Data sprzedaży może mieć znaczenie przy ustalaniu przypadków zbyt wczesnego (nieuprawnionego) odliczenia, ale tu analiza jest możliwa, tylko jeśli data ta została określona (z pustego i Salomon nie naleje) i do tego jest rzetelna (co trudno ocenić nabywcy – wszak to nie on wystawia fakturę).

Dodanie do pliku JPK_VAT daty sprzedaży dla faktur zakupowych nie przyniesie szczególnych korzyści resortowi finansów.

Za to stanowiłoby duże obciążenie dla podatników. Już przy okazji konsultacji poprzedzających wprowadzenie JPK przedsiębiorcy zdecydowanie postulowali ograniczenie do niezbędnego minimum wymagań w zakresie raportowania zakupów (czego widocznym efektem było ostateczne wycofanie się ministerstwa z koncepcji objęcia schemą JPK_FA faktur zakupu). W przeciwieństwie do faktur sprzedażowych (gdzie wyłącznym dysponentem i kreatorem danych jest podatnik-sprzedawca), z perspektywy podatnika-nabywcy zarówno dostęp do szczegółowej informacji od dostawcy, jak i możliwości rejestrowania danych o fakturach zakupu w systemach księgowych są mocno ograniczone.

Zresztą podobne konkluzje nasuwają się w kontekście obecnie już obowiązującego wymogu podawania w JPK_VAT daty sprzedaży dla faktur sprzedaży (czyli z perspektywy podatnika-sprzedawcy).

1. Po pierwsze – jest to pole fakultatywne (w pewnych okolicznościach na fakturach nie określa się daty sprzedaży).

2. Po drugie – to niepotrzebne powielenie informacji, wszak administracja skarbowa może pozyskać te informacje z pliku JPK_FA (przekazywane na żądanie dane o fakturach sprzedaży).

3. Po trzecie – w modułach raportowania podatkowego w systemach ERP dostępność daty sprzedaży (jako danej poniekąd logistycznej) jest ograniczona, wydobycie tej informacji dla potrzeb JPK_VAT często wiąże się z koniecznością powiązania danych z wielu źródeł.

4. Po czwarte – istnieją wątpliwości w zakresie prawidłowego wypełniania daty sprzedaży w specyficznych okolicznościach (np. przy fakturach dokumentujących wiele wysyłek, fakturach korygujących, w tym zbiorczych).

Utrzymanie istniejących (w zakresie faktur sprzedaży) czy wprowadzenie nowych (dla faktur zakupu) wymogów JPK_VAT w zakresie raportowania daty sprzedaży wiąże się z dużymi obciążeniami dla podatników, nieproporcjonalnymi w stosunku do mglistych korzyści dla administracji skarbowej w kontekście kontroli danych JPK. Konstruktywne wotum nieufności wobec koncepcji wykazywania dat sprzedaży w JPK powinno wiązać się z pomysłem wartościowej alternatywy. Co zatem można zaproponować w ramach JPKowego data tradingu?

Data i numer księgowania – worek korzyści

Pierwsze dwie propozycje dotyczą rozszerzenia pliku JPK_VAT o datę księgowania i numer zapisu księgowego. To strażnicy porządku w księdze głównej – dane pewne, niezmienne i dostępne, bez których niemożliwe jest działanie jakiegokolwiek systemu księgowego. Ale jak ci strażnicy księgi głównej mogą pomóc administracji skarbowej w weryfikacji rozliczeń VAT na podstawie pliku JPK_VAT?

Data księgowania może być „tanim zamiennikiem" innych, trudniejszych do pozyskania danych z JPK_VAT. Na przykład dla daty wpływu faktury, która – będąc informacją nieobligatoryjną – może nie być uzupełniana w JPK_VAT (to częste u przedsiębiorców korzystających z zagranicznych systemów ERP, w których brak jest możliwości odrębnego rejestrowania daty otrzymania dokumentu). W przypadku modelowego obiegu faktur zakupowych data księgowania jest informacją najbardziej zbliżoną do daty otrzymania faktury przez firmę. I jako informacja łatwo dostępna, może stanowić alternatywne wobec daty wpływu cenne źródło informacji. Podobną „zastępczą" rolę data księgowania może pełnić wobec daty sprzedaży (dla faktur sprzedaży), zwłaszcza w przypadku podatników stosujących systemowe mechanizmy wiązania momentu księgowania transakcji z datą wydania towarów lub wykonania usługi dla potrzeb CIT. Innymi słowy tam, gdzie data księgowania dostępna z poziomu księgi głównej powinna być zbieżna z datą dokonania transakcji.

Data księgowania mogłaby też ułatwić identyfikację tran- sakcji i ustalenie kwot, które są powodem złożenia korekty pliku (czy korekty deklaracji VAT-7). Plik JPK_VAT w obecnym kształcie prezentuje dane transakcje w ujęciu narastającym, nie pozwalając na jednoznaczne i proste odróżnienie wierszy dotyczących transakcji ujętych w pierwotnym rozliczeniu od tych, które zostały uwzględnione dopiero w (pierwszej lub kolejnej) korekcie pliku JPK_VAT. Dzięki ujęciu daty księgowania, można byłoby łatwo zidentyfikować wpisy w plikach JPK_VAT, które z dużą dozą prawdopodobieństwa „doszły" do pliku już po złożeniu pierwotnych deklaracji i JPK_VAT za dany okres sprawozdawczy. Jeżeli mamy do czynienia z korektą pliku JPK_VAT np. za styczeń i znajdują się w niej wpisy z datą księgowania przypadającą po 25. lutego, to te wpisy najprawdopodobniej są powodem, dla którego korekta w ogóle została złożona. Jak można się domyśleć, wykorzystanie daty może zwiększyć efektywność kontroli rozliczeń VAT (łatwa identyfikacja faktur będących powodem złożenia korekty deklaracji i możliwość poddania tych faktur dalszym czynnościom kontrolnym).

Warto zauważyć, że wspomnianych „strażników księgi głównej" (numer dokumentu księgowego w parze z datą księgowania) można wykorzystać jako klucz wiążący informacje w pliku JPK_VAT i JPK dla ksiąg rachunkowych (JPK_KR), co może pomóc fiskusowi i podatnikom w analizie porównawczej danych zgromadzonych w tych schemach JPK.

Data VAT – wielka nieobecna

W większości systemów finansowo-księgowych dostępne są (zwłaszcza z poziomów narzędzia do generowania rejestrów VAT) dedykowane tzw. „daty VAT", tj. daty, w których rejestrowane są ustalone momenty powstania obowiązku podatkowego w należnym VAT lub odliczenia podatku naliczonego. Uwzględnienie w JPK_VAT tej informacji (jako np. zamiennika trudniej dostępnych: daty wpływu czy daty sprzedaży) może okazać się użyteczne dla administracji skarbowej w kontekście kontroli rozliczeń. Powiązanie tej „daty VAT" z datą księgowania i datą dokumentu w przypadku braku daty wpływu pozwala na ocenę, czy podatnik prawidłowo ustalił moment powstania prawa do odliczenia VAT naliczonego (tj. czy skorzystał z tego prawa w miesiącu księgowania faktury, czy w jednym z następujących dwóch miesięcy). W przypadku faktur sprzedaży analiza porównawcza daty dokumentu, daty księgowania i „daty VAT" mogłaby zobrazować potencjalne przypadki błędów w ustalaniu momentu powstania obowiązku podatkowego. Zatem wprowadzenie do struktur JPK_VAT „daty VAT" może być korzystne i dla fiskusa (efektywności analiz) i dla samych podatników (informacja łatwiejsza do uzyskania w porównaniu np. do daty sprzedaży).