Podzielona płatność: split payment – gdzie są luki i zagrożenia

Już teraz wiadomo, że cześć przepisów o split payment, które wejdą w życie 1 lipca br., wymaga nowelizacji, gdyż ich stosowanie może stanowić zagrożenie dla kontrahentów podatników.

Aktualizacja: 18.06.2018 14:05 Publikacja: 18.06.2018 06:50

Podzielona płatność: split payment – gdzie są luki i zagrożenia

Foto: 123RF

Zapłata w ramach mechanizmu podzielonej płatności będzie mogła być dokonywana jedynie na rachunek rozliczeniowy sprzedawcy, gdyż tylko taka kategoria rachunków będzie powiązana z rachunkiem VAT.

Rachunki powiernicze i zastrzeżone (escrow)

Rachunkiem rozliczeniowym nie jest jednak np. rachunek powierniczy. Wyłączenie spod mechanizmu podzielonej płatności rachunków powierniczych może mieć istotne konsekwencje dla branży budowlanej, gdzie realizacja kontraktów w ramach konsorcjum zazwyczaj odbywa się z zastosowaniem rachunku powierniczego. Wykluczeniu z systemu będzie więc podlegała spora liczba transakcji z tej branży, co nie wydaje się być uzasadnione.

W wyniku nowelizacji zagrożone mogą być natomiast środki zgromadzone na rachunkach zastrzeżonych (escrow). Rachunki te traktowane są jako rachunki rozliczeniowe, a zatem zgodnie z nowymi przepisami jest im automatycznie przyporządkowywany rachunek VAT. Jeżeli podatnik zapłaci z rachunku VAT, a nie będzie na nim wystarczających środków do pokrycia kwoty przelewu, to bank pobierze brakującą kwotę z rachunków rozliczeniowych przyporządkowanych do rachunku VAT. Skoro takim rachunkiem będzie także rachunek zastrzeżony, to nie jest wykluczone, że bank pobierze brakujące środki z tego rachunku, co może spowodować naruszenie obowiązków posiadacza rachunku wobec swoich kontrahentów, dla których rachunek zastrzeżony został ustanowiony. Niewątpliwie jest to luka w nowym rozwiązaniu, która wymaga szybkiej nowelizacji przepisów.

Solidarna odpowiedzialność faktora

Uzasadnione wątpliwości wywołuje przepis nakładający odpowiedzialność solidarną za VAT należny wynikający z faktury na podatnika, który otrzymał zapłatę na rachunek VAT chociaż nie jest na tej fakturze wskazany jako sprzedawca.

Wydaje się, że intencją tego przepisu jest uregulowanie sytuacji, w której nastąpiła pomyłka i przelew został błędnie dokonany na rzecz niewłaściwego podmiotu. Taką interpretację wspomaga treść kolejnego przepisu, który pozwala na wyłączenie solidarnej odpowiedzialności, jeżeli podatnik niezwłocznie zwróci płatność lub przekaże ją na rzecz dostawcy lub usługodawcy wskazanego na fakturze.

Niestety istnieje ryzyko, że opisana regulacja może mieć także zastosowanie do podmiotów świadczących szeroko rozumiane usługi w zakresie ściągania należności, np. faktoringu.

Wyłączenie środków spod egzekucji

Nowe przepisy przewidują, że środki pieniężne zgromadzone na rachunku VAT są wolne od zajęcia na podstawie sądowego lub administracyjnego tytułu wykonawczego dotyczącego egzekucji lub zabezpieczenia innych należności niż VAT.

Rozwiązanie to stwarza niczym nieuzasadnione zagrożenie dla wierzycieli podatnika, którzy nie będą mogli zaspokoić się ze środków zgromadzonych na rachunku VAT nawet w sytuacji, gdy podatnik nie ma żadnych zaległości podatkowych i wszystkie należności wobec budżetu opłaca sumiennie i z zachowaniem terminu.

Co ciekawe, Ministerstwo Finansów zdaje się działać tutaj także na własną niekorzyść, gdyż środki zgromadzone na rachunku VAT nie będą mogły zostać zajęte również na zaspokojenie wszelkich zaległości z tytułu innych podatków niż VAT.

Złote tak, euro nie

Niewątpliwą luką w procedurze podzielonej płatności jest brak możliwości przekazywania wpłat na rachunek VAT w walutach obcych, gdyż obecnie płatności z tytułu VAT w walucie obcej nie są rzadkością. Co więcej, ograniczenie to może wywołać wątpliwości, czy jeżeli nabywca jest umownie zobowiązany do zapłaty VAT w walucie obcej, to może skorzystać z mechanizmu podzielonej płatności. Zastosowanie tego mechanizmu będzie się bowiem wiązało z koniecznością zapłaty w złotych wbrew zawartemu kontraktowi.

Błędy w poleceniach przelewów

Pod rządami nowych przepisów szczególnego znaczenia nabierze skrupulatność i staranność przy wypełnianiu poleceń przelewów. Nie dość, że przelewy w ramach mechanizmu podzielonej płatności będą musiały dotyczyć każdej faktury osobno, to każda pomyłka w danym przelewie będzie się mogła wiązać z istotnymi i negatywnymi konsekwencjami dla obu kontrahentów.

Jeżeli nabywca towarów lub usług wpisze zbyt dużą kwotę w poleceniu przelewu VAT, to dla sprzedawcy będzie to oznaczało uzyskanie dodatkowych środków, które zostaną „zamrożone" na rachunku VAT. Z tego powodu sprzedawca zapewne nie zgodzi się na odpowiednie obniżenie środków odpowiadających cenie netto wpłacanych na zwykły rachunek rozliczeniowy. W takiej sytuacji jedynym rozwiązaniem będzie zwrot kwoty VAT przez sprzedawcę na rachunek VAT nabywcy i ponowne zrobienie przelewu we właściwej wysokości przez nabywcę.

Bank może mieć przy tym wątpliwości, czy może zrealizować zwrotny przelew, ponieważ ustawa umożliwia zwrot „nienależnie otrzymanej płatności na rachunek VAT". Wpłata VAT jest uiszczeniem części ceny należnej sprzedawcy, a zatem wpłata należności na błędny rachunek nie musi oznaczać, że płatność została otrzymana przez sprzedawcę nienależnie. Sytuacja nie jest tutaj tak klarowna jak w przypadku, gdy płatność wpływa na rachunek nienależący do właściwego kontrahenta.

Rachunki rozliczeniowe w różnych bankach

Mechanizm podzielonej płatności VAT może być uciążliwy dla podatników posiadających rachunki rozliczeniowe w różnych bankach. W efekcie nowelizacji, w każdym z banków zostanie założony przynajmniej jeden rachunek VAT dla takiego podatnika. W zależności od tego, na który rachunek rozliczeniowy podatnika kontrahent wpłaci VAT w ramach mechanizmu podzielonej płatności, należność wpłynie na przyporządkowany rachunek VAT w danym banku.

Niestety środki zgromadzone na rachunku VAT w jednym banku nie mogą być przelewane przez podatnika na posiadany przez niego rachunek VAT w innym banku (można jedynie przelewać własne środki pomiędzy rachunkami VAT prowadzonymi w jednym banku). W konsekwencji podatnik może być zmuszony do opłacania VAT wobec swoich kontrahentów z różnych rachunków VAT, jeżeli na jednym rachunku nie będzie posiadał wystarczających środków na pokrycie VAT z danej faktury.

Jeżeli podatnik zapłaci w takiej sytuacji tylko z jednego rachunku VAT, to bank automatycznie pobierze brakujące środki z rachunku rozliczeniowego podatnika (a nie z rachunku VAT prowadzonego w innym banku). Taki scenariusz jest oczywiście niekorzystny dla podatnika, ponieważ angażuje wolne środki, które nie są „zamrożone" na rachunku VAT i którymi podatnik może swobodnie dysponować. Analogiczny scenariusz wystąpi w odniesieniu do regulowania należności VAT wobec urzędu skarbowego.

Co więcej, w razie likwidacji wszystkich rachunków rozliczeniowych w danym banku, podatnik nie będzie mógł przelać środków zgromadzonych na rachunku VAT powiązanym z tymi rachunkami na rachunek VAT w innym banku. Przepisy przewidują w takiej sytuacji zastosowanie ogólnej procedury wypłaty środków z rachunku VAT, a więc podatnik musi się zwrócić do urzędu skarbowego z wnioskiem o zgodę na wypłatę środków z rachunku VAT. Także w tym przypadku mają zastosowanie zasady dotyczące terminu wydania zgody (60 dni) i przesłanek umożliwiających urzędowi wydanie decyzji odmownej. Podatnicy powinni więc przed wejściem w życie nowelizacji przemyśleć wykorzystanie swoich rachunków rozliczeniowych w przyszłych transakcjach, jeżeli dotychczas wykorzystywali rachunki rozliczeniowe prowadzone w różnych bankach.

Wydaje się jednocześnie, że był to celowy zabieg ustawodawcy zmierzający do ograniczenia korzystania przez podatników z rachunków w wielu bankach. Sytuacji taka upraszcza bowiem organom podatkowym kontrolę przepływów pieniężnych, a nieuczciwym podatnikom utrudnia transferowania środków finansowych pomiędzy rachunkami w różnych bankach. Niestety utrudnienie to uderza rykoszetem także w uczciwych przedsiębiorców którzy ze względów praktycznych (np. regulowania należności i realizacji czasów przelewów) korzystali z rachunków rozliczeniowych w kilku bankach.

—Wojciech Węgrzyn jest adwokatem, associate w zespole VAT w kancelarii SK&S

—Piotr Andrzejak jest radcą prawnym, doradcą podatkowym, partnerem kierującym zespołem VAT w kancelarii SK&S

podstawa prawna: ustawa z 15 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2018 r. poz. 62)

Zapłata w ramach mechanizmu podzielonej płatności będzie mogła być dokonywana jedynie na rachunek rozliczeniowy sprzedawcy, gdyż tylko taka kategoria rachunków będzie powiązana z rachunkiem VAT.

Rachunki powiernicze i zastrzeżone (escrow)

Pozostało 97% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Spadki i darowizny
Poświadczenie nabycia spadku u notariusza: koszty i zalety
Podatki
Składka zdrowotna na ryczałcie bez ograniczeń. Rząd zdradza szczegóły
Ustrój i kompetencje
Kiedy można wyłączyć grunty z produkcji rolnej
Sądy i trybunały
Sejm rozpoczął prace nad reformą TK. Dwie partie chcą odrzucenia projektów