Jakie skutki w VAT ma wycofanie auta osobowego z działalności

Przekazanie przez podatnika na cele osobiste samochodu firmowego, przy nabyciu którego został odliczony VAT, jest – zgodnie z przepisami ustawy o VAT – dostawą towarów podlegającą opodatkowaniu VAT. Zgodnie ze stanowiskiem ministra finansów za podstawę opodatkowania przy tego typu przekazaniu należy przyjąć cenę rynkową samochodu określoną na dzień zmiany jego przeznaczenia. Podejście to może spowodować, że korzystniejszym ekonomicznie rozwiązaniem, z punktu widzenia podatnika, będzie sprzedaż firmowego samochodu niż jego prywatne wykorzystanie.

Wykorzystywanie przez podatników samochodu osobowego na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej jest zjawiskiem bardzo powszechnym. Często zdarza się jednak, że podatnicy z różnych przyczyn decydują się na wycofanie samochodu firmowego z działalności gospodarczej.

Przed podjęciem decyzji o wycofaniu samochodu z działalności gospodarczej należy uwzględnić konsekwencje, jakie ona może za sobą nieść w rozliczeniach VAT. Może się bowiem okazać, że zamiast przekazać samochód firmowy na cele prywatne, korzystniejszym rozwiązaniem będzie po prostu jego sprzedaż.

Nieodpłatne przekazanie

Zasadniczo nieodpłatne przekazanie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa podlega opodatkowaniu VAT (art. 7 ust. 2 ustawy o VAT). W szczególności opodatkowaniu podlega nieodpłatne przekazanie towarów, jeżeli spełnione są łącznie następujące warunki:

- przekazane towary należą do przedsiębiorstwa podatnika,

- towary są przekazywane na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia,

- podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do odliczenia VAT naliczonego przy nabyciu, imporcie lub wytworzeniu przekazywanego towaru lub jego części składowych.

Przepisy te dotyczą m.in. przekazania na cele osobiste samochodu osobowego. Jeżeli warunki te zostaną spełnione, to nieodpłatne przekazanie samochodu osobowego jest na gruncie ustawy o VAT zrównane z odpłatną dostawą towarów na terytorium kraju i jako takie podlega opodatkowaniu stawką 23 proc. Nie jest przy tym istotne, czy podatnik odliczył 50 proc., 60 proc. czy 100 proc. VAT naliczonego przy nabyciu/imporcie/wytworzeniu samochodu osobowego. Wyłączenie z opodatkowania VAT przekazania samochodu osobowego jest możliwe tylko w sytuacji, jeżeli podatnikowi w ogóle nie przysługiwało prawo do odliczenia naliczonego VAT.

Przepisy ustawy o VAT nie sprawiają większych trudności w zakresie ustalenia, czy przekazywane nieodpłatnie towary (w tym samochody) należące do majątku przedsiębiorstwa podlegają opodatkowaniu VAT czy nie. Podatnik ma bowiem wiedzę odnośnie do przysługującego mu lub nie prawa do odliczenia VAT.

Większe wątpliwości wśród podatników budzi kwestia ustalenia podstawy opodatkowania przy nieodpłatnym przekazaniu towarów, w tym samochodów osobowych. Przepisy ustawy o VAT wskazują bowiem, że za podstawę opodatkowania należy w tym przypadku przyjąć cenę nabycia towarów lub towarów podobnych, określoną na dzień dostawy tych towarów.

W praktyce

Ustalając podstawę opodatkowania, podatnicy przyjmują wprawdzie cenę nabycia określoną na dzień przekazania, ale utożsamiają ją z ceną, jaką zapłacili oni za przedmiotowy pojazd (np. wartość samochodu wykazana na fakturze wykupu z leasingu). Ze stanowiskiem tym nie zgadzają się organy podatkowe, które w interpretacjach indywidualnych wskazują, że przy określaniu podstawy opodatkowania VAT podatnik jest zobowiązany skorygować cenę, którą zapłacił za samochód osobowy, do poziomu ceny, za jaką można kupić taki samochód w dniu zmiany jego wykorzystania (por. interpretacje: Izby Skarbowej w Katowicach z 13 stycznia 2009 r., IBPP2/443-956/08/ICz; Izby Skarbowej w Warszawie z 8 grudnia 2010 r., IPPP2/443-741/10-4/AO i z 12 lutego 2016 r., IPPP1/4512-1311/15-2/MK). W praktyce zatem podstawą opodatkowania VAT jest wartość rynkowa przekazywanego nieodpłatnie samochodu.

Podejście organów podatkowych w tej kwestii powoduje, że opodatkowanie VAT nieodpłatnego przekazania samochodów może stać się dla podatników wyjątkowo niekorzystne. Z drugiej strony podatnicy mogą jednak dzięki temu skorzystać z prawa do korekty (zwiększenia) VAT naliczonego.

Zmiana formy wykorzystywania

Zgodnie z przepisami ustawy o VAT (art. 90b ust. 1 ustawy o VAT) w przypadku zmiany przeznaczenia wykorzystywanego samochodu osobowego podatnik może skorzystać z przysługującemu mu prawa do korekty, tj. zwiększenia kwoty VAT naliczonego o nieodliczony przy nabyciu tego samochodu VAT, w kwocie równej iloczynowi odpowiadającej miesięcznej kwocie korekty oraz okresu pozostającego do zakończenia okresu korekty (okres korekty wynosi w tym przypadku 60 miesięcy).

Przykład

Podatnik nabył samochód osobowy dla potrzeb prowadzenia działalności gospodarczej. Jego cena wyniosła 98 400 zł (kwota netto nabycia: 80 000 zł, VAT: 18 400 zł). Biorąc pod uwagę, że podatnik czasami korzysta z samochodu służbowego w celach prywatnych, miał on prawo tylko do częściowego odliczenia VAT naliczonego przy tym nabyciu. Podatnik odliczył zatem tylko 9 200 zł (tj. 50 proc. z kwoty 18 400 zł).

Wariant 1. Przekazanie na cele osobiste

Po trzech latach podatnik wycofa samochód z działalności:

- Zgodnie ze stanowiskiem organów podatkowych podstawą opodatkowania będzie cena, za jaką podatnik nabyłby opisany samochód w momencie jego przekazania – wycofania z prowadzonej działalności, tj. cena rynkowa. Załóżmy, że wartość ta wynosi brutto 59 040 zł (48 000 zł netto). Oznacza to, że VAT do zapłaty przez podatnika będzie wynosił 11 040 zł, tj. o 1840 zł więcej, niż podatnik odliczył przy nabyciu samochodu.

- Z drugiej strony podatnik może uwzględnić korektę VAT zwiększającą podatek naliczony w związku z opodatkowaną VAT dostawą (nieodpłatnym przekazaniem) samochodu. Kwota zwiększenia naliczonego VAT będzie wynosiła 3680 zł. Kwota ta jest wynikiem przemnożenia 24 miesięcy pozostających do 60-miesięcznego okresu korekty oraz kwoty 153,33 zł, tj. miesięcznej kwoty korekty liczonej jako kwota VAT 18 400 x 50 proc. / 60.

- W rezultacie, w przypadku nieodpłatnego przekazania samochodu osobowego podatnik faktycznie odprowadzi do urzędu skarbowego VAT w kwocie 11 040 – 3680 zł = 7360 zł.

- W tym przypadku faktyczna kwota odliczonego VAT wyniesie jednak tylko 1840 zł:

9200 zł VAT odliczonego przy nabyciu

+ 3680 zł zwiększenia naliczonego VAT podlegającego odliczeniu

– 11 040 zł VAT należnego z tytułu nieodpłatnego przekazania samochodu = 1840 zł

Wariant 2 . Sprzedaż

Sprawdźmy, jak wyglądałaby sytuacja podatnika w przypadku, gdyby ten sam samochód został przez niego sprzedany po trzech latach od jego nabycia:

- Sprzedaż samochodu podlega opodatkowaniu VAT.Zakładając, że samochód zostanie sprzedany po cenie rynkowej wskazanej w 1 wariancie przykładu, VAT należny będzie wynosił 11 040 zł. Koszt tego podatku nie zostanie jednak faktycznie poniesiony przez podatnika, ponieważ VAT zostanie wliczony do ceny pojazdu, którą zapłaci podatnikowi jego nabywca.

- W związku z opodatkowaną VAT sprzedażą samochodu podatnik może uwzględnić korektę VAT zwiększającą podatek naliczony w związku z opodatkowaną VAT sprzedażą samochodu. Kwota zwiększenia naliczonego VAT będzie wynosiła 3680 zł. Kwota ta jest wynikiem przemnożenia 24 miesięcy pozostających do 60-miesięcznego okresu korekty oraz kwoty 153,33 zł, tj. miesięcznej kwoty korekty liczonej jako kwota VAT 18 400 x 50 proc. / 60.

- W tym przypadku faktyczna kwota odliczonego VAT wyniesie jednak 12 880 zł:

9200 zł VAT odliczonego przy nabyciu

+ 3680 zł zwiększenia naliczonego VAT podlegającego odliczeniu

= 12 880 zł

Wydaje się zatem, że zamiast przekazać samochód nieodpłatnie do celów osobistych należy rozważyć jego sprzedaż. Sprzedaż taka będzie bowiem podlegała opodatkowaniu VAT, jednak podatek ten będzie doliczony do ceny sprzedawanego samochodu i faktycznie podatnik nie poniesie kosztu VAT.

Warto przeliczyć

Przed podjęciem decyzji o wycofaniu samochodu z działalności gospodarczej należy zatem uwzględnić konsekwencje w VAT, jakie ta decyzja może za sobą nieść. Może się bowiem okazać, że zamiast przekazać samochód firmowy na cele osobiste, korzystniejszym rozwiązaniem będzie po prostu jego sprzedaż. Może mieć to istotne znaczenie zwłaszcza dla tych podatników, którym przy nabyciu samochodu przysługiwało tylko częściowe prawo do odliczenia VAT (50 proc.), oraz tych, którzy planują zmienić przeznaczenie samochodu pod koniec okresu korekty.

—Lidia Adamek-Baczyńska jest doradcą podatkowym, partnerem w firmie Doradztwo Podatkowe WTS&SAJA sp. z o.o.