Kompensata należności a zwrot VAT w ciągu 25 dni

Gdy kwota podatku naliczonego jest w okresie rozliczeniowym wyższa od kwoty podatku należnego, podatnik ma prawo do zwrotu różnicy na rachunek bankowy. Organ podatkowy zwraca różnicę podatku co do zasady w terminie 60 dni od dnia złożenia deklaracji przez podatnika. Przepisy ustawy o podatku od towarów i usług przewidują także krótszy, 25-dniowy, termin zwrotu. Zgodnie z art. 87 ust. 6 pkt 1 ww. ustawy na wniosek podatnika złożony wraz z deklaracją podatkową urząd skarbowy jest obowiązany zwrócić różnicę podatku w terminie 25 dni, licząc od dnia złożenia rozliczenia, w przypadku gdy kwoty podatku naliczonego wykazane w deklaracji podatkowej wynikają z faktur dokumentujących kwoty należności, które zostały w całości zapłacone, z uwzględnieniem art. 22 ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (dalej: ustawa o działalności gospodarczej).

Gotówka albo przelew

Przyspieszony zwrot VAT przysługuje podatnikowi, jeżeli zapłata do wysokości 15 tys. euro została uregulowana w formie gotówkowej, a w przypadku należności o wartości wyższej niż 15 tys. euro, gdy zapłata nastąpiła w formie przelewu. Wskazane limity oraz formy płatności wynikają z art. 22 ustawy o działalności gospodarczej.

Przykład

Pani Marzena prowadzi działalność gospodarczą obejmującą sprzedaż odzieży i obuwia. W związku z nabywanymi towarami powstała u niej nadwyżka podatku naliczonego nad podatkiem należnym w wysokości 5 tys. zł. Kwoty podatku naliczonego wynikają z faktur, które zostały w całości zapłacone gotówką oraz przelewem. Żadna z należności nie przekraczała 15 tys. euro. Jeżeli pani Marzena wraz z deklaracją podatkową złoży wniosek o zwrot nadwyżki w terminie 25 dni, to urząd skarbowy będzie obowiązany do zwrotu podatku w tym terminie, gdyż pani Marzena spełniła wszystkie warunki wymagane do przyśpieszonego zwrotu.

Przykład

Pan Karol prowadzi firmę budowlaną. Wszelkie należności wynikające z faktur reguluje przelewem, wiele z nich przekracza wartość 15 tys. euro. Pan Karol złożył wraz z deklaracją podatkową wniosek o zwrot nadwyżki w terminie 25 dni. Organ podatkowy obowiązany będzie do zwrotu nadwyżki w terminie 25 dni, gdyż pan Karol realizuje wszystkie płatności za pośrednictwem rachunku bankowego, wobec czego spełnia warunki uprawniające do zwrotu VAT w terminie 25 dni.

Sytuacja się komplikuje

O ile większych problemów nie budzą sytuacje, w których podatnicy regulują swoje zobowiązanie w formie gotówkowej bądź w formie przelewu bankowego, o tyle sytuacja komplikuje się w przypadku kompensaty. Pojawiają się wówczas wątpliwości, czy podatnik spełnia warunki uprawniające do otrzymania zwrotu VAT w terminie 25 dni.

Przykład

Spółka ABC prowadzi działalność w zakresie produkcji opakowań kartonowych oraz z tworzyw sztucznych. Natomiast spółka 123 prowadzi działalność w zakresie sprzedaży maszyn przemysłowych. Spółki współpracują ze sobą i w związku z tym mają wobec siebie wzajemne należności. Zadłużenie spółki ABC wobec kontrahenta wynosi 235 tys. zł. Spółka 123 ma wobec spółki ABC zadłużenie w wysokości 230 tys. zł. Obie wierzytelności są wymagalne. Spółki zdecydowały się na potrącenie wzajemnych należności. W okresie rozliczeniowym spółka ABC wykazała nadwyżkę podatku naliczonego nad podatkiem należnym. Jedna z faktur została uregulowana w formie kompensaty. Czy spółka ABC będzie uprawniona do otrzymania zwrotu VAT w terminie 25 dni, w przypadku gdy wierzytelność została uregulowana w formie kompensaty?

Kodeks cywilny formułuje swoistą formę regulowania należności, tj. kompensatę (potrącenie) >patrz ramka. Takiej formy regulowania należności nie zabraniają przepisy ustawy o podatku od towarów i usług. Tym samym pojawia się pytanie, czy jeżeli podatnik w ten sposób ureguluje należności wynikające z faktur, to będzie uprawniony do przyspieszonego zwrotu VAT.

Zapłacone, czyli jakie

W art. 87 ust. 6 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług przewidziano, że kwoty podatku naliczonego wykazane w deklaracji podatkowej mają wynikać z faktur dokumentujących kwoty należności, które zostały w całości zapłacone, z uwzględnieniem art. 22 ustawy o działalności gospodarczej. Najwięcej problemów w toku interpretacji tego przepisu przysparza wyrażenie „zapłacone". Pojawia się wątpliwość, czy zapłata nie oznacza jedynie uregulowania należności w formie pieniężnej. Bez wątpienia jest to podstawowe znaczenie ww. pojęcia. Nie można jednak pominąć jego innych dopuszczalnych znaczeń. Zgodnie ze Słownikiem Języka Polskiego pod red. prof. Stanisława Dubisza (PWN, Warszawa 2008) „zapłacić" oznacza „dać pieniądze, rzadziej inne rzeczy, jako należność za pracę, towar lub usługi", wyrażenie „zapłata" natomiast oznacza m.in. „uiszczenie należności za coś, zapłacenie".

Z definicji tej wynika, że podstawowym znaczeniem wyrażenia „zapłacone" jest rozliczenie należności w formie pieniężnej. Niemniej jego zakres znaczeniowy dopuszcza także inne formy rozliczeń. Może oznaczać zapłacenie inną rzeczą. Można je interpretować również bardziej ogólnie, tj. po prostu jako uiszczenie należności. Oznacza to, że językowe znaczenie wyrażenia „zapłacony" dopuszcza także uregulowanie należności w innej formie. Tym samym rozliczenie w formie kompensaty stanowiłoby rozliczenie dopuszczalne w ramach granic językowych normy.

Orzecznictwo jest niejednolite

Z takim stanowiskiem nie zgadzają się niestety organy podatkowe. Można tutaj przykładowo wskazać interpretację Izby Skarbowej z 12 czerwca 2015 r. (IBPP2/4512-272/15/WN). Występują też niekorzystne wyroki sądów, np. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 30 listopada 2015 r. (I FSK 1292/14).

Orzecznictwo w niniejszym zakresie nie jest jednak jednolite. Wydane zostały bowiem również korzystne dla podatników orzeczenia. Jako przykład można wskazać wyrok NSA z 2 czerwca 2011 r. (I FSK 1075/10) czy wyrok NSA z 5 kwietnia 2012 r. (I FSK 1731/11). W wyrokach tych wskazano, że zwrot VAT może nastąpić w ciągu 25 dni niezależnie od formy, w jakiej nastąpiła zapłata (uregulowanie) należności. Uważamy, że jak najbardziej należy się zgodzić z takim stanowiskiem. Znajduje ono bowiem dostatecznie silne uzasadnienie w pozajęzykowych dyrektywach wykładni.

—Piotr Kępisty jest młodszym konsultantem podatkowym w ECDDP sp. z o.o.

podstawa prawna: ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. DzU z 2011 r. nr 177, poz. 1054 ze zm.)

masz pytanie, wyślij e-mail, tygodnikpodatki@rp.pl

Potrącenie w kodeksie cywilnym

Zgodnie z art. 498 § 1 kodeksu cywilnego, gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. W § 2 przywołanego artykułu wskazano natomiast, że wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej.

Zdaniem autorki

Małgorzata Breda, doradca podatkowy, kierownik zespołu VAT w ECDDP sp. z o.o.

Warunki zwrotu nie mogą naruszać zasady neutralności

W systemie podatku od towarów i usług prawo podatnika do zwrotu nadwyżki podatku ma charakter fundamentalny. Jak stwierdził ETS w sprawie C-78/00 (orzeczenie ETS z 25 października 2001 r.), „zwrot nadwyżki VAT jest fundamentalnym czynnikiem zapewniającym zachowanie zasady neutralności wspólnego systemu VAT. Warunki zwrotu nie mogą podważać tej zasady poprzez zmuszenie podatnika do ponoszenia całości lub częściowego ciężaru podatku". Zatem zbyt długa zwłoka w zwrocie nadwyżki podatku jest dodatkowym obciążeniem dla podatnika i może wypaczać neutralny charakter tego podatku. Zasada neutralności, która jest podstawową zasadą VAT, wymaga, aby regulacje krajowe nie ograniczały zwrotu w zbyt dalekim stopniu ani co do samej kwoty, ani co do terminu. W cytowanym wyżej wyroku Trybunał podkreślił także, że podatnik ma prawo do zwrotu podatku w rozsądnym terminie. Wydaje się, że jest to wystarczający argument za tym, aby podatnikowi regulującemu należności w drodze kompensaty przyznać prawo do przyspieszonego zwrotu VAT.