VAT od usługi pompowania betonu

Do niedawna GUS kwalifikował pompowanie betonu jako usługi betoniarskie, gdzie VAT jest rozliczany według odwrotnego obciążenia. Pół roku temu uznał jednak, że są to „Pozostałe usługi przeładunku" opodatkowane na zasadach ogólnych.

Publikacja: 08.01.2018 05:50

VAT od usługi pompowania betonu

Foto: Adobe Stock

Takich rozbieżności jak obecnie w stosowaniu prawa podatkowego w zakresie VAT, branża budowlana jeszcze nie doświadczała. W wyniku obowiązujących od 1 stycznia 2017 r. zmian w VAT wprowadzono mechanizm odwrotnego obciążenia dla usług budowlanych. Na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 8 ustawy o VAT odwrotne obciążenie obejmuje świadczenie usług wymienionych w poz. 2–48 załącznika nr 14 do ustawy o VAT, tj. usług stanowiących roboty budowlane klasyfikowane według stosowanego dla celów VAT PKWiU z 2008 r. w działach 41–43, jeżeli spełnione są łącznie trzy warunki:

- usługi są świadczone przez podatnika, który nie korzysta ze zwolnienia podmiotowego,

- usługobiorcą jest zarejestrowany czynny podatnik VAT,

- usługodawca świadczy usługę jako podwykonawca (zob. art. 17 ust. 1h ustawy o VAT) >patrz ramka.

Opinia nie pomoże...

Z uwagi na to, że decydującym kryterium wyznaczającym sposób opodatkowania usług na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 8 ustawy o VAT jest klasyfikacja statystyczna, podatnicy masowo zwracają się o wydanie opinii klasyfikacyjnej przez Główny Urząd Statystyczny (GUS), pomimo, że to na nich ciąży obowiązek prawidłowego zaklasyfikowania usług.

Problem polega na tym, że zaświadczenie wydane przez GUS w zakresie nadania kodu PKWiU nie ma waloru ani decyzji, ani postanowienia i według orzecznictwa nie podlega zaskarżeniu. Stanowisko GUS nie jest wiążące ani dla podatnika, ani dla organów, jednak stanowi dowód w sprawie i organy skarbowe mogą – stosując zasadę swobodnej oceny dowodów – pominąć go w sprawie, jeżeli oczywiście odpowiednio to uzasadnią. Klasyfikacja dokonana przez GUS ma charakter pomocniczy w samodzielnym ustaleniu grupowania wyrobu lub usługi, przy czym nie jest wiążąca i może zostać zmieniona przez GUS, także z urzędu.

I z tego właśnie powodu podatnicy świadczący usługi pompowania betonu znaleźli się w niespodziewanie trudnej sytuacji.

...zwłaszcza że urząd zmienił zdanie

Do niedawna GUS kwalifikował usługi pompowania betonu jako usługi betoniarskie pod kodem 43.99.40. Tym samym usługi te, jako znajdujące się w załączniku nr 14 do ustawy o VAT, po spełnieniu określonych warunków, podlegały opodatkowaniu według odwrotnego obciążenia. Z niewyjaśnionych przyczyn, mniej więcej od lipca 2017 r. GUS zmienił kierunek interpretacyjny i usługi pompowania betonu kwalifikuje jako „Pozostałe usługi przeładunku" wg kodu 52.14.90 PKWiU, które podlegają opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

Nowy stan faktyczny i nowe interpretacje

Problem jest wysoce skomplikowany nawet dla podatników, którzy uzyskali wiążące interpretacje podatkowe stwierdzające, że usługi pompowania betonu zaliczane do grupowania 43.99.40 PKWiU podlegają opodatkowaniu według mechanizmu odwrotnego obciążenia. Skoro podatnik podając stan faktyczny we wniosku o interpretację brał pod uwagę pierwotnie wydaną opinię GUS, to po jej zmianie stan faktyczny nie jest już aktualny i otrzymana interpretacja nie gwarantuje ochrony na podstawie art. 14k ordynacji podatkowej.

Część podatników, która otrzymała zmienione opinie GUS, wystąpiła z nowymi wnioskami o wydanie wiążących interpretacji podatkowych z uwzględnieniem nowych opinii GUS, tj. z kodem 52.14.90 PKWiU. Nie trudno zgadnąć, że nowe interpretacje potwierdzają, iż tym razem ta sama usługa pompowania betonu, w niezmienionym stanie faktycznym i prawnym podlega opodatkowaniu według zasad ogólnych. Czy zatem opinia GUS może być „podatkowo-twórcza"?

Zadanie dla dyrektora KIS

Zmiana stanowiska GUS de facto oznacza, że ci sami podatnicy świadcząc te same usługi na rzecz tych samych kontrahentów na podstawie tej samej ustawy o VAT (art. 17 ust. 1 pkt 8) zobowiązani są stosować inne zasady opodatkowania VAT w skali kilku miesięcy. Właściwie to nie są zobowiązani, skoro stanowisko GUS nie ma mocy wiążącej. Nie można podatnikom działającym w zaufaniu do organów publicznych zarzucić niewłaściwego wykonywania obowiązków podatkowych.

Wynika z tego, że organ podatkowy – dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej – nie analizuje poprawności kwalifikacji dokonywanych przez GUS. A szkoda, gdyż kluczowy problem dotyczy tego, czy GUS właściwie kwalifikuje usługi pompowania betonu jako pozostałe usługi przeładunku. Sytuację dodatkowo komplikuje fakt, że opinie GUS nie podlegają zaskarżeniu, mogą być co najwyżej zmienione.

Kto odpowie za szkody

Nie ulega wątpliwości, że wadliwe stanowisko GUS może narazić podatników na poniesienie znaczących szkód. Podatnicy mogą co prawda dochodzić odszkodowania na drodze cywilnej, jednak z odpowiedzialności podatkowej błąd GUS ich nie zwalnia. Ewentualnie działanie w zaufaniu do organu publicznego może być podstawą zarzutów w postępowaniu podatkowym, jednak nie gwarantuje pozytywnego rozstrzygnięcia.

Moc władcza PKWiU

Można bronić stanowiska, że w świetle PKWiU z 2008 r. usługi wynajmu pomp do betonu z operatorem powinny zostać zaklasyfikowane do grupowania 43.99.90.0. Z wyjaśnień opublikowanych przez GUS do sekcji F PKWiU z 2008 r. (obejmującej obiekty budowlane i roboty budowlane) wynika, że „wynajem sprzętu z operatorem należy klasyfikować w zakresie niniejszego działu w odpowiednich grupowaniach obejmujących roboty budowlane wykonywane z jego użyciem". Z kolei z dostępnych objaśnień do grupowania 43.99.90.0 PKWiU z 2008 r. (obejmującego roboty związane z wykonywaniem pozostałych specjalistycznych robót budowlanych, gdzie indziej niesklasyfikowane) wynika, że grupowanie to m.in.:

- obejmuje wynajem dźwigów i pozostałego sprzętu budowlanego wraz z obsługą, które nie są przeznaczone dla określonych usług budowlanych,

- nie obejmuje wynajmu i dzierżawy maszyn i urządzeń budowlanych bez obsługi (sklasyfikowanych w grupowaniu PKWiU z 2008 r. o symbolu 77.32.10.0) oraz wynajmu sprzętu budowlanego wraz z obsługą, który jest przeznaczony dla określonych usług budowlanych sklasyfikowanych w odpowiednich grupowaniach sekcji F.

Nie ma wątpliwości, że pompa do betonu to maszyna budowlana służąca do wykonywania robót betoniarskich. Zatem wynajem pomp do betonu co do zasady powinien być zaklasyfikowany w grupowaniu PKWiU z 2008 r. o symbolu 43.99.40.0 jako usługi betoniarskie, które należą do usług stanowiących roboty budowlane objęte mechanizmem odwrotnego obciążenia.

W konsekwencji, usługi wynajmu pomp do betonu, po spełnieniu wskazanych na wstępie warunków, powinny być opodatkowane według mechanizmu odwrotnego obciążenia.

Świadczenie usług czy dostawa towaru

Odrębną kwestią jest opodatkowanie dostawy betonu wraz z usługą pompowania betonu, gdy podatnik świadczy usługę składającą się z wyprodukowania betonu, dostarczenia betonu za pomocą specjalistycznego pojazdu, rozładunku, pompowania betonu do szalunków. W świetle wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 11 maja 2017 r. (I FSK 1389/15) wyprodukowanie betonu, jego przetransportowanie i wylanie to dostawa towarów, a nie świadczenie usług. Po wydaniu ww. orzeczenia, podatnicy świadczący usługi wynajmu pomp do betonu, na rzecz podatników świadczących te kompleksowe świadczenia uznane za dostawę towarów, zaczęli się zastanawiać, czy mają status podwykonawcy, skoro ich usługobiorca nie świadczy usługi, tylko dokonuje dostawy towarów. A może jednak podmioty, od których ten podmiot nabywa usługi pompowania betonu, „świadczą te usługi jako podwykonawcy"? Podatnicy wynajmujący pompy do betonu wykonują przecież te czynności, które stanowią część świadczenia wykonywanego na rzecz nabywców betonu. Z punktu widzenia nabywców betonu, którzy z reguły nie wiedzą, że beton jest dowożony i pompowany za pomocą urządzeń, które nie są urządzeniami ich kontrahenta tylko innego podmiotu, jest to praca wykonywana przez jeden podmiot.

Czy jednak fakt, że kontrahent sam nie świadczy usług na rzecz nabywcy betonu, wyłącza zastosowanie mechanizmu odwrotnego obciążenia w stosunku do transakcji pomiędzy nim a podmiotem, który na jego zamówienie faktycznie świadczy usługi pompowania? Odpowiedzi na te pytania nie znajdziemy w regulacjach prawnych ani wyjaśnieniach Ministerstwa Finansów. Fakt, że kontrahent dokonuje dostawy towarów, nie musi wykluczać stosowania mechanizmu odwrotnego obciążenia w stosunku do transakcji z podmiotami, które są względem niego podwykonawcami.

Jest to kolejny przykład potwierdzający jak wiele komplikacji niesie za sobą brak definicji pojęcia „podwykonawca" dla potrzeb stosowania art. 17 ust. 1 pkt 8 ustawy o VAT.

podstawa prawna: art. 17 ust. 1 pkt 8 i ust. 1h ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. DzU z 2017 r. poz. 1221 ze zm.)

Kto i kiedy jest podwykonawcą robót budowlanych

Jeszcze zanim zaczęła obowiązywać nowa regulacja, pojawiły się wątpliwości kto i kiedy ma status podwykonawcy, gdyż w ustawie o VAT nie zamieszczono jego definicji.

Ministerstwo Finansów uznaje, że skoro „ustawa o VAT nie definiuje pojęcia podwykonawcy, zatem dla prawidłowego rozumienia tego terminu wystarczające jest posłużenie się powszechnym jego znaczeniem wynikającym z wykładni językowej. Zgodnie z definicją zawartą w internetowym wydaniu Słownika języka polskiego podwykonawca to »firma lub osoba wykonująca pracę na zlecenie głównego wykonawcy«".

Z objaśnień Ministerstwa Finansów z 17 marca 2017 r. wynika, że podwykonawcą, którego usługi są objęte odwrotnym obciążeniem, „jest firma lub osoba wykonująca pracę na zlecenie głównego wykonawcy". Jeżeli generalny wykonawca zleci wykonanie usług w ramach swojej umowy zawartej z inwestorem kolejnemu podatnikowi, to ten staje się jego podwykonawcą. Każdy kolejny podatnik w takim szeregu zleceń staje się podwykonawcą w stosunku do generalnego wykonawcy, niezależnie od liczby dalszych podzleceń usługi.

Fakt zgłoszenia (lub nie) inwestorowi powierzenia prac podwykonawcy nie ma wpływu na posiadanie statusu podwykonawcy. Status ten wynika z zawartych pisemnych umów, a w razie ich braku świadczą o nim okoliczności i charakter wykonywanych usług.

Takich rozbieżności jak obecnie w stosowaniu prawa podatkowego w zakresie VAT, branża budowlana jeszcze nie doświadczała. W wyniku obowiązujących od 1 stycznia 2017 r. zmian w VAT wprowadzono mechanizm odwrotnego obciążenia dla usług budowlanych. Na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 8 ustawy o VAT odwrotne obciążenie obejmuje świadczenie usług wymienionych w poz. 2–48 załącznika nr 14 do ustawy o VAT, tj. usług stanowiących roboty budowlane klasyfikowane według stosowanego dla celów VAT PKWiU z 2008 r. w działach 41–43, jeżeli spełnione są łącznie trzy warunki:

Pozostało 94% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Praca, Emerytury i renty
Płaca minimalna jeszcze wyższa. Minister pracy zapowiada rewolucję
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Sądy i trybunały
Trybunał Konstytucyjny na drodze do naprawy. Pakiet Bodnara oceniają prawnicy
Mundurowi
Kwalifikacja wojskowa 2024. Kobiety i 60-latkowie staną przed komisjami