Nagrody dla członków korpusu służby cywilnej

Dyrektor generalny urzędu nie ma tak dużej swobody w nagradzaniu pracowników jak pracodawca prywatny. Ale i on nie musi ograniczać się tylko do gratyfikacji finansowych, mimo, że tylko te wymienione są wprost w ustawie o służbie cywilnej.

Publikacja: 14.11.2017 05:20

Nagrody dla członków korpusu służby cywilnej

Foto: 123RF

Za szczególne osiągnięcia w pracy zawodowej członkom korpusu służby cywilnej może być przyznana nagroda ze specjalnie utworzonego w tym celu funduszu nagród w służbie cywilnej. Tak wynika z art. 93 ustawy o służbie cywilnej (dalej usc). Z przytoczonego przepisu wynika, że nagroda ta powinna być wyróżnieniem dla pracowników, którzy w danym okresie wykazali się szczególnymi osiągnięciami w pracy zawodowej. A przyznanie nagrody powinno być nierozerwalnie powiązane z tworzeniem przez pracownika pewnej wartości dodanej w realizację zadań, zaangażowanie, postawę, itp. Oznacza to, że sama nawet wzorowa realizacja obowiązków członka korpusu, jeśli nie jest połączona z odpowiednimi efektami pracy, nie uzasadnia przyznania nagrody. Jak wskazał, bowiem Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z 27 marca 2007 r. (II PZP 3/07, OSNAPiUS 2007 nr  17-18, poz. 243, str. 706) nagrody są świadczeniami wyjątkowymi, które mogą być przyznawane za to, co wykracza poza to, do czego pracownik zobowiązuje się, nawiązując stosunek pracy, a więc za to, co przekracza jego (zwykłe) obowiązki. Nagrody mogą być, więc przyznawane za ponadprzeciętne wykonywanie obowiązków pracowniczych (a nie za „normalnie" wykonywaną pracy) i w związku z tym niejako z istoty rzeczy nie mogą dotyczyć wszystkich pracowników zatrudnionych przez danego pracodawcę czy też większej ich grupy.

Ważne!

Nieprzyznanie nagrody nie jest karą dla pracowników, którzy w sposób prawidłowy (zgodny z oczekiwaniami) wykonywali obowiązki na zajmowanym stanowisku pracy, ale nie wykazali się szczególnymi osiągnięciami w pracy zawodowej (wyjaśnienia Departamentu Służby Cywilnej Kancelarii Prezesa Rady Ministrów).

Charakter uznaniowy

Nabycie prawa do nagrody, co podkreślił NSA w wyroku z 5 stycznia 2016 r. (I OSK 2468/14) zależy od uprzedniego jej przyznania przez dyrektora generalnego urzędu, który dokonuje oceny członka korpusu służby cywilnej, kierując się bardzo ogólnym kryterium – szczególnych osiągnięć w pracy zawodowej. Za takie osiągnięcia można uznać podwyższenie kwalifikacji zawodowych (np. ukończenie studiów podyplomowych), ale także wzorowe i terminowe wykonywanie obowiązków na zajmowanym stanowisku pracy w wymiarze ilościowym przekraczającym przyjęte standardy. Uregulowana w art. 93 usc nagroda ma, więc charakter uznaniowy a jej przyznanie determinowane jest szczególnymi osiągnięciami w pracy zawodowej. Nie ma ona, zatem charakteru roszczeniowego, a więc nie można, co do zasady, skutecznie dochodzić jej przyznania >patrz „Rzeczpospolita radzi".

Dyrektor decyduje

Przyznanie nagrody oraz określenie jej wysokości jest kompetencją dyrektora generalnego urzędu (kierownika urzędu), który jest dysponentem funduszu nagród. To on decyduje czy i w jakiej wysokości przyznać zatrudnionemu nagrodę. Jednak, na co zwrócił uwagę SN w wyroku z 19 grudnia 1990 r. (I PR 170/90, Wokanda 1991 nr 7) uznanie nie tworzy wcale ani uprawnienia do dowolności, ani do nadużywania kompetencji, ani też – co jest oczywiste – do dyskryminowania dowolnie określonych osób czy ich grup.

Zasady, według których podejmowane są decyzje o nagradzaniu pracowników powinny być, zatem w urzędzie wcześniej ustalone. Zgodnie z zarządzeniem nr 3 szefa służby cywilnej z 30 maja 2012 r. w sprawie standardów zarządzania zasobami ludzkimi w służbie cywilnej należy to do powinności dyrektora generalnego urzędu, który określając je powinien uwzględnić w szczególności zawarte w ww. zarządzeniu wytyczne dotyczące nagradzania >patrz ramka, tak, aby nagrody te faktycznie motywowały członków korpusu sc do lepszej pracy. A także wziąć pod uwagę specyfikę urzędu.

Z przeglądu dokonanego przez Departament SC KPRM wynika, że dyrektorzy generalni w pełni z tej kompetencji korzystają. Przy czym rozwiązania przyjęte przez poszczególne urzędy w zakresie kryteriów podziału i przyznawania nagród mają bardzo zróżnicowany poziom szczegółowości – zawierają ogólne zapisy lub uszczegółowiony katalog kryteriów. Ponadto wprowadzają dodatkowe narzędzia (np. karty oceny, karty monitoringu) lub mechanizmy poprzedzające przyznanie nagród (np. ustalanie celów okresowych, mierników efektywnościowych). Przegląd stosowanych kryteriów i narzędzi znaleźć można na stronie dsc.kprm.gov.pl.

Inne nagrody dozwolone, ale

Powstaje pytanie czy dyrektor generalny jest władny przyznać członkom korpusu sc inne, obok gratyfikacji finansowych, o których mowa w art. 93 usc, nagrody. Wydaje się, że tak. Przepisy ustawy o służbie cywilnej nie regulują, bowiem kwestii nagradzania członków korpusu służby cywilnej w sposób inny niż finansowy. A zatem zgodnie z art. 9 usc stanowiącym, iż w sprawach dotyczących stosunku pracy w służbie cywilnej, nieuregulowanych w ustawie, stosuje się przepisy Kodeksu pracy i inne przepisy prawa pracy można przyjąć, że do członków korpusu sc zastosowanie znajdzie art. 105 kp. Zgodnie z nim, pracownikom, którzy przez wzorowe wypełnianie swoich obowiązków, przejawianie inicjatywy w pracy i podnoszenie jej wydajności oraz jakości przyczyniają się szczególnie do wykonywania zadań zakładu, mogą być przyznane nagrody i wyróżnienia.

Potwierdzają to wyjaśnienia DSC KPRM zgodnie z którymi z uwagi na fakt, że ustawa o służbie cywilnej nie reguluje kwestii nagradzania członków korpusu służby cywilnej w sposób inny niż finansowy, odpowiednie zapisy wynikające z uregulowań zawartych w Kodeksie pracy mogą znaleźć się np. w regulaminie pracy czy regulaminie nagradzania przyjętym przez danego pracodawcę.

Pracodawca może, zatem przewidzieć w regulaminie nagradzania czy regulaminie pracy nagradzanie pracownika za wzorowe wypełnienie obowiązków pracowniczych np. pochwałą na piśmie czy wyróżnieniem. Zresztą podobne zalecenia stosowania różnego rodzaju niematerialnych narzędzi motywacyjnych znajdziemy również w powołanym wyżej zarządzeniu nr 3 szefa sc, w którym obok pochwał i wyróżnień, jako narzędzie motywujące wymienia się też m.in. kierowanie pracownika na szkolenie czy stwarzanie mu warunków do samorealizacji.

Nie każdy jednak pomysł w tym zakresie może być w sferze publicznej realizowany. Konkretne uregulowania nie mogą być, bowiem sprzeczne z obowiązującymi przepisami. A te nie pozwalają chociażby na przyznanie członkowi korpus sc tzw. urlopu nagrodowego. Kwestie dotyczące urlopów reguluje, bowiem wyczerpująco Kodeks pracy oraz ustawa o służbie cywilnej (urlop z tytułu przeniesienia przysługujący urzędnikowi służby cywilnej przeniesionemu do innego urzędu w innej miejscowości, dodatkowy urlop wypoczynkowy urzędnika służby cywilnej). A zatem przyznawanie urlopów w wyższym wymiarze oznaczałoby wydatkowanie środków publicznych (konieczność wypłacenia pracownikowi wynagrodzenia urlopowego) bez wyraźnej podstawy prawnej, co prowadziłoby do narażenia się na zarzut naruszenia dyscypliny finansów publicznych. ?

podstawa prawna: art. 9, art. 93 ustawy z 21 listopada 2008 r o służbie cywilnej (tekst jedn. DzU z 2017 r. poz. 1889)

Czy dyrektorowi wolno wszystko?

- Czy to, że nagroda ma charakter uznaniowy oznacza, że pracodawca ma całkowitą swobodę w ich przyznawaniu? Czy jednak także w tym przypadku obowiązuje zasada równego traktowania w zatrudnieniu?

Fakt, że nagroda ma charakter świadczenia uznaniowego nie oznacza, że jest to świadczenie przyznawane na zasadzie zupełnie swobodnego uznania pracodawcy. Jak uznał Sąd Najwyższy w wyroku z 21 stycznia 2011 r. (II PK 169/10) uznanie, co do przyznania nagrody jest ograniczone przez spoczywający na pracodawcy obowiązek stosowania obiektywnych i sprawiedliwych kryteriów oceny pracowników i wyników ich pracy (art. 94 pkt 9 kp) oraz przestrzegania podstawowych zasad prawa pracy: równego traktowania pracowników z tytułu jednakowego wypełniania takich samych obowiązków (art. 112 kp) oraz zakazu dyskryminacji (art. 113 kpi art. 183a–183e kp). Nagroda jest wynagrodzeniem w rozumieniu art. 183c kp, co oznacza, że także do nagrody, jako świadczenia przyznawanego pracownikowi na podstawie uznania pracodawcy mają zastosowanie reguły jednakowego wynagrodzenia za jednakową pracę lub za pracę jednakowej wartości (art. 183c § 1 kp), ponieważ wynagrodzenie, o którym mowa tym przepisie, obejmuje wszystkie składniki wynagrodzenia, bez względu na ich nazwę i charakter, a także inne świadczenia związane z pracą, przyznawane pracownikom w formie pieniężnej lub w innej formie niż pieniężna (art. 183c § 2 kp).

Naruszeniem tych zasad byłoby na przykład stosowanie przy przyznawaniu nagród kryteriów pozamerytorycznych (niezwiązanych ze świadczeniem pracy przez pracownika), np. względów rodzinnych, socjalnych, osobistych. W sprzeczności z powyższymi zasadami pozostaje też wyróżnianie i nagradzanie pracowników, którzy na to w oczywisty sposób nie zasłużyli, albo pomijanie przy przyznawaniu nagród wyróżniających się pracowników, ze względu na ich płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, a także przewidywany okres trwania zatrudnienia (zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony) albo wymiar czasu pracy (zatrudnienie w pełnym lub niepełnym wymiarze czasu pracy).

podstawa prawna: art. 112–113, art. 183a–183e ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 1666 ze zm.)

podstawa prawna: art. 9, art. 93 ustawy z 21 listopada 2008 r o służbie cywilnej. (tekst jedn. DzU z 2017 r. poz. 1889)

Czy sąd może przyznać nagrodę?

- Pracownica służby cywilnej, w przeciwieństwie do swoich kolegów z działu już po raz kolejny nie otrzymała nagrody kwartalnej. Jej zdaniem pracuje lepiej i bardziej wydajnie od swoich kolegów a przyczyną innego traktowania jest jej płeć. Czy w związku z tym może starać się o wypłatę takiej nagrody w sądzie?

Pracownik, co do zasady, nie ma roszczenia o nagrodę, (jako świadczenie uznaniowe) z wyjątkiem dwóch sytuacji. Pierwsza z nich ma miejsce wówczas, gdy pracodawca wadliwie korzysta ze swojego uznania w odniesieniu do przyznania pracownikowi nagrody. W praktyce może to dotyczyć sytuacji, w której pracodawca przyznaje nagrody pewnej grupie pracowników, a jednego lub kilku z nich pomija bez rzeczowego uzasadnienia, chociaż pracowali tak samo (wydajnie, efektywnie, z odpowiednim zaangażowaniem, osiągając podobne wyniki) jak pozostali, którym nagrody przyznano. Pracownicy, którym nagrody nie przyznano, mogą jej skutecznie dochodzić, jeżeli wykażą naruszenie przez pracodawcę zasad równego traktowania w zatrudnieniu, czyli naruszenie przez pracodawcę art. 94 pkt 9 kp, art. 112 i 113 kp, wreszcie art. 183a – 183c kp.

Przy czym należy pamiętać, że pracownik, który zarzuca pracodawcy naruszenie przepisów dotyczących zakazu dyskryminacji w zatrudnieniu, powinien wskazać przyczynę, ze względu, na którą dopuszczono się wobec niego aktu dyskryminacji (np. płeć- red.) i wykazać jej istnienie (wyrok SN z 18 września 2008 r., II PK 27/08, OSNP 2010 nr 3-4, poz. 41,).

Druga sytuacja ma miejsce wtedy, gdy pracodawca przyznał już pracownikowi nagrodę, a następnie odmawia jej wypłaty. Pracownik ma wtedy roszczenie o nagrodę, a źródłem tego roszczenia jest oświadczenie woli pracodawcy tworzące prawo do nagrody po stronie pracownika. Jak uznał, bowiem SN w wyroku z 21 września 1990 r. (I PR 203/90, Sł. Prac. 1991, Nr 6, s. 28) przyznanie pracownikowi świadczenia o charakterze nieobowiązkowym rodzi prawo domagania się wypłaty takiego świadczenia. Jeżeli więc pracodawca zawiadomił pracownika o przyznaniu nagrody, a następnie odmawia mu jej wypłacenia, pracownik może wystąpić do sądu pracy o jej zasądzenie. Oczywiście na nim spoczywać będzie ciężar dowodu, co do złożenia przez kompetentne osoby oświadczenia woli o przyznaniu mu tej nagrody. ?

podstawa prawna: art. 9, art. 93 ustawy z 21 listopada 2008 r o służbie cywilnej (tekst jedn. DzU z 2017 r. poz. 1889)

Za szczególne osiągnięcia w pracy zawodowej członkom korpusu służby cywilnej może być przyznana nagroda ze specjalnie utworzonego w tym celu funduszu nagród w służbie cywilnej. Tak wynika z art. 93 ustawy o służbie cywilnej (dalej usc). Z przytoczonego przepisu wynika, że nagroda ta powinna być wyróżnieniem dla pracowników, którzy w danym okresie wykazali się szczególnymi osiągnięciami w pracy zawodowej. A przyznanie nagrody powinno być nierozerwalnie powiązane z tworzeniem przez pracownika pewnej wartości dodanej w realizację zadań, zaangażowanie, postawę, itp. Oznacza to, że sama nawet wzorowa realizacja obowiązków członka korpusu, jeśli nie jest połączona z odpowiednimi efektami pracy, nie uzasadnia przyznania nagrody. Jak wskazał, bowiem Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z 27 marca 2007 r. (II PZP 3/07, OSNAPiUS 2007 nr  17-18, poz. 243, str. 706) nagrody są świadczeniami wyjątkowymi, które mogą być przyznawane za to, co wykracza poza to, do czego pracownik zobowiązuje się, nawiązując stosunek pracy, a więc za to, co przekracza jego (zwykłe) obowiązki. Nagrody mogą być, więc przyznawane za ponadprzeciętne wykonywanie obowiązków pracowniczych (a nie za „normalnie" wykonywaną pracy) i w związku z tym niejako z istoty rzeczy nie mogą dotyczyć wszystkich pracowników zatrudnionych przez danego pracodawcę czy też większej ich grupy.

Pozostało 88% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe