Minimalne świadczenie na odchodne należy się każdemu urzędnikowi

Odprawę wypłacaną w związku z odejściem pracownika na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy otrzymują zarówno pracownicy zatrudnieni na podstawie kodeksu pracy jak i zatrudnieni na podstawie odrębnych pragmatyk zawodowych. Ale zasady, na jakich nabywają oni prawo do takiego świadczenia mogą być różne.

Aktualizacja: 09.07.2017 11:24 Publikacja: 09.07.2017 09:00

Minimalne świadczenie na odchodne należy się każdemu urzędnikowi

Foto: Fotolia.com

Ustawa o służbie cywilnej (usc) uprawnienia do odprawy emerytalno-rentowej określa w art. 94. Zgodnie z tym przepisem członkowi korpusu służby cywilnej, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę z tytułu niezdolności do pracy lub emeryturę, przysługuje jednorazowa odprawa w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia. A jeżeli członek korpusu służby cywilnej przepracował, co najmniej 20 lat w służbie cywilnej, jednorazowa odprawa przysługuje mu w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia.

Ustawa o służbie cywilnej nie różnicuje uprawnień członków korpusu tej służby do takiej odprawy. Prawo do tego świadczenia i to na dokładnie takich samych zasadach mają bowiem wszyscy członkowie korpusu tej służby bez względu na swój status. Co więcej, od posiadanego stażu pracy zależy tylko wysokość otrzymywanego na odejście świadczenia, a nie prawo do niego. Świadczenie to, bowiem przysługuje każdemu członkowi korpus sc bez względu na to iloma latami pracy może się pochwalić.

Urzędnicy państwowi

Inaczej jest wśród osób zatrudnionych na podstawie ustawy o pracownikach urzędów państwowych. Urzędnikom państwowym i innym pracownikom urzędu (na podstawie art. 46 tej ustawy) odprawa emerytalna przysługuje na zasadach określonych w art. 28 tej ustawy. Oznacza to, że w razie przechodzenia na emeryturę lub rentę inwalidzką mogą oni liczyć na jednorazową odprawę w wysokości:

- dwumiesięcznego wynagrodzenia – po dziesięciu latach pracy w urzędach,

- trzymiesięcznego wynagrodzenia – po piętnastu latach pracy w urzędach oraz

- sześciomiesięcznego wynagrodzenia – po dwudziestu latach pracy w urzędach.

Ustawa o pracownikach urzędów państwowych uzależnia, zatem prawo do odprawy od posiadania przez osobę odchodzącą na emeryturę lub rentę, co najmniej 10-letniego stażu pracy w urzędzie. Czy to oznacza, że urzędnik państwowy, który takim stażem się nie legitymuje przy przechodzeniu na emeryturę odprawy w ogóle nie dostanie? Choć jak się wydaje treść cytowanego przepisu mogłaby przemawiać za taką tezą, wniosek taki trudno jednak zaakceptować.

Ważne!

Mimo braku odpowiedniego odesłania do kodeksu pracy, odprawa emerytalna osób zatrudnionych na podstawie ustawy o pracownikach urzędów państwowych w pewnych przypadkach musi być przyznana na podstawie przepisów kodeksu pracy.

Odrębne uregulowania

Należy zauważyć, że zarówno doktryna jak i orzecznictwo (por. wyrok Sądu Najwyższego z 7 stycznia 2010 r. II PK 163/09 MoPr 2010 nr 10, str. 538) zgodnie uznają, że ustawa o pracownikach urzędów państwowych ma charakter szczególny i autonomiczny. Mogłoby to wskazywać, że stosowanie wobec niej przepisów kodeksu pracy w szerszym zakresie niż wynika to z art. 16 ww. ustawy jest niedopuszczalne. Przypomnijmy, art. 16 ww. ustawy odsyła do regulacji kodeksowej tylko w odniesieniu do określonych sytuacji, stanowiąc, że postanowienia rozdziału 2 ustawy („Nawiązanie, zmiana i rozwiązanie stosunku pracy") nie naruszają przepisów dotyczących szczególnej ochrony pracowników w zakresie wypowiedzenia i rozwiązania stosunku pracy. Innych odesłań do przepisów kodeksu pracy w ustawie nie ma.

Nie należy jednak zapominać o art. 5 kodeksu pracy. Zgodnie z nim, jeżeli stosunek pracy określonej kategorii pracowników regulują przepisy szczególne (a tak jest w przypadku pracowników urzędów państwowych), przepisy kodeksu stosuje się w zakresie nieuregulowanym tymi przepisami. Innymi słowy stosowanie przepisów kodeksu pracy do osób objętych odrębnymi pragmatykami zawodowymi jest możliwe tylko w przypadku braku regulacji w danym zakresie. I chodzi tu nie tylko o to czy dana kwestia została w ustawie pragmatycznej uregulowana, ale istotny jest też zakres danej regulacji.

Potwierdza to wyrok SN z 18 lutego 2011 r. (II PK 197/10 OSNAPiUS 2012 nr 7-8, poz. 91, str. 288) w którym to wyroku SN rozpatrując zasady nabycia prawa do odprawy emerytalnej przez pracowników NIK stwierdził, że weryfikacja zakresu uregulowania określonej sprawy przepisami pragmatyki służbowej, o czym mowa w art. 5 kp nie była przedmiotem pogłębionych analiz doktrynalnych. Co do zakresu unormowania danej sprawy można, zatem (choć jedynie posiłkowo), posłużyć się wypowiedziami judykatury i piśmiennictwa odnoszącymi się do art. 300 kp.

Jednak należy też widzieć różnice wynikające z zestawienia obu tych norm odsyłających. W art. 300 kp mowa jest o stosowaniu (odpowiednim) kodeksu cywilnego w sprawach nieuregulowanych. W art. 5 kp wskazano z kolei, że kodeks pracy można stosować (wprost) w zakresie nieunormowanym w pragmatyce (por. uchwała SN z 8 kwietnia 2009 r., II PZP 2/09 – OSNP 2009/19-20/249).

W jednym i drugim przypadku jednak, zdaniem SN, zakres regulacji stanowi pierwszą fazę badania dopuszczalności zastosowania przepisów kodeksu pracy lub kodeksu cywilnego. Przy czym według SN stwierdzenie, że jeśli sprawa została w określonych przepisach uregulowana w danym zakresie (przedmiotowym lub podmiotowym) nie ma możliwości skorzystania z przepisów czy to kodeksu pracy czy kodeksu cywilnego nie ujawnia jednak istoty problemu. Kluczowa okazuje się odpowiedź na pytanie nie tyle czy sprawa została w jakikolwiek sposób unormowana w pragmatyce, ile czy została uregulowana w sposób pełny.

Powszechny charakter

Nie wchodząc w spory doktrynalne: czy art. 28 ustawy o pracownikach urzędów państwowych kwestie odprawy reguluje wyczerpująco czy też nie, należy zauważyć, że przepis ten (chyba jako jedyny wśród przepisów regulujących te kwestie) „zapomina o pracownikach z krótszym niż 10-letnim stażem pracy". Przyznaje on prawo do odprawy dopiero po dziesięciu latach pracy w urzędach.

Tymczasem wprowadzając do kodeksu pracy w 1996 roku (przypomnijmy ustawa o pracownikach urzędów państwowych uchwalona została w 1982 r.) przepis przyznający pracownikom prawo do odprawy emerytalno-rentowej (art. 921 kp) ustawodawca nadał temu świadczeniu charakter powszechny. Zakładał on – co przypomniał SN w wyroku z 6 maja 2003 r. (I PK 223/02, MoPr 2004 nr 3, str. 10) – że każdy pracownik, który przestaje być pracownikiem w związku z tym, że przechodzi na emeryturę lub rentę, przynajmniej raz w życiu powinien otrzymać odprawę z tego tytułu. Pozbawienie pracownika powyższego świadczenia mogłoby nastąpić w razie zaistnienia przeszkody określonej wyraźnie w przepisach prawa pracy. Odprawa jest, bowiem świadczeniem, które podlega takim regułom, jak inne uprawnienia płacowe pracownika.

Ważne!

W kodeksie pracy ustanowiony został minimalny standard uprawnień płacowych pracownika z tytułu rozwiązania stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę lub rentę. W układach zbiorowych pracy i regulaminach wynagradzania zasady nabywania prawa do tego świadczenia i ustalania jego wysokości mogą być jednak ukształtowane korzystniej dla pracowników. Podobnie jak w pragmatykach zawodowych.

Powszechny charakter kodeksowej odprawy emerytalno-rentowej podkreślił też Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 29 czerwca 2010 r. (I PK 33/10, OSNAPiUS 2011 nr 23-24, poz. 293). Stwierdził w nim, że skoro pracownik żądał wypłaty odprawy emerytalnej, to uznanie, że nie przysługuje ona na podstawie układu zbiorowego, nie zwalnia od oceny zasadności tego żądania w świetle powszechnie obowiązującej regulacji tego świadczenia, zawartej w art. 921 § 1 kp. Należy uznać, że w przypadku, gdy żądanie zasądzenia świadczenia uregulowanego w układzie zbiorowym pracy okaże się nieuzasadnione, sąd obowiązany jest ocenić jego zasadność w świetle unormowania tego świadczenia w przepisach powszechnie obowiązujących. A zatem, odchodzący na emeryturę pracownik urzędu państwowego, który nie może pochwalić się przynajmniej 10-letnim okresem pracy w urzędach (co oznacza, że odprawa emerytalna na podstawie ustawy pragmatycznej mu nie przysługuje) liczyć może przynajmniej na jej wypłacanie na podstawie art. 921 kodeksu pracy.

podstawa prawna: Art. 16, art.28, art.46 ustawy z 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 1511 ze zm.)

podstawa prawna: Art. 94 ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 1345 ze zm.)

Co mówi prawo

Art. 921 Kodeksu pracy

§ 1. Pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia.

§ 2. Pracownik, który otrzymał odprawę, nie może ponownie nabyć do niej prawa.

Ustawa o służbie cywilnej (usc) uprawnienia do odprawy emerytalno-rentowej określa w art. 94. Zgodnie z tym przepisem członkowi korpusu służby cywilnej, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę z tytułu niezdolności do pracy lub emeryturę, przysługuje jednorazowa odprawa w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia. A jeżeli członek korpusu służby cywilnej przepracował, co najmniej 20 lat w służbie cywilnej, jednorazowa odprawa przysługuje mu w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia.

Pozostało 94% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe