Projekty ustaw prezydenta Dudy o Sądzie Najwyższym i Krajowej Radzie Sądownictwa

We wtorek popołudniu do Sejmu wpłynęły prezydenckie projekty ustaw o Sądzie Najwyższym oraz o Krajowej Radzie Sądownictwa.

Aktualizacja: 27.09.2017 07:13 Publikacja: 26.09.2017 17:24

Andrzej Duda

Andrzej Duda

Foto: PAP/Radek Pietruszka

PROJEKTY USTAW PREZYDENCKICH w wersji PDF:

- o Sądzie Najwyższym

- o Krajowej Radzie Sądownictwa

Ustawa o Sądzie Najwyższym liczy 74 strony, natomiast nowelizacja ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa 6 stron.

Do reprezentowania prezydenta w procesie legislacyjnym wyznaczone zostały Anna Surówka-Pasek (podsekretarz stanu w kancelarii prezydenta) oraz Zofia Romaszewska (doradca prezydenta).

Sąd Najwyższy według prezydenta Dudy

W uzasadnieniu do projektu ustawy o Sądzie Najwyższym znalazł się fragment o dekomunizacji.

Jak czytamy, "często powtarza się, że w Sądzie Najwyższym przeprowadzona została dekomunizacja i nie zasiadają tam osoby, które angażowały się w działalność PZPR. Tymczasem, okazuje się, że istotnie, doszło po roku 1989, do dekomunizacji Sądu Najwyższego, ale, niestety, osoby, które były związane z PZPR, zostały powołane do pełnienia zaszczytnego urzędu sędziego Sądu Najwyższego już w wolnej Polsce".

W dokumencie wskazano, że "wśród osób tych jest osoba, która w czasie stanu wojennego była nie tylko aktywnym działaczem PZPR, ale także sporządzała dla KC PZPR codzienną informację o realizacji przez sądy ustawodawstwa stanu wojennego, czy też osoba, która pełniła w przeszłości funkcję I sekretarza Podstawowej Organizacji Partyjnej PZPR w sądzie".

Odnosząc się do spraw kadrowych w SN, podkreślono, że rozwiązania te powinny znaleźć obiektywną i pozbawioną niekonstytucyjnych postaci dyskryminacji przesłankę oceny sędziów, którzy mają przejść w stan spoczynku. Jak przy tym podkreślono, określenie wieku przejścia sędziów Sądu Najwyższego w stan spoczynku ujednolicone zostało w nawiązaniu do zasad obowiązujących w sądownictwie powszechnym.

W porównaniu do regulacji zawartych w obecnie obowiązującej ustawie, projekt wprowadza przede wszystkim cztery grupy rozwiązań nowatorskich:

1) instytucję korygującą prawomocne orzeczenia sądowe, w postaci skargi nadzwyczajnej;

2) rozwiązania z zakresu zwiększenia efektywności postępowań dyscyplinarnych wobec sędziów i przedstawicieli innych zawodów prawniczych, a także poddanie ich ocenie osób niepochodzących z tego środowiska zawodowego,

3) przebudowę struktury Sądu Najwyższego w związku z nowymi kompetencjami oraz zmiany w zakresie statusu sędziego Sądu Najwyższego,

4) ingerencję w zasób kadrowy Sądu Najwyższego.

Jak czytamy w uzasadnieniu, do najważniejszych zmian w zakresie właściwości Sądu Najwyższego należy zaliczyć wyposażenie tego Sądu w uprawnienie do rozpatrywania nowego środka kontroli orzeczeń sądowych, którego celem jest sprawowanie tzw. sprawiedliwości korygującej. Polega on na podejmowanej w nadzwyczajnym trybie weryfikacji prawomocnych orzeczeń sądowych z tego powodu, że są one rażąco niesprawiedliwe lub prowadzą do naruszenia wolności i praw człowieka i obywatela wyrażonych w Konstytucji. Projektodawca proponuje zatem dodanie nowej instytucji prawnej w postaci skargi nadzwyczajnej.

Skargę nadzwyczajną będzie mógł wnieść Prokurator Generalny, Rzecznik Praw Obywatelskich, grupa co najmniej 30 posłów lub 20 senatorów, oraz, w zakresie swojej właściwości, Prezes Prokuratorii Generalnej RP, Rzecznik Praw Dziecka, Rzecznik Praw Pacjenta, Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego i Rzecznik Finansowy. Projektodawca jednocześnie precyzuje, że skargę nadzwyczajną grupy posłów lub senatorów wnosi się przez Marszałka Sejmu lub Marszałka Senatu, który, oprócz wskazanego przez grupę posłów lub senatorów przedstawiciela, może upoważnić pracownika Kancelarii Sejmu lub Senatu, adwokata lub radcę prawnego do popierania wniesionej skargi. Skarga nadzwyczajna będzie mogła być wniesiona od każdego prawomocnego orzeczenia, a więc także od wyroku, który nie był przedmiotem apelacji, oraz od wyroku, który był przedmiotem postępowania kasacyjnego przed Sądem Najwyższym.

Ograniczeniem jest natomiast to, że od tego samego orzeczenia w interesie tej samej strony może być wniesiona tylko jedna skarga nadzwyczajna. Skargi nadzwyczajnej nie można oprzeć na zarzutach, które były przedmiotem rozpoznawania przez Sąd Najwyższy przy rozpatrywaniu skargi kasacyjnej lub kasacji.

Projektowana ustawa o SN przewiduje utworzenie Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego. - Przyjęcie zaproponowanej konstrukcji uporządkuje i utworzy czytelniejszą strukturę kontroli instancyjnej orzecznictwa dyscyplinarnego poprzez organizacyjne wyodrębnienie w Sądzie Najwyższym służącej temu celowi Izby - czytamy w uzasadnieniu.

Projekt wprowadza również wewnętrzny mechanizm sądownictwa dyscyplinarnego dla sędziów Sądu Najwyższego, którego konstrukcja zakłada rozpatrywanie spraw dyscyplinarnych sędziów tegoż sądu w pierwszej instancji przez sąd dyscyplinarny składający się z dwóch sędziów Izby Dyscyplinarnej oraz jednego ławnika, zaś w drugiej instancji przez Sąd Najwyższy w składzie trzech sędziów Izby Dyscyplinarnej i dwóch ławników.

Funkcję oskarżyciela w sprawach dyscyplinarnych sędziów Sądu Najwyższego przyznano rzecznikowi dyscyplinarnemu powoływanemu przez Kolegium Sądu Najwyższego na czteroletnią kadencję.

Ustawa przewiduje również kompetencje Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej w zakresie postępowania dyscyplinarnego wobec sędziów Sądu Najwyższego. Prezydent może bowiem wyjść z inicjatywą powołania Nadzwyczajnego Rzecznika Dyscyplinarnego z grona sędziów Sądu Najwyższego, sądów powszechnych i wojskowych. Powołanie takiego rzecznika może nastąpić w sprawie już wszczętej (wtedy Nadzwyczajny Rzecznik Dyscyplinarny włącza się do już prowadzonego postępowania) lub też mieć charakter inicjujący postępowanie dyscyplinarne.

Dla realizacji nowych funkcji, projekt wyodrębnia dwie nowe Izby Sądu Najwyższego – Izbę Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych oraz Izbę Dyscyplinarną.

Projekt ustawy wprowadza także nowy wymóg, związany z niepełnieniem służby zawodowej, brakiem zatrudnienia i brakiem współpracy z organami bezpieczeństwa państwa wymienionymi w art. 5 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu

Zmianie ulega również dotychczasowa regulacja odnosząca się do związków rodzinnych pomiędzy sędziami. A mianowicie, osoby pozostające ze sobą w stosunku pokrewieństwa do drugiego stopnia lub powinowactwa pierwszego stopnia oraz małżonkowie nie mogą być jednocześnie sędziami Sądu Najwyższego.

Zgodnie z projektem, sędzia Sądu Najwyższego przechodzi w stan spoczynku, co do zasady, w wieku 65 lat. Wyjątek stanowi sytuacja, w której sędzia złoży oświadczenie o woli dalszego zajmowania stanowiska, nie później niż na 6 miesięcy i nie wcześniej niż na 12 miesięcy, przed ukończeniem tego wieku. Elementem niezbędnym jest wówczas również przedstawienie zaświadczenia stwierdzającego, że sędzia Sądu Najwyższego jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego. Zaświadczenie winno być wydane na zasadach określonych dla kandydatów na stanowisko sędziowskie. O możliwości dalszego zajmowania stanowiska decyduje Prezydent RP. Prezydent RP będzie mógł zasięgnąć opinii Krajowej Rady Sądownictwa. Zgoda udzielana jest na okres 3 lat, nie więcej niż dwukrotnie.

Z uwagi na odmienne przepisy dotychczas obowiązujące w przedmiocie wieku skutkującego przejściem sędziego w stan spoczynku, ustawa przewiduje przepis przejściowy, zgodnie z którym w ciągu trzech miesięcy od wejścia w życie niniejszej ustawy sędziowie, którzy ukończyli lub ukończą w tym czasie 65 lat przechodzą w stan spoczynku. Oświadczenie o woli dalszego zajmowania stanowiska sędziowie składają w terminie miesiąca od dnia wejścia w życie ustawy.

Sędzia Sądu Najwyższego będąca kobietą będzie mogła, fakultatywnie, przejść w stan spoczynku po osiągnięciu 60.roku życia. W tym przypadku przejście w stan spoczynku będzie następowało wyłącznie na wniosek zainteresowanej.

Istotną zmianą, w kontekście dotychczas obowiązującej ustawy o Sądzie Najwyższym, jest proponowany tryb przyspieszonego rozpatrywania wniosku o zezwolenie na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej w sytuacji, w której sędziego ujęto na gorącym uczynku ściśle określonych przestępstw. Tymi przestępstwami są: zbrodnia, występek zagrożony karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 8 lat, a także występek określony w art. 177 § 1 w zw. z art. 178 § 1 k.k., oraz art. 178a § 1 lub § 4 k.k. W sytuacji ujęcia sędziego na gorącym uczynku jednego z wyżej wymienionych przestępstw, kiedy sędzia pozostaje nadal zatrzymanym, sąd dyscyplinarny podejmuje uchwałę w przedmiocie wniosku, nie później niż przed upływem 24 godzin od chwili jego wpływu do sądu dyscyplinarnego. Uchwała zezwalająca na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej lub na tymczasowe aresztowanie sędziego jest natychmiast wykonalna.

W postępowaniach dyscyplinarnych prowadzonych przed Sądem Najwyższym oraz w sprawach ze skarg nadzwyczajnych orzekać będą składy sędziowsko-ławnicze. W projekcie zaproponowano, aby ławników wybierał Senat RP spośród kandydatów zgłaszanych przez obywateli – bezpośrednio lub za pośrednictwem organizacji społecznych. Liczbę ławników Sądu Najwyższego ma określać Kolegium Sądu Najwyższego. Ławnicy Sądu Najwyższego będą wybierani na czteroletnią kadencję. W okresie przejściowym po wejściu w życie ustawy, do czasu wyboru ławników Sądu Najwyższego pierwszej kadencji, obowiązki ławników będą pełnić ławnicy do Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie oraz do Sądu Okręgowego w Warszawie.

Projekt ustawy przewiduje nowe uprawnienia Prezydenta RP w stosunku do Sądu Najwyższego. W zakresie powoływania Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego zmiana polega na tym, że Zgromadzenie Ogólne ma przedstawiać Prezydentowi RP pięciu kandydatów.

Projekt przewiduje następujące inne uprawnienia Prezydenta:

1) określanie, w drodze rozporządzenia, regulaminu Sądu Najwyższego;

2) powoływanie Prezesa Sądu Najwyższego spośród trzech kandydatów przedstawionych przez zgromadzenie sędziów izby Sądu Najwyższego, w której ma dojść do powołania Prezesa, na trzyletnią kadencję – osoba powołana na stanowisko Prezesa Sądu Najwyższego może zajmować stanowisko łącznie przez maksymalnie trzy kadencje i tylko do czasu pozostawania w stanie czynnym;

3) obwieszczanie w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski" o liczbie wolnych stanowisk sędziowskich przewidzianych do objęcia w poszczególnych izbach Sądu Najwyższego;

4) określanie, w drodze rozporządzenia, wzoru karty zgłoszenia kandydata na wolne stanowisko sędziego Sądu Najwyższego;

5) wyrażanie zgody na dalsze zajmowanie stanowiska przez sędziego, który osiągnął wiek wyznaczony na przejście w stan spoczynku - sędzia Sądu Najwyższego będzie przechodził w stan spoczynku z dniem ukończenia 65. roku życia, chyba że nie później niż na 6 miesięcy i nie wcześniej niż na 12 miesięcy przed ukończeniem tego wieku złoży oświadczenie o woli dalszego zajmowania stanowiska i przedstawi zaświadczenie stwierdzające, że jest zdolny ze względu na stan zdrowia do pełnienia obowiązków sędziego, wydane na zasadach określonych dla kandydata na stanowisko sędziowskie. Zgoda na dalsze zajmowanie stanowiska będzie mogła być udzielana na okres 3 lat, nie więcej niż dwukrotnie;

6) wskazywanie dnia wygaśnięcia stosunku służbowego sędziego Sądu Najwyższego;

7) wskazywanie dnia przejścia lub przeniesienia sędziego Sądu Najwyższego w stan spoczynku;

8) powoływanie Nadzwyczajnego Rzecznika Dyscyplinarnego w Sądzie Najwyższym;

9) określenie, w drodze rozporządzenia, stawek dodatku funkcyjnego członków Biura Studiów i Analiz Sądu Najwyższego;

10) określenie, w drodze rozporządzenia, sposobu wyboru, składu i struktury organizacyjnej, trybu działania oraz szczegółowych zadań Rady Ławniczej Sądu Najwyższego.

Krajowa Rada Sądownictwa według prezydenta Dudy

Projekt ustawy o KRS zmienia sposób wyboru członków Krajowej Rady Sądownictwa – organu odpowiedzialnego za stan sędziowski, poprzez przyznanie obywatelom, obok sędziów, prawa wyłaniania kandydatów na członków Rady.

Podmiotami uprawnionymi do zgłoszenia kandydata na członka Rady będą: grupa co najmniej 2.000 obywateli Rzeczypospolitej Polskiej, którzy ukończyli osiemnaście lat życia, mają pełną zdolność do czynności prawnych i korzystają z pełni praw publicznych, oraz grupa co najmniej 25 sędziów w stanie czynnym. - Aprobata takiej regulacji spowoduje zwiększenie demokratycznej legitymacji członków Krajowej Rady Sądownictwa powoływanych z grona sędziów, wzmocni transparentność oraz umożliwi publiczną debatę nad kandydaturami - podkreślono w uzasadnieniu.

Zgodnie z projektem, ostatecznego wyboru spośród zgłoszonych kandydatów dokonywać powinien Sejm kwalifikowaną większością 3/5 głosów. Jak zaznaczono, taką większość wprowadzono by "członkowie organu stojącego na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów byli wyłaniani nie tylko przez większość parlamentarną, ale również przez pozostałe ugrupowania, co sprawi, że ich wybór będzie wynikiem porozumienia różnych ugrupowań reprezentowanych w Parlamencie".

Sejm będzie wybierał 15 członków KRS-sędziów większością 3/5 głosów na wspólną czteroletnią kadencję.

W uzasadnieniu wskazano, iż jeżeli zawarcie porozumienia pomiędzy reprezentowanymi w Sejmie ugrupowaniami politycznymi okaże się niemożliwe i nie nastąpi wybór kwalifikowaną większością piętnastu członków Rady, projekt zakłada wprowadzenie procedury dodatkowego wyboru członków Rady wybieranych spośród sędziów w formie głosowania imiennego.

Z projektu wynika, iż obecni członkowie KRS-sędziowie będą pełnić tę funkcję do dnia rozpoczęcia wspólnej kadencji wszystkich członków Rady-sędziów, wybranych przez Sejm.

PROJEKTY USTAW PREZYDENCKICH w wersji PDF:

- o Sądzie Najwyższym

Pozostało 99% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe