Urzędówki: komu radca prawny wystawia fakturę?

Pełnomocnik ustanowiony przez sąd dla osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej nie realizuje świadczenia na jej rzecz. Wykonanie usługi zleca sąd i to on jest nabywcą usługi prawnika.

Aktualizacja: 15.04.2017 08:58 Publikacja: 15.04.2017 02:00

Urzędówki: komu radca prawny wystawia fakturę?

Foto: 123RF

- Prowadzę biuro rachunkowe. Jeden z moich klientów – radca prawny, prowadzący działalność gospodarczą w formie kancelarii, incydentalnie otrzymuje do prowadzenia tzw. sprawy z urzędu. Sąd ustanawia w nich dla strony pełnomocnika z urzędu i zwraca się do właściwej okręgowej izby radców prawnych o wyznaczenie radcy prawnego. Wyznaczenie takie jest równoznaczne z udzieleniem pełnomocnictwa procesowego.

Radca jest wyznaczany do reprezentowania osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Po zakończeniu sprawy z urzędu konieczne jest rozliczenie przyznanych kosztów zastępstwa procesowego. W przypadku przegranej sprawy następuje zasądzenie na rzecz radcy prawnego kosztów nieopłaconej pomocy prawnej z urzędu od Skarbu Państwa (sądu). Natomiast w przypadku wygranej sprawy następuje zasądzenie na rzecz radcy prawnego kosztów zastępstwa procesowego od przeciwnika reprezentowanej strony. W tym przypadku obowiązek zapłaty obciąża przeciwnika procesowego klienta, którego reprezentował radca. Jeśli nie zapłaci dobrowolnie, to konieczne jest wszczęcie egzekucji i w razie jej bezskuteczności koszty również pokrywa sąd. Czy reprezentowanie osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej na podstawie postanowienia sądu oraz wyznaczenia przez okręgową izbę radców prawnych jest sprzedażą usług na rzecz tej osoby? – pyta czytelnik.

Przez odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy o VAT w zw. z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie jest dostawą towarów w rozumieniu art. 7 ustawy o VAT, w tym również:

1) przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;

2) zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;

3) świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Musi istnieć stosunek prawny

Aby uznać dane świadczenie za odpłatne świadczenie usług, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Musi istnieć bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą i przekazanym za nią wynagrodzeniem. Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę.

Koszty ponosi Skarb Państwa

W przypadku tzw. spraw z urzędu, przedmiotem zlecenia (nakazu) sądu jest reprezentowanie określonej osoby w postępowaniu sądowym, a nie poszczególne czynności składające się na tę reprezentację. Sposób reprezentacji, czynności podejmowane w jej ramach, zależą już od woli podmiotu reprezentowanego i radcy prawnego. Osoba, która uzyskała prawo pomocy w zakresie ustanowienia radcy prawnego z urzędu, nie musi zaakceptować wskazanego jej radcy. Natomiast radca nie może odmówić bycia pełnomocnikiem tej osoby. Bez stosownego postanowienia sądu w przedmiocie prawa pomocy, nie mógłby powstać stosunek umocowania między radcą prawnym i osobą, na rzecz której ma on działać. Instytucja pomocy prawnej z urzędu gwarantuje, że osoba, która została objęta tą pomocą za nią nie płaci. Koszty pomocy prawnej z urzędu ponosi Skarb Państwa (sąd).

Rozstrzygnięcie nie ma znaczenia

Pomimo tego, że pomocą prawną z urzędu zostaje objęta osoba fizyczna, to de facto są to usługi świadczone przez radcę prawnego na rzecz sądu. Bez wpływu na taka ocenę pozostaje również fakt, że w przypadku wygranej sprawy koszty zastępstwa procesowego ponoszone są przez przeciwnika reprezentowanej strony. Radca prawny nie świadczy żadnej usługi na rzecz przeciwnika osoby reprezentowanej, ponoszącego koszty zastępstwa procesowego, gdyż w tym zakresie pomiędzy radcą prawną a przeciwnikiem osoby reprezentowanej nie istnieje żaden (nawet dorozumiany) stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełniane byłyby świadczenia wzajemne. Radca prawny reprezentuje bowiem interesy osoby, dla której został ustanowiony przez sąd i nie wykonuje na rzecz przeciwnika reprezentowanej strony żadnych czynności określonych w art. 5 ust. 1 ustawy o VAT. Oznacza to, że usługi świadczone na zlecenie sądu nie są odpłatnym świadczeniem usług na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej.

Dla kogo sprzedaż

Reprezentowanie osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej na podstawie postanowienia sądu oraz wyznaczenia przez okręgową izbę radców prawnych nie jest sprzedażą (odpłatnym świadczeniem) usług na rzecz tej osoby, niezależnie od tego, czy koszty zastępstwa procesowego są zasądzone od strony przeciwnej czy koszty te pokrywa Skarb Państwa (sąd).

W przypadku reprezentowania osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej na podstawie postanowienia sądu oraz wyznaczenia przez okręgową izbę radców prawnych mamy do czynienia z usługą wykonywaną na rzecz sądu. Zatem radca prawny powinien wystawić faktury na sąd i to niezależnie od tego, czy koszty są zasądzone od strony przeciwnej, czy pokrywa je Skarb Państwa.

Pogląd taki zaprezentowała m.in. Izba Skarbowa w Katowicach w interpretacji z 10 listopada 2016 r. (2461-IBPP3.4512.566.2016.1.SR).

Uwaga! Wynagrodzenie radcy prawnego ustanowionego z urzędu, zasądzone od strony przeciwnej na rzecz strony reprezentowanej przez tego radcę, podlega podwyższeniu o należny podatek od towarów i usług (zob. uchwałę SN z 3 grudnia 2015 r., III CZP 90/15). ?

Autor jest doradcą podatkowym

podstawa prawna: ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 710 ze zm.)

podstawa prawna: ustawa z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 1822 ze zm.)

- Prowadzę biuro rachunkowe. Jeden z moich klientów – radca prawny, prowadzący działalność gospodarczą w formie kancelarii, incydentalnie otrzymuje do prowadzenia tzw. sprawy z urzędu. Sąd ustanawia w nich dla strony pełnomocnika z urzędu i zwraca się do właściwej okręgowej izby radców prawnych o wyznaczenie radcy prawnego. Wyznaczenie takie jest równoznaczne z udzieleniem pełnomocnictwa procesowego.

Radca jest wyznaczany do reprezentowania osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Po zakończeniu sprawy z urzędu konieczne jest rozliczenie przyznanych kosztów zastępstwa procesowego. W przypadku przegranej sprawy następuje zasądzenie na rzecz radcy prawnego kosztów nieopłaconej pomocy prawnej z urzędu od Skarbu Państwa (sądu). Natomiast w przypadku wygranej sprawy następuje zasądzenie na rzecz radcy prawnego kosztów zastępstwa procesowego od przeciwnika reprezentowanej strony. W tym przypadku obowiązek zapłaty obciąża przeciwnika procesowego klienta, którego reprezentował radca. Jeśli nie zapłaci dobrowolnie, to konieczne jest wszczęcie egzekucji i w razie jej bezskuteczności koszty również pokrywa sąd. Czy reprezentowanie osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej na podstawie postanowienia sądu oraz wyznaczenia przez okręgową izbę radców prawnych jest sprzedażą usług na rzecz tej osoby? – pyta czytelnik.

2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Praca, Emerytury i renty
Płaca minimalna jeszcze wyższa. Minister pracy zapowiada rewolucję
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Sądy i trybunały
Trybunał Konstytucyjny na drodze do naprawy. Pakiet Bodnara oceniają prawnicy
Mundurowi
Kwalifikacja wojskowa 2024. Kobiety i 60-latkowie staną przed komisjami