Zakłady ubezpieczeń jako jednostki zainteresowania publicznego

Jednostki zainteresowania publicznego (JZP) to grupa przedsiębiorstw, które, jak sama nazwa wskazuje, są przedmiotem szczególnego zainteresowania organów nadzoru, ze względu na istotny wpływ na funkcjonowanie szeroko pojętych rynków finansowych. Są to spółki notowane na giełdzie papierów wartościowych i instytucje finansowe, w tym zakłady ubezpieczeń.

Katalog podmiotów spełniających definicję jednostki zainteresowania publicznego jest określony w ustawie z 11 maja 2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym, a wcześniej znajdował się w ustawie z 7 maja 2009 r. o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym. Na liście tej, zarówno pod rządami starej ustawy, jak i obowiązującej obecnie znajdują się zakłady ubezpieczeń.

21 czerwca 2017 roku Polska ostatecznie zaimplementowała do krajowego porządku prawnego dyrektywy i rozporządzana Unii Europejskiej, dotyczące badania sprawozdań finansowych jednostek zainteresowania publicznego. Przepisy unijne obowiązywały wprawdzie już od połowy zeszłego roku, jednak ze względu na złożoność i zakres zmian proces legislacyjny istotnie się przedłużył i zakończył się dopiero w bieżącym roku.

Wpływ nowych przepisów

Zagadnienia regulowane nowymi przepisami, które będą miały największy wpływ na funkcjonowanie zakładów ubezpieczeń, to:

- Funkcjonowanie komitetów audytu.

- Współpraca z firmą audytorską.

- Duże restrykcje w świadczeniu usług niebędących rewizją finansową przez podmiot badających statutowe sprawozdanie finansowe.

- Poszerzone raportowanie biegłego rewidenta.

Podobnie jak inne jednostki zainteresowania publicznego, zakłady ubezpieczeń były zobowiązane dostosować działanie komitetów audytu do nowych przepisów do 22 października 2017 roku. Komitet audytu to wewnętrzny organ rady nadzorczej, w którego skład wchodzą tylko członkowie rady nadzorczej przez nią wybrani. Liczne zakłady ubezpieczeń już wcześniej posiadały takie organy, jednak nowa ustawa wprowadziła inne wymogi odnośnie do niezależności i kwalifikacji członków tego organu. Większość członków powinna być niezależna od danej jednostki zainteresowania publicznego, a przynajmniej jeden członek komitetu powinien posiadać wiedzę i umiejętności w zakresie rachunkowości lub badania sprawozdań finansowych.

Główne określone ustawą zadania komitetu to:

- monitorowanie procesu sprawozdawczości finansowej, skuteczności systemów kontroli wewnętrznej, zarządzania ryzykiem i audytu wewnętrznego,

- monitorowanie wykonywania czynności rewizji finansowej, kontrolowanie procesu audytu,

- ocena niezależności biegłego rewidenta i firmy audytorskiej,

- wyrażanie zgody na świadczenie przez audytora dozwolonych usług niebędących badaniem,

- opracowanie polityki i procedury wyboru firmy audytorskiej do przeprowadzania badania oraz świadczenia dodatkowych usług i przedstawianie radzie madzorczej rekomendacji w zakresie wyboru audytora.

Sankcje są dotkliwe

Wydaje się, że najbardziej kłopotliwą zmianą w zakresie funkcjonowania komitetów audytu są wprowadzone dotkliwe kary. Warto wspomnieć, że nie ma konieczności, aby wystąpiła szkoda. Za sam brak odpowiednich polityk i procedur oraz nieprzestrzeganie przepisów dotyczących powołania, składu i funkcjonowania komitetu Komisja Nadzoru Finansowego może nałożyć na członków komitetu audytu kary pieniężne w wysokości do 250 tys. zł za każde naruszenie.

Tylko rewizja...

Nowa ustawa precyzyjnie reguluje zasady współpracy między jednostką zainteresowania publicznego a firmą audytorską. Z punktu widzenia zakładów ubezpieczeń istotną zmianą może okazać się zakaz świadczenia przez biegłego rewidenta usług innych niż rewizja finansowa. Większość zakładów ubezpieczeń funkcjonuje w ramach międzynarodowych grup kapitałowych, które mają zasięg globalny. Również wiodące firmy audytorskie posiadające odpowiednie zasoby i kompetencje, aby badać sprawozdania finansowe zakładów ubezpieczeń, to podmioty działające globalnie.

Dotychczas powszechną praktyką było zlecenie audytorowi statutowemu również innych usług, jeśli nie powodowało to zagrożenia niezależności. Obecne regulacje wymu- szają zlecanie prac niebędących rewizją finansową, jak na przykład doradztwo podatkowe, innej firmie, co przy ograniczonej liczbie podmiotów mających wiedzę na temat branży ubezpieczeniowej może być kłopotliwe.

... a rotacja co pięć lat

Kolejną kłopotliwą regulacją dotyczącą badania jednostek zainteresowania publicznego jest obowiązkowa rotacja podmiotu badającego sprawozdania finansowe co pięć lat. W tym obszarze polski ustawodawca był bardziej restrykcyjny niż autorzy przepisów unijnych. Obowiązkowa rotacja firmy audytorskiej nie jest jednak nowością dla zakładów ubezpieczeń, gdyż rotacja pięcioletnia obowiązuje w sektorze ubezpieczeniowym w Polsce od ponad 10 lat.

Nie wszystkie zmiany były zaskoczeniem

Edyta Kalińska, Partner Zarządzający Działem Rewizji Finansowej BDO, Region Zachód

W latach 2016 i 2017 powstało wiele nowych regulacji dotyczących zakładów ubezpieczeń, począwszy od nowej ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, która obowiązuje od zeszłego roku, a skończywszy na nowym Międzynarodowym Standardzie Sprawozdawczości Finansowej 9 „Instrumenty finansowe", który będzie stosowany od 1 stycznia 2018 roku w zakładach ubezpieczeń sporządzających sprawozdania statutowe lub pakiety konsolidacyjnej dla celów raportowania grupowego zgodnie ze standardami międzynarodowymi.

Ze względu na to, że jednostki sektora finansowego, w tym zakłady ubezpieczeń, są jednostkami zainteresowania publicznego, objęła je również reforma Unii Europejskiej dotycząca rynku audytorskiego, mająca na celu zwiększenie transparentności rynków finansowych po kryzysie finansowym.

Już przed wprowadzeniem nowych regulacji wiele firm ubezpieczeniowych, szczególnie tych funkcjonujących w ramach dużych grup kapitałowych, było przygotowanych w dużej mierze do nowych regulacji, gdyż wdrożyły z powodzeniem część zasad i procedur, których stosowanie jest od 22 października 2017 roku obowiązkowe. Zakładów ubezpieczeń nie zaskoczył również okres rotacji firmy audytorskiej, gdyż konieczność zmiany podmiotu badającego sprawozdania finansowe co pięć lat była zapisana w ustawie o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej.

Najistotniejsze zmiany dla zakładów ubezpieczeń wynikające z unijnej reformy to wymogi dotyczące składu i zadań komitetu audytu oraz poszerzone raportowanie biegłego rewidenta, tj. sprawozdanie biegłego rewidenta zawierające opis kluczowych zagadnień badania oraz dodatkowy raport dla komitetu audytu. Wpływ na podmioty branży ubezpieczeniowej może mieć również niemal całkowity zakaz świadczenia przez podmiot uprawniony do badania przeprowadzający badanie sprawozdania finansowego usług innych niż usługi rewizji finansowej. ?

Celem zmiany przepisów było wzmocnienie nadzoru

Nowe regulacje wyznaczające obowiązki i wymagania wobec JZP to:

- dyrektywa 2006/43/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ustawowych badań rocznych sprawozdań finansowych i skonsolidowanych;

- rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) NR 53/2014 z 16 kwietnia 2014 r. w sprawie szczegółowych wymogów dotyczących ustawowych badań sprawozdań finansowych jednostek interesu publicznego;