Wycena aktywów: skorygowana cena nabycia jako sposób wyceny aktywów

Termin „skorygowana cena nabycia" jest zdefiniowany w polskim prawie w ustawie o rachunkowości oraz rozporządzeniu ministra finansów z 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (tekst jedn. DzU z 2017 r., poz. 277; dalej: rozporządzenie instrumentach finansowych), a także w aktach międzynarodowych, czyli w MSR 39 „Instrumenty finansowe - ujmowanie i wycena". Jednostka może odstąpić od stosowania przepisów rozporządzenia o instrumentach finansowych, jeśli za poprzedni rok obrotowy nie przekroczyła co najmniej dwóch z następujących trzech wielkości:

1)

17 000 000 zł – w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego,

2)

34 000 000 zł – w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy,

3)

50 osób – w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty (przed nowelizacją ustawy o rachunkowości, która weszła w życie 23 września 2015 r., z obowiązku stosowania przepisów rozporządzenia były zwolnione jednostki, których sprawozdanie finansowe nie podlegało badaniu przez biegłego rewidenta).

Wyceny udzielonych pożyczek dokonuje wtedy zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości, oczywiście jeśli nie będzie to wywierało istotnie ujemnego wpływu na realizację zasady rzetelnego i jasnego przedstawiania sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego jednostki.

Uwaga! Ze zwolnienia nie mogą skorzystać jednostki, o których mowa w art. 3 ust. 1e pkt 1-6 ustawy o rachunkowości a także jednostki mikro, które zgodnie z art. 28a nie wyceniają aktywów i pasywów według wartości godzinowej i skorygowanej ceny nabycia.

Definicje ustawowe

Rozporządzenie o instrumentach finansowych opisuje skorygowaną cenę nabycia (zamortyzowany koszt) aktywów finansowych jako cenę nabycia, w jakiej składnik aktywów finansowych został po raz pierwszy wprowadzony do ksiąg rachunkowych (wartość początkowa), pomniejszona o spłaty wartości nominalnej (kapitału podstawowego), odpowiednio skorygowana o skumulowaną kwotę zdyskontowanej różnicy między wartością początkową składnika i jego wartością w terminie wymagalności, wyliczoną za pomocą efektywnej stopy procentowej, a także pomniejszona o odpisy aktualizujące wartość.

- Definicja skorygowanej ceny nabycia została określona identycznie zarówno w przepisach ustawy o rachunkowości, jak i w rozporządzeniu o instrumentach finansowych. Skorygowana cena nabycia (zamortyzowany koszt) jest to cena nabycia, w jakiej składnik aktywów finansowych został po raz pierwszy wprowadzony do ksiąg rachunkowych (wartość początkowa):

1. pomniejszona o spłaty wartości nominalnej (kapitału podstawowego),

2. odpowiednio skorygowana o skumulowaną kwotę zdyskontowanej różnicy między wartością początkową składnika i jego wartością w terminie wymagalności, wyliczoną za pomocą efektywnej stopy procentowej,

3. pomniejszona o odpisy aktualizujące wartość.

- Efektywna stopa procentowa to stopa, za pomocą której następuje zdyskontowanie do bieżącej wartości związanych z instrumentem finansowym przyszłych przepływów pieniężnych oczekiwanych w okresie do terminu wymagalności, a w przypadku instrumentów o zmiennej stopie procentowej – do terminu następnego oszacowania przez rynek poziomu odniesienia. Efektywna stopa procentowa stanowi wewnętrzną stopę zwrotu składnika aktywów lub zobowiązania finansowego za dany okres. Przy wyliczeniu skumulowanej kwoty dyskonta aktywów finansowych za pomocą efektywnej stopy procentowej uwzględnia się wszelkie opłaty płacone lub otrzymywane przez strony kontraktu.

Z kolei zgodnie z MSR 39 metoda efektywnej stopy procentowej jest to metoda naliczania zamortyzowanego kosztu składnika aktywów finansowych oraz przypisania przychodów lub kosztów odsetkowych do odpowiednich okresów. Efektywna stopa procentowa jest stopą, która dokładnie dyskontuje oszacowane przyszłe pieniężne wpływy lub płatności dokonywane w oczekiwanym okresie do wygaśnięcia instrumentu finansowego, a w uzasadnionych przypadkach w okresie krótszym - do bilansowej wartości netto składnika aktywów. Przy wyliczaniu efektywnej stopy procentowej jednostka dokonuje oszacowania przepływów pieniężnych, uwzględniając wszelkie postanowienia umowy instrumentu finansowego (np. przedpłaty, opcje kupna lub podobne).

Przepływy pieniężne

Wyliczenie przepływów pieniężnych obejmuje wszelkie płacone i otrzymywane przez strony umowy prowizje i punkty stanowiące integralną część efektywnej stopy procentowej, koszty transakcji oraz wszelkie inne premie lub dyskonta. Przyjmuje się założenie, że przepływy pieniężne oraz oczekiwany czas trwania grupy podobnych instrumentów finansowych mogą być wiarygodnie oszacowane. Jednak w rzadkich przypadkach, kiedy nie jest możliwe wiarygodne oszacowanie przepływów pieniężnych lub oczekiwanego czasu trwania instrumentu finansowego (lub grupy instrumentów finansowych), jednostka dokonuje wyliczeń na podstawie przepływów pieniężnych wynikających z umowy za pełny umowny czas trwania instrumentu finansowego (lub grupy instrumentów finansowych).

Kiedy stosować

Rozporządzenie o instrumentach finansowych przewiduje, że niektóre z instrumentów finansowych powinny być wyceniane w skorygowanej cenie nabycia. Są nimi:

1.

aktywa finansowe (np. obligacje), które zostaną utrzymane do terminu wymagalności,

2.

zobowiązania finansowe (np. z tytułu kredytu), z wyjątkiem instrumentów pochodnych o charakterze zobowiązań, pozycji zabezpieczonych oraz zobowiązań finansowych przeznaczonych do obrotu,

3.

składniki aktywów finansowych o określonym terminie wymagalności, dla których niemożliwe jest ustalenie w sposób wiarygodny wartości godziwej,

4.

nieprzeznaczone do sprzedaży należności własne oraz udzielone pożyczki.

Należy pamiętać, że skutki przeszacowania aktywów wycenianych w wysokości skorygowanej ceny nabycia zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych okresu sprawozdawczego, w którym nastąpiło przeszacowanie. Do przychodów lub kosztów finansowych zalicza się również pozostałe różnice ustalone na dzień wyłączenia aktywów z ksiąg rachunkowych.

Aktualizacja wartości...

Cytowane już rozporządzenie ministra finansów o instrumentach finansowych oraz ustawa o rachunkowości wspominają, że w razie trwałej utraty wartości aktywów finansowych aktualizuje się ich wartość nie później niż na koniec okresu sprawozdawczego. W przypadku aktywów finansowych wycenianych w wysokości skorygowanej ceny nabycia odpisy aktualizujące ustala się jako różnicę między wartością tych aktywów wynikającą z ksiąg rachunkowych na dzień wyceny i możliwą do odzyskania kwotą. Kwotę możliwą do odzyskania stanowi bieżąca wartość przyszłych przepływów pieniężnych oczekiwanych przez jednostkę, zdyskontowana za pomocą efektywnej stopy procentowej, którą jednostka stosowała.

... w określonych sytuacjach

Przykładowe przesłanki uzasadniające dokonywanie odpisu w przypadku tych aktywów można znaleźć w MSR 39 i są to:

1.

trudności finansowe dłużnika lub remitenta,

2.