b) skuteczności systemów kontroli wewnętrznej i systemów zarządzania ryzykiem oraz audytu wewnętrznego, w tym w zakresie sprawozdawczości finansowej,
c) wykonywania czynności rewizji finansowej, w szczególności przeprowadzania przez firmę audytorską badania, z uwzględnieniem wszelkich wniosków i ustaleń Komisji Nadzoru Audytowego wynikających z kontroli przeprowadzonej w firmie audytorskiej;
2) kontrolowanie i monitorowanie niezależności biegłego rewidenta i firmy audytorskiej, w szczególności w przypadku, gdy na rzecz jednostki zainteresowania publicznego świadczone są przez firmę audytorską inne usługi niż badanie;
3) informowanie rady nadzorczej lub innego organu nadzorczego lub kontrolnego jednostki zainteresowania publicznego o wynikach badania oraz wyjaśnianie, w jaki sposób badanie to przyczyniło się do rzetelności sprawozdawczości finansowej w jednostce zainteresowania publicznego, a także jaka była rola komitetu audytu w procesie badania;
4) dokonywanie oceny niezależności biegłego rewidenta oraz wyrażanie zgody na świadczenie przez niego dozwolonych usług niebędących badaniem w jednostce zainteresowania publicznego;
5) opracowywanie polityki wyboru firmy audytorskiej do przeprowadzania badania;
6) opracowywanie polityki świadczenia przez firmę audytorską przeprowadzającą badanie, przez podmioty powiązane z tą firmą audytorską oraz przez członka sieci firmy audytorskiej dozwolonych usług niebędących badaniem;
7) określanie procedury wyboru firmy audytorskiej przez jednostkę zainteresowania publicznego;
8) przedstawianie radzie nadzorczej rekomendacji w sprawie wyboru biegłego rewidenta, w której:
a) wskazuje firmę audytorską, której proponuje powierzyć badanie ustawowe,
b) oświadcza, że rekomendacja jest wolna od wpływów stron trzecich,
c) stwierdza, że badana jednostka zainteresowania publicznego nie zawarła umów zawierających klauzule ograniczające wybór firmy audytorskiej.
9) przedkładanie zaleceń mających na celu zapewnienie rzetelności procesu sprawozdawczości finansowej w jednostce zainteresowania publicznego.
Z rekomendacją i procedurą wyboru
Ustawa uzależnia zakres rekomendacji od tego czy spółka kontynuuje kolejny rok współpracę z biegłym rewidentem, czy nastąpiła zmiana biegłego rewidenta.
W przypadku zmiany biegłego, rekomendacja komitetu audytu:
1) zawiera przynajmniej dwie możliwości wyboru firmy audytorskiej wraz z uzasadnieniem oraz wskazanie uzasadnionej preferencji komitetu audytu wobec jednej z nich;
2) powinna być sporządzana w następstwie procedury wyboru zorganizowanej przez badaną jednostkę.
Uwaga! Jednostki zainteresowania publicznego będące małym lub średnim przedsiębiorcą oraz spółką o obniżonej kapitalizacji rynkowej (>patrz ramka) mogą nie wdrażać procedury wyboru biegłego rewidenta.
Pozostałe podmioty powinny wdrożyć procedurę wyboru biegłego rewidenta spełniającą następujące kryteria (art. 130 ust. 3 ustawy):
a) badana jednostka zainteresowania publicznego może zaprosić dowolne firmy audytorskie do składania ofert w sprawie świadczenia usługi badania ustawowego, pod warunkiem że:
- nie narusza to przepisów art. 17 ust. 3 rozporządzenia nr 537/2014 (warunek rotacji biegłego >patrz ramka),
- organizacja procedury przetargowej nie wyklucza z udziału w procedurze wyboru firm, które uzyskały mniej niż 15 proc. swojego całkowitego wynagrodzenia z tytułu badań od jednostek zainteresowania publicznego w danym państwie Unii Europejskiej w poprzednim roku kalendarzowym, zamieszczonych w wykazie firm audytorskich, o których mowa w art. 91 ustawy >patrz ramka,
b) badana jednostka zainteresowania publicznego przygotowuje dokumentację przetargową dla zaproszonych firm audytorskich, która:
- umożliwia tym firmom poznanie działalności badanej jednostki zainteresowania publicznego,
- zawiera wskazanie sprawozdań finansowych podlegających badaniu,
- zawiera przejrzyste i niedyskryminujące kryteria wyboru, które są stosowane przez badaną jednostkę zainteresowania publicznego do oceny ofert złożonych przez firmy audytorskie,
c) badana jednostka zainteresowania publicznego ma swobodę określenia procedury wyboru i może w jej trakcie prowadzić bezpośrednie negocjacje z zainteresowanymi oferentami,
d) badana jednostka zainteresowania publicznego ocenia oferty złożone przez firmy audytorskie zgodnie z kryteriami wyboru określonymi w dokumentacji przetargowej oraz przygotowuje sprawozdanie zawierające wnioski z procedury wyboru zatwierdzane przez komitet audytu,
e) badana jednostka zainteresowania publicznego oraz komitet audytu uwzględniają wszelkie ustalenia lub wnioski zawarte w rocznym sprawozdaniu, o którym mowa w art. 90 ust. 5 ustawy, mogące wpłynąć na wybór firmy audytorskiej >patrz ramka.
Uprawnienia
Ustawa zaplanowała również narzędzia umożliwiające komitetowi audytu realizację wymienionych w ustawie zadań. Komitet audytu może:
- bez pośrednictwa rady nadzorczej lub innego organu nadzorczego lub kontrolnego, żądać od spółki udzielenia informacji, wyjaśnień i przekazania niezbędnych dokumentów,
- żądać omówienia przez kluczowego biegłego rewidenta kluczowych kwestii wynikających z badania, które zostały wymienione w przygotowanym przez niego i adresowanym do rady nadzorczej sprawozdaniu. ?
Zdaniem eksperta
Marek Wojciechowski, partner w PKF Consult, biegły rewident
Nowa ustawa o biegłych rewidentach weszła w życie 21 czerwca br. - 14 dni od dnia ogłoszenia w DzU z 6 czerwca 2017 r. pod poz. 1089. Zatem jednostki zaufania publicznego miały bardzo mało czasu na implementację jej zapisów, zwłaszcza, że w niektórych z nich mogły one spowodować zmiany osobowe w składach rad nadzorczych.
Na dzień wprowadzenia ustawy trudno ocenić, jak zmiana ustawy o biegłych rewidentach wpłynie na bieżące funkcjonowanie jednostek zaufania publicznego.
W mojej ocenie wprowadzenie obowiązkowych komitetów audytu należy zapisać na korzyść ustawy. Dzięki tym regulacjom pozycja komitetów audytu uległa wyraźnemu wzmocnieniu. Obowiązki w zakresie tworzenia komitetu audytu i powołania do niego osób spełniających kryteria wymagane przez ustawę mogą być dotkliwe głównie dla spółek kontrolowanych przez osoby fizyczne, w których rada nadzorcza często wybierana jest spośród członków rodziny głównych akcjonariuszy. Osoby te na ogół posiadają szeroką wiedzę i umiejętności z zakresu prowadzonego biznesu, ale niekoniecznie z zakresu rachunkowości czy tym bardziej badania sprawozdań finansowych. Dodatkowym utrudnieniem może być również rygorystycznie podejście do kwestii niezależności.
Uważam, że niewątpliwym plusem ustawy będzie konieczność zacieśnienia kontaktów pomiędzy biegłym rewidentem a komitetem audytu. Dzięki temu możliwa będzie szersza wymiana informacji nie tylko o sprawozdaniu finansowym, ale również o systemach kontroli wewnętrznej funkcjonujących w jednostce. W perspektywie prowadzić to będzie do obniżenia ryzyka związanego z działalnością JZP.
Obowiązek rotacji firmy audytorskiej i kluczowego biegłego rewidenta jest w moim odczuciu neutralny dla JZP. Faktem jest, że dla osób nie związanych ze środowiskiem biegłych rewidentów wprowadzenie rotacji firmy audytorskiej niewątpliwe podkreśla niezależność świadczonych usług. Natomiast skrócenie okresu rotacji do poziomu najniższego w Europie budzi kontrowersje, w szczególności w kontekście badania dużych podmiotów.
Negatywnie oceniam natomiast wprowadzenie zakazu świadczenia przez biegłego szeroko pojętych usług konsultingowych dla JZP. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 537/2014 nie jest w tym przypadku aż tak restrykcyjne, jak znowelizowana ustawa. Przecież w praktyce biegły rewident bardzo dobrze zna działalność audytowanego podmiotu i jest w stanie efektywnie go wesprzeć. Nie chodzi przy tym o duże i drogie projekty doradcze, które w połączeniu z badaniem sprawozdania mogą wzbudzać uzasadniony niepokój w kontekście niezależności biegłego, tylko o często sporadyczne doradztwo rachunkowe czy podatkowe, stanowiące zwykle niewielką część wynagrodzenia za badanie. ?
Definicje i warunki
- Spółką o obniżonej kapitalizacji rynkowej jest spółka, której akcje są dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym i której średnia kapitalizacja liczona jako średnia arytmetyczna wartości kapitalizacji rynkowej z ostatniego dnia notowań w trzech ostatnich latach kalendarzowych wynosi mniej niż 100 mln euro.
- Maksymalny czas nieprzerwanego trwania zleceń badań ustawowych JZP, przeprowadzanych przez tę samą firmę audytorską lub firmę audytorską powiązaną z tą firmą audytorską lub jakiegokolwiek członka sieci działającej w państwach Unii Europejskiej, do której należą te firmy audytorskie, nie może przekraczać pięciu lat.
- Komisja Nadzoru Audytowego publikuje na stronie internetowej, w terminie do dnia 31 marca następnego roku, wykaz firm audytorskich przeprowadzających badania ustawowe w jednostkach zainteresowania publicznego w poprzednim roku wraz z informacjami o spełnieniu kryterium, o którym mowa w art. 16 ust. 3 lit. a rozporządzenia nr 537/2014 (art. 91 ustawy).
- KNA publikuje na stronie internetowej, do dnia 31 maja następnego roku, roczne sprawozdanie, w którym zamieszcza, m.in. wnioski: z przeprowadzonych kontroli w firmach audytorskich, wynikach postępowań dyscyplinarnych oraz karach nałożonych na firmy audytorskie (art. 90 ust. 5 ustawy).
