Jak ująć w księgach podział zysku

Zatwierdzenie sprawozdania finansowego następuje w drodze uchwały uprawnionego organu. Na jej podstawie przeksięgowuje się wynik roku obrotowego z konta „Wynik finansowy" na konto „Rozliczenie wyniku finansowego".

Publikacja: 14.06.2017 07:00

Foto: www.sxc.hu

Wynik finansowy netto to różnica pomiędzy osiągniętymi przychodami i sumą kosztów oraz pozostałych obciążeń wyniku finansowego (głównie podatku dochodowego). Różnica korzystna oznacza zrealizowany zysk, negatywna – poniesioną stratę. Zakładowy plan kont przewiduje kilka kont służących ewidencji operacji związanych z wynikiem finansowym, gdzie każde z nich ma określone przeznaczenie. Pierwszym podstawowym jest konto „Wynik finansowy", na które po wszystkich czynnościach związanych z zamykaniem roku przeksięgowuje się sumy poszczególnych kont przychodów oraz kosztów - patrz schemat nr 1.

- Schemat nr 1. – Przeniesienie składników wyniku finansowego na koniec roku obrotowego

Saldo konta „Wynik finansowy" zostaje zaprezentowane w sprawozdaniu finansowym danego roku w kapitałach własnych w pozycji: VI. Zysk (strata) netto.

Zatwierdzenie w kolejnym roku

Zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości (uor) odpowiedzialność za informacje przedstawione w sprawozdaniu finansowym ponosi kierownik jednostki. Sprawozdanie podpisane przez osobę odpowiedzialną za jego sporządzenie oraz kierownika jednostki zostaje następnie przedstawione właścicielom do zatwierdzenia. W zależności od formy prawnej, funkcję kierownika jednostki oraz właścicieli pełnią różne organy wskazane dla określonych podmiotów w kodeksie spółek handlowych (k.s.h.) lub kodeksie cywilnym - patrz tabela.

Artykuły 52 i 53 uor wskazują, że sporządzenie sprawozdania finansowego powinno nastąpić w ciągu trzech miesięcy od dnia bilansowego, natomiast jego zatwierdzenie w ciągu sześciu miesięcy od dnia bilansowego. Co ważne, wcześniejsze sporządzenie sprawozdania finansowego nie skraca terminu przewidzianego na jego zatwierdzenie. Zatwierdzenie sprawozdania następuje w drodze uchwały uprawnionego organu wpisanej do protokołu ze zgromadzenia. Na podstawie zatwierdzenia wyniku finansowego następuje przeksięgowanie wyniku roku obrotowego z konta „Wynik finansowy" na konto „Rozliczenie wyniku finansowego" - patrz schemat nr 2.

Należy jednak pamiętać, że jeżeli sprawozdanie finansowe podlegało badaniu przez biegłego rewidenta, to zatwierdzenie sprawozdania wymaga uzyskania opinii audytora. Opinia zezwalająca na zatwierdzenie sprawozdania w takim przypadku to opinia bez zastrzeżeń lub z zastrzeżeniami. Tym samym, w przypadku wydania opinii negatywnej bądź odmówienia wydania opinii przez biegłego rewidenta sprawozdanie finansowe, w tym wynik finansowy, nie mogą podlegać zatwierdzeniu. Wszelkie wydane uchwały i podjęte czynności na podstawie tych uchwał są nieważne z mocy prawa (art. 53 ust. 3 uor).

- Schemat nr 2. Przeksięgowanie zatwierdzonego wyniku finansowego roku 20XX w roku 20XX+1

Możliwości podziału

Po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego organ właścicielski może podjąć decyzję odnośnie do wyniku finansowego. W przypadku osiągniętego zysku praktyka gospodarcza wskazuje pięć głównych opcji jego przeznaczenia.

WARIANT 1. DYWIDENDA PIENIĘŻNA

Pierwszą z nich jest wypłata zysku w formie pieniężnej. Decyzja taka oznacza przeznaczenie środków finansowych dla właściciela. W niektórych przypadkach jest to jedyna możliwość uzyskania korzyści finansowych przez właściciela z działalności gospodarczej. Organ zatwierdzający sprawozdanie uchwala w podobny sposób jak zatwierdzenie wyniku jego wypłatę w formie pieniężnej. W uchwale wskazuje się wówczas jaka część wyniku podlega wypłacie i jaki jest termin realizacji przekazania środków pieniężnych. Na podstawie tej uchwały wynik finansowy przekształca się w zobowiązanie podmiotu względem właściciela. Księgowo rozwiązuje się to poprzez przeksięgowanie kwoty z konta „Rozliczenie wyniku finansowego" na „Pozostałe rozrachunki" (w analityce: „rozrachunki z właścicielami"). W dalszej kolejności księgowane będą wypłaty dokonywane gotówką lub przelewem, zmniejszając ilość środków pieniężnych oraz wartość zobowiązania - patrz schemat nr 3.

- Schemat nr 3. Zaksięgowanie uchwały o dywidendzie i jej wypłata

Udział w zysku zdefiniowany w k.s.h. popularnie nazywany jest dywidendą. Część zysku przypadająca na danego wspólnika zależy od umowy, ale z reguły kształtuje się proporcjonalnie do udziału w kapitale zakładowym. Szczególne rozwiązania wypłaty dywidendy dotyczą spółek kapitałowych. W takim przypadku podmiot wypłacający dywidendę staje się płatnikiem 19-proc. zryczałtowanego podatku dochodowego. Przed przekazaniem środków wspólnikowi potrącany jest podatek i przekazywany do urzędu skarbowego na podstawie deklaracji PIT-8A lub CIT-6R. Wspólnik otrzymuje wówczas pozostałą różnicę. Jeżeli jednak podmiotem uzyskującym dywidendę jest osoba prawna, która spełnia łącznie warunki wskazane w artykule 22 ust. 4 i 4a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, podmiot wypłacający jest wówczas zwolniony z potrącenia podatku zryczałtowanego. Warunki te są następujące:

- polska rezydencja podatkowa,

- minimum 10-proc. udział w zyskach podmiotu wypłacającego,

- brak korzystania z podmiotowego zwolnienia podatkowego,

- posiadanie prawa do dywidendy przez minimum dwa lata.

WARIANT 2. KAPITAŁ ZAPASOWY LUB REZERWOWY

Drugim popularnym rozwiązaniem jest pozostawienie wypracowanych środków w postaci zysku w podmiocie, na przyszłość. Przewidując przyszłe pogorszenie koniunktury i potencjalne straty lub inwestycje wymagające zgromadzenia odpowiedniego kapitału właściciele mogą uznać, że wypłata dywidendy jest działaniem zbyt ryzykownym. W takiej sytuacji często podejmuje się decyzję o przeznaczeniu zysku netto na kapitał zapasowy lub rezerwowy. Nie istnieje wiele różnic pomiędzy oboma tytułami. Obostrzenie wskazane w k.s.h. dotyczące tego typu księgowań dotyczy wyłącznie spółek akcyjnych. Przy tej formie prowadzenia działalności wymaga się tworzenia kapitału zapasowego i przeznaczenia na niego przynajmniej 8 proc. wypracowanego zysku netto, do momentu aż kapitał zapasowy będzie stanowił 1/3 kapitału podstawowego. Dalsze powiększanie kapitału zapasowego staje się fakultatywne i zależy wyłącznie od decyzji właściciela.

WARIANT 3. NAGRODY DLA PRACOWNIKÓW

Innym rozwiązaniem jest przeznaczenie zysku na wypłaty nagród dla pracowników. Jest to jedna z form motywowania kadry do bardziej efektywnej pracy. Partycypacja w zysku może korzystnie wpłynąć na jej zaangażowanie. Z racji tego, że nagrody dla pracowników podlegają zarówno oskładkowaniu, jak i opodatkowaniu, w uchwale o przeznaczeniu zysku na nagrody warto podkreślić w jakiej części przekazany zysk dotyczy kwoty nagrody a w jakiej części dotyczy składek ZUS obciążających pracodawcę z tego tytułu. Następnie, z konta „Rozliczenie wyniku finansowego" dokonywane jest przeksięgowanie części odpowiednio na rozrachunki z pracownikami i rozrachunki z ZUS. Przed wypłatą nagród netto pracownikom, pracodawca standardowo musi jeszcze potrącić z kwoty brutto składki ZUS pracowników, składkę zdrowotną i zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych, analogicznie jak przy liście płac - patrz schemat nr 4.

- Schemat nr 4. Przeznaczenie zysku netto na wypłatę nagród

WARIANT 4. DYWIDENDA NIEPIENIĘŻNA

Kolejnym przykładem przeznaczenia zysku netto jest dywidenda w formie niepieniężnej. Podjęcie takiej decyzji może wystąpić w sytuacji, gdy dany podmiot zrealizował istotny poziom zysku, jednak nie poszło to w parze ze zwiększeniem zasobów finansowych. Może to wynikać np. z transakcji przeszacowania majątku, bez jakiegokolwiek wpływu gotówki w danym roku obrotowym lub kiedy zyski podmiotu pochłaniane są przez spłaty zobowiązań kredytowych. W sytuacji przekroczenia terminu płatności dywidendy wspólnikowi przysługują odsetki ustawowe. Chcąc uniknąć dodatkowych kosztów lub zwiększenia zadłużenia podmiotu w celu spłaty dywidendy, jednostka ma do wyboru alternatywne rozwiązanie – wypłatę dywidendy w formie emisji nowych akcji/udziałów. Z uwagi na to, że tego typu emisja jest również świadczeniem spółki na rzecz wspólnika, obowiązują identyczne obwarowania dotyczące potrącenia podatku dochodowego, jak w przypadku wypłaty dywidendy. Księgowania mają więc miejsce zgodnie ze schematem 3. Jedyna różnica, jaka występuje, to w miejsce zmniejszenia środków pieniężnych pojawia się zwiększenie kapitału zakładowego po skutecznym wpisie emisji w KRS.

Ostatecznie, jeżeli organ zatwierdzający spółki nie podejmie decyzji co do przeznaczenia zysku, kwota nierozliczona pozostaje na koncie rozliczenie wyniku finansowego, i zostaje zaprezentowana jako zysk z lat poprzednich (pozycja V. kapitałów własnych).

Na pokrycie straty

Gdy dany podmiot gospodarczy w roku obrotowym poniósł stratę, kolejność działania jest podobna jak w przypadku wypracowania zysku. Właściwy organ zatwierdzający podejmuje uchwałę o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego z ujemnym wynikiem finansowym, a następnie podjęta zostaje uchwała jak podmiot zamierza tę stratę pokryć.

Jednym z rozwiązań takiej sytuacji jest pomniejszenie innych składników kapitałów własnych. Jeśli bowiem podmiot w przeszłości przygotowywał się na taką ewentualność i zgromadził odpowiednią wartość kapitału zapasowego bądź rezerwowego, to można je wykorzystać. W tej sytuacji księgowanie polega na zmniejszeniu kapitału zapasowego/rezerwowego i wykazanej straty netto.

- Schemat nr 5. Pokrycie straty kapitałami

Kolejnym sposobem pokrycia straty jest jej pozostawienie i zaplanowanie jej pokrycia zyskami w latach przyszłych. W takiej sytuacji właściciele zakładają, że w przyszłości podmiot zacznie przynosić zyski i wskazaną stratę uda się nimi zniwelować. Ustawa o rachunkowości nie przewiduje żadnych ograniczeń co do terminu, w jakim zyski te miałyby się zrealizować. W takiej sytuacji nie wystąpią dalsze przeksięgowania. Saldo debetowe konta rozliczenie wyniku finansowego będzie prezentowane w pozycji V. kapitałów własnych jako strata z lat poprzednich.

Gdyby straty te narastały i podmiotowi groziłby zbyt niski poziom kapitałów własnych, istnieje trzecia możliwość pokrycia straty – tj. dopłatami wspólników. Sytuacja podmiotu staje się szczególnie kłopotliwa, gdy suma strat przekroczy sumę kapitałów zapasowego, rezerwowego i części kapitału zakładowego. Wówczas, zgodnie z art. 233 k.s.h. dla spółek z o.o. i 397 k.s.h. dla spółek akcyjnych, właściciele zobowiązani są podjąć uchwałę o dalszym istnieniu podmiotu. Aby ograniczyć poziom strat, na podstawie art. 177–179 k.s.h. oraz 36–36a uor można przeprowadzić dopłatę. Przekazane środki wyłącznie w formie pieniężnej powiększą stan inwestycji krótkoterminowych i pomniejszą wykazywane straty w części lub całości - patrz schemat nr 6.

- Schemat nr 6. Pokrycie straty dopłatami właścicieli

Krzysztof Filipowski, menedżer w Dziale Rewizji Finansowej BDO, biuro w Poznaniu

Na decyzję o rozdysponowaniu wyniku wpływa wiele czynników

Za sporządzenie sprawozdania finansowego i przedstawienie propozycji działań dotyczących wypracowanego wyniku za dany rok odpowiada kierownik jednostki. Ostateczna decyzja należy jednak do organu zatwierdzającego, tj. właścicieli podmiotu. Podejmując decyzję należy uwzględnić wiele czynników – od wymogów prawnych, przez możliwości finansowe ze szczególnym uwzględnieniem płynności, po wizję kierunku rozwoju przedsiębiorstwa. Pomimo tego, że decyzja ta dotyczy roku poprzedniego, jej skutki mogą silnie wpłynąć na bieżącą kondycję jednostki. ?

Wynik finansowy netto to różnica pomiędzy osiągniętymi przychodami i sumą kosztów oraz pozostałych obciążeń wyniku finansowego (głównie podatku dochodowego). Różnica korzystna oznacza zrealizowany zysk, negatywna – poniesioną stratę. Zakładowy plan kont przewiduje kilka kont służących ewidencji operacji związanych z wynikiem finansowym, gdzie każde z nich ma określone przeznaczenie. Pierwszym podstawowym jest konto „Wynik finansowy", na które po wszystkich czynnościach związanych z zamykaniem roku przeksięgowuje się sumy poszczególnych kont przychodów oraz kosztów - patrz schemat nr 1.

Pozostało 95% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe