Przyszłość zawodu księgowego - Franciszek Wala, prezes Stowarzyszenia Księgowych w Polsce

Olbrzymie przemiany w życiu gospodarczym, jakie obserwujemy w ostatnich dziesięcioleciach, a których skalę i tempo potęguje dynamiczny rozwój technologii informacyjnych, skłaniają do analizy ich wpływu na wiele zawodów związanych z obsługą działalności gospodarczej.

Przemyślenia te kierowane są również wobec zawodów związanych z rachunkowością. W środowisku zawodowym księgowych od pewnego czasu toczą się dyskusje na temat stanu i przyszłości zawodu, o czym świadczą również publikacje w „Rzeczpospolitej", m.in.: „Jak wybrać księgowego" (Elżbieta Woźnicka), „Firmy wiedzą za mało o cyberzagrożeniach w pracy księgowych" (Piotr Hans), „Technologie kształtują księgowych przyszłości" (Grzegorz Jurczak).

Zważywszy na aktualność i znaczenie tej problematyki dla osób wykonujących zawód księgowego i zawody pokrewne, a także tych, którzy zamierzają zdobywać kwalifikacje z zakresu rachunkowości, rozpoczynamy „Rozmowy o zawodzie księgowego". Wszystkich chętnych zapraszamy do zabierania głosu na temat obecnego stanu i przyszłości zawodu księgowego.

Dyskusję otwiera rozmowa z Franciszkiem Walą – prezesem Zarządu Głównego Stowarzyszenia Księgowych w Polsce.

Rz: Pojawiają się ostatnio różne opinie, także w prasie, o schyłkowej roli zawodu księgowego, o przejmowaniu jego funkcji przez innych specjalistów. Ma Pan ogromne doświadczenie w rachunkowości i w biznesie, od wielu lat działa w Stowarzyszeniu Księgowych w Polsce, zasłużonej organizacji zawodowej. Co Pan o tym sądzi?

Franciszek Wala: O zawodzie księgowego nie mówi się często, a także nieczęsto się pisze. Ale jeśli już , to na ogół dobrze, gdyż zawód to trudny i odpowiedzialny, bowiem na ogół niełatwe są sprawy, jakimi księgowi się zajmują. Większość księgowych swą pracą obsługuje biznes – ewidencjonuje zdarzenia gospodarcze, w tym transakcje finansowe, prowadzi rozliczenia, sporządza sprawozdania finansowe i liczne dokumenty prezentowane interesariuszom zewnętrznym. A wszystko musi być wykonane z należytą starannością, wiarygodnie i terminowo – w dobrze pojętym interesie przedsiębiorcy, w trosce o bezpieczeństwo obrotu, racjonalność kosztów, a także nieponoszenie kar, jakimi zagrożone są wszelkie uchybienia przedsiębiorstw wobec stanowionego prawa. Korzystając z zasobów ewidencyjnych i sprawozdawczych oraz opracowując liczne analizy, księgowy jest bliskim doradcą przedsiębiorcy. W ten sposób realizuje bezpośrednio niezmiernie ważną funkcję informacyjną rachunkowości.

Zawód księgowego jest trudny, ale odpowiedzialność jeszcze większa...

Trudność zawodu księgowego wynika z przedmiotu jego pracy. Aby dobrze obsłużyć biznes w zakresie ogromu spraw finansowo-księgowych, trzeba mieć dużą wiedzę i umiejętność jej stosowania. Księgowy powinien znać ekonomikę i organizację obsługiwanej jednostki, mieć gruntowną wiedzę z rachunkowości i finansów przedsiębiorstw, umieć identyfikować ryzyka i stosować instrumenty im zapobiegające, znać system podatkowy, system ubezpieczeń społecznych, zasady i narzędzia analizy finansowej, controlingu i rachunkowości zarządczej oraz mieć odpowiednią wiedzę z prawa pracy, gospodarczego oraz cywilnego w części dotyczącej umów i zobowiązań. Nie wymieniam jeszcze wielu zagadnień specjalistycznych, które księgowy musi znać w związku z charakterem działalności danego przedsiębiorstwa, a nawet szczególnym rodzajem niektórych operacji gospodarczo-finansowych. Opanowanie takiego zakresu wiedzy wymaga wiele wysiłku i czasu. Zobrazować to można na autorskim systemie szkolenia w Stowarzyszeniu Księgowych w Polsce. System obejmuje cztery poziomy kwalifikacji – oznaczone według oficjalnej klasyfikacji zawodów jako: księgowy, specjalista ds. rachunkowości, główny księgowy i dyplomowany księgowy. Uczestnikami szkoleń są przeważnie absolwenci wyższych uczelni, a pełny cykl nauczania – przy połączeniu z pracą zawodową w rachunkowości – trwa cztery lata. Każdy poziom kwalifikacji, na podstawie zdanego egzaminu, jest potwierdzany certyfikatem lub dyplomem. Ponadto, ze względu na liczne i częste zmiany przepisów, a także nowe zjawiska w biznesie, np. procesy globalizacji i finansyzacji gospodarki, a równocześnie szybki postęp w obszarze technologii informacyjnej, każdy księgowy na samodzielnym stanowisku musi ustawicznie doskonalić swą wiedzę, przez jej poszerzanie i aktualizację.

Coraz częściej słyszy się głosy, że dynamiczny rozwój technologii informacyjnej zagraża takim zawodom jak księgowy, ponieważ wszystkie prace wykonywane dotychczas przez księgowych zostaną zautomatyzowane.

Postęp w dziedzinie ogólnie nazywanej technologią informacyjną jest niezmiernie dynamiczny. Z coraz większą częstotliwością pojawiają się nowości, które skutkują niemal rewolucyjnymi zmianami, a zatem coraz szybciej wchodzimy w erę cyfryzacji. Pojawiające się nowe rozwiązania w tej dziedzinie często wpływają na zmianę wielu procesów gospodarczych oraz sposób ich obsługi. To stawia coraz większe wyzwania także przed zawodem księgowego. Trzeba bowiem te nowe rozwiązania opanować – w tej części, która związana jest z działalnością zawodową księgowego, jej zmieniającym się zakresem i sposobami wykonywania. W okresie ostatnich 30 lat w pracach księgowych nastąpiły wprost rewolucyjne zmiany – od w większości ręcznego wykonywania czynności ewidencyjnych przeszliśmy do powszechnej komputeryzacji. Obecnie, dzięki Internetowi i jednocześnie budowanym wielkim systemom informatycznym, służącym kompleksowemu zarządzaniu procesami gospodarczymi, a także pojawieniu się takich nowych zjawisk jak chmura obliczeniowa lub big data, weszliśmy w kolejny etap zmian jakościowych w szeroko rozumianych pracach księgowych, a zatem i w zawodzie księgowego.

Można zatem mówić, że następuje proces ograniczania roli księgowego?

Zgadzam się z trafnym określeniem, że mamy do czynienia ze zjawiskami mającymi charakter procesu, czyli zmianami układającymi się w ciąg przyczynowo-skutkowy, następującymi sukcesywnie lub skokowo. W ujęciu praktycznym oznacza to zmniejszanie zakresu lub nawet eliminowanie niektórych rodzajów prac księgowych o charakterze ewidencyjnym. Trudno jednak mówić o ograniczaniu roli księgowego, gdy równocześnie postęp techniczny i technologiczny wyzwala inne potrzeby, np. szerszych i głębszych analiz ekonomiczno- -finansowych oraz opracowania ich wyników dla celów zarządczych, a to stawia nowe wyzwania przed księgowymi. Uogólniając można zatem powiedzieć, że zmienia się charakter zawodu księgowego, to znaczy ulegają zmianie zarówno funkcje, jakie ma spełniać, coraz bardziej złożone są zadania, jakie ma wykonywać, a to równocześnie determinuje nowe wymogi w zakresie kwalifikacji zawodowych. Proces taki jest wyraźnie widoczny, gdy popatrzymy na zawód księgowego w ujęciu historycznym. Trzeba jednak podkreślić, że tempo zmian następujących współcześnie, a także przewidywanych, jest coraz większe. Sylwetki księgowego przyszłości nie sposób dzisiaj w pełni zdefiniować, ale ogólnie zawód księgowego ewoluuje w kierunku prac analitycznych, w tym nowocześnie i komunikatywnie opracowanej sprawozdawczości zintegrowanej oraz analiz dla celów zarządzania. Zwiększać się zatem będzie znaczenie funkcji doradczej księgowych.

Skoro Pan użył określenia „funkcja doradcza księgowego", to nasuwa się skojarzenie z dość krytycznymi uwagami o udziale księgowych w doradztwie podatkowym dla przedsiębiorców, jakie pojawiają się np. ze strony doradców podatkowych. Czy księgowi rzeczywiście nie mogą doradzać przedsiębiorcy?

Czytałem ostatnio dwa wystąpienia dość charakterystyczne dla sprawy, będącej przedmiotem pytania – wywiady z członkami Krajowej Rady Doradców Podatkowych. Moim zdaniem w tych wypowiedziach występują pewne nieporozumienia, a przede wszystkim widoczne jest niezrozumienie funkcji księgowego w przedsiębiorstwie, jako doradcy biznesowego w obszarze spraw finansowych, do którego to obszaru należą również podatki. Mówię tu przede wszystkim o przedsiębiorstwach, które prowadzą księgi rachunkowe. Zwykłą powinnością księgowego jest informowanie przedsiębiorcy o zasadach opodatkowania, obowiązkach podatkowych, zmianach przepisów, aby podejmując decyzje z zakresu zarządzania, nie narażał się na kolizje z przepisami prawa. Nie jest to więc działalność doradcza w rozumieniu przepisów ustawy o doradztwie podatkowym. W moim przekonaniu, nie ma kolizji w uprawnieniach i obowiązkach związanych z wykonywaniem zawodu księgowego oraz doradcy podatkowego. Te dwie grupy zawodowe bieżąco współpracują, czego dowody mamy na co dzień w większości przedsiębiorstw. Każda z osób należących do tych dwu grup zawodowych powinna wykonywać zadania, do których ma kompetencje zawodowe. Trzeba także uwzględniać fakt, że księgi rachunkowe stanowią również podstawę dla rozliczeń podatkowych, zapewniając gromadzenie w układzie analitycznym właściwych danych do sporządzania obligatoryjnej dokumentacji podatkowej.

Zawód księgowego stawia przed wykonującymi go osobami wysokie wymagania, nie tylko dotyczące posiadanej wiedzy i umiejętności, ale także – a może przede wszystkim – etycznego postępowania. Jest to przecież zawód zaufania publicznego. Dziękuję za rozmowę.

Księgowi stale podnoszą kwalifikacje

Stowarzyszenie Księgowych w Polsce od dziesięcioleci kształci księgowych na różnych poziomach – od księgowego do dyplomowanego księgowego. Edukacja to jeden z najważniejszych obszarów działalności Stowarzyszenia – organizacji o dużym dorobku i znaczeniu w środowisku księgowych, cieszącej się również zasłużonym uznaniem wśród przedsiębiorców.

W 26 oddziałach okręgowych SKwP na terenie całej Polski jest zrzeszonych ponad 22 tys. członków zwyczajnych i 2,2 tys. członków wspierających. Stowarzyszenie dba o rozwój zawodowy księgowych, dokłada wszelkich starań by szkolenia były wysokiej jakości i jak najlepiej dopasowane do potrzeb pracodawców.