Harmonogram prac
Rozpoczęcie prac związanych z przygotowaniem sprawozdania finansowego zależy zazwyczaj od tego czy podlega ono badaniu przez biegłego rewidenta. W takiej sytuacji, przy ustaleniu terminów uwzględnia się na początku uchwałę o wyborze konkretnego podmiotu badającego, podpisanie umowy z audytorem oraz jego udział w poszczególnych etapach prac (w tym w obserwacji inwentaryzacji). Uchwałę o wyborze biegłego rewidenta podejmuje organ stojący w hierarchii nad kierownikiem jednostki, tzn. rada nadzorcza (jeżeli została powołana) lub zgromadzenie wspólników/akcjonariuszy zwykłą większością głosów. Następnie, po podjęciu decyzji, kierownik jednostki zawiera umowę z podmiotem badającym, planując najczęściej terminy badania wstępnego, końcowego oraz uzgodnienie terminu raportowania. W przypadku podmiotu, którego sprawozdanie finansowe nie będzie badane, terminy przeprowadzenia inwentaryzacji oraz sporządzenia sprawozdania zależą od kierownika jednostki w uzgodnieniu z organem, który będzie owe sprawozdanie zatwierdzał, z uwzględnieniem terminów wyznaczonych w przepisach uor.
Funkcja inwentaryzacji
Zgodnie z ustawą o rachunkowości podmioty sporządzające sprawozdanie finansowe zobligowane są do przeprowadzenia inwentaryzacji. Wytyczne dotyczące inwentaryzacji zostały scharakteryzowane w rozdziale 3 uor. Inwentaryzacji podlegają wszystkie składniki majątkowe jednostki, bez względu na to, czy są w postaci rzeczowej czy niematerialnej. Kategoria aktywów wyznacza jedynie zastosowanie odpowiedniej metody przeprowadzenia spisu. Co do zasady, rzeczy materialne podlegają spisowi z natury, rozrachunki i środki pieniężne uzgadniane są drogą potwierdzenia sald, a w przypadku braku możliwości wykorzystania jednej z powyższych metod można również wykorzystać potwierdzenie do dokumentów źródłowych. W przypadku podmiotów podlegających badaniu przedstawiciel biegłego rewidenta zazwyczaj bierze udział w obserwacji przeprowadzanej inwentaryzacji w celu potwierdzenia dochowania wymogów ustawowych inwentaryzacji, co należy uwzględnić w planowanym terminie przeprowadzenia spisu.
Wycena, uzgodnienie analityki i inne prace
Po przeprowadzonej inwentaryzacji należy wyjaśnić wszelkie ustalone w jej trakcie rozbieżności. Istotne jest, aby księgowania stwierdzonych różnic, tj. różnice w potwierdzeniach sald, różnice inwentaryzacyjne czy stwierdzone trwałe utraty wartości majątku odnieść do ksiąg roku bilansowego, którego inwentaryzacja dotyczy, nawet jeżeli byłyby ustalone i rozliczone po dniu bilansowym.
W dalszej kolejności poszczególne pozycje składników majątkowych oraz pasywów podlegają wycenie bilansowej. W przypadku środków trwałych należy zweryfikować poprawność naliczenia amortyzacji za dany rok, dla zapasów głównie wycenę według technicznego kosztu wytworzenia produkcji w toku i wyrobów gotowych. Inwestycje co do zasady wycenia się według zasad, stosowanych do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych lub w wartości rynkowej. Należności, środki pieniężne i zobowiązania wyrażone w walucie obcej wycenia się według średniego kursu NBP na dzień bilansowy. To oczywiście tylko część zasad wyceny, jakie zostały wskazane przez ustawodawcę w rozdziale 4 uor.
Należy również szczególnie wziąć pod uwagę art. 28 ust. 7 uor, w którym wskazano definicję trwałej utraty wartości. Komitet Standardów Rachunkowości poświęcił temu zagadnieniu osobny KSR nr 4 „Utrata wartości aktywów". Wszelkie aktywa, jakie podmiot wykazuje w sprawozdaniu, powinny być wycenione zgodnie z zasadą ostrożności. Majątek, który jest szczególnie narażony na ryzyko utraty wartości, powinien być analizowany pod tym kątem. W razie stwierdzenia, że księgi rachunkowe prezentują wartości „na wyrost" w stosunku do wartości realnej, powinny zostać utworzone odpisy aktualizujące wartość aktywów. Najczęściej dotyczy to nierotujących zapasów, przeterminowanych należności czy niewykorzystywanych aktywów trwałych.