Co wpływa na bilansową wartość środków trwałych

Jednostki mają obowiązek wycenić posiadane składniki majątku na dzień bilansowy. Konieczne może się okazać ujęcie odpisów aktualizacyjnych ich wartość albo zmiana okresów ekonomicznej użyteczności i stosowanych stawek.

Publikacja: 07.02.2018 06:00

Co wpływa na bilansową wartość środków trwałych

Foto: Adobe Stock

Ustawa o rachunkowości (dalej: uor) w art. 28 ust. 1 pkt 1 przewiduje, że na dzień bilansowy środki trwałe wycenia się według cen nabycia, kosztów wytworzenia lub wartości przeszacowanej (po aktualizacji wyceny), pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości. Zasada ta jest dość prosta.

Przykład

Jeśli w ewidencji spółki był środek trwały, którego wartość początko- wa wynosiła np. 100 tys. zł, a dokonane od początku jego użytkowania odpisy amortyzacyjne wyniosły 20 tys. zł, to ustalona na dzień bilansowy wartość tego środka wynosi 80 tys. zł (100 tys. zł – 20 tys. zł).

Utrata wartości – co to oznacza

Trwała utrata wartości środków trwałych ma miejsce wtedy, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że te kontrolowane przez jednostkę składniki majątku nie przyniosą w przyszłości w znaczącej części lub w całości przewidywanych korzyści ekonomicznych. Przepisy przewidują, że taka utrata wartości występuje w szczególności wtedy, gdy nastąpiły zmiany technologii produkcji, środek trwały został przeznaczony do likwidacji lub został wycofany z użytkowania (art. 32 uor). W tej kwestii uzupełnieniem dla ustawy o rachunkowości jest Krajowy Standard Rachunkowości nr 11 „Środki trwałe", który doprecyzowuje zasady postępowania w tych przypadkach. Standard wyjaśnia, że objęty ewidencją środek trwały może utracić zdatność do użytkowania lub jego użytkowanie jest nieopłacalne ze względu np. na fizyczne zużycie lub uszkodzenie, zużycie moralne wynikające z postępu technicznego, zmianę przepisów, zdarzenie losowe lub zmianę rodzaju prowadzonej przez jednostkę działalności.

Wymienione okoliczności uzasadniają (zgodnie z art. 28 ust. 7 uor) ujęcie w księgach odpisu aktualizującego w wysokości pozwalającej doprowadzić wartość środka trwałego (wynikającą z ksiąg rachunkowych) do ceny sprzedaży netto, a w przypadku jej braku – do ustalonej w inny sposób wartości godziwej. Odpisy aktualizujące z tytułu trwałej utraty wartości środków trwałych, w świetle ustawy o rachunkowości, zalicza się do pozostałych kosztów operacyjnych.

KSR 11 Środki trwałe doprecyzowuje to zagadnienie i wskazuje, iż wartość odpisu aktualizującego ustala się jako różnicę pomiędzy jego wartością księgową netto, a wartością odzyskiwalną, czyli albo wartość handlową (rynkową, godziwą) albo użytkową środka trwałego. Do dalszej analizy przyjmujemy tę z nich, która jest wyższa. Przy czym wartość użytkowa składnika aktywów trwałych jest mierzona wartością zdyskontowanych przyszłych korzyści ekonomicznych netto i ustalona przy założeniu dalszego operacyjnego wykorzystywania środka trwałego.

Przykład

W praktyce wygląda to tak, że gdy wartość początkowa środka trwałego wynosiła np. 50 tys. zł, a suma dokonanych odpisów amortyzacyjnych 10 tys. zł, to wartość środka trwałego na dzień bilansowy powinna wynosić 40 tys. zł. Jeżeli jednak firma ustali, że w wyniku np. zmiany technologii produkcji nastąpiła trwała utrata wartości tego środka trwałego określona w wysokości 30 tys. zł, to wartość tego środka na dzień bilansowy wyniesie tylko 10 tys. zł (50 tys. zł – 10 tys. zł – 30 tys. zł).

Ważna aktualizacja

Takiej aktualizacji wyceny można dokonać w trakcie roku obrotowego, choć przepisy nie nakładają takiego obowiązku. Jednostka jest natomiast zobligowana do oceny i aktualizacji wartości składników majątkowych na każdy dzień bilansowy, przy okazji wyceny na potrzeby sporządzenia sprawozdania finansowego. Nie ma konieczności dokonywania odpisów aktualizujących w przypadkach, gdy wartość księgowa środków trwałych jest wyższa od ich przewidywanej ceny sprzedaży netto, a środki te nadal znajdują się w używaniu i jednocześnie nie zachodzą wymienione wcześniej okoliczności uzasadniające ujęcie odpisu. W takim przypadku można – zamiast dokonania odpisów aktualizujących – ograniczyć się do przeprowadzenia weryfikacji stosowanych dotychczas stawek amortyzacyjnych lub umorzeniowych. Zasady takiej weryfikacji określone są w art. 32 ust. 3 uor.

Krajowy Standard Rachunkowości nr 11 przewiduje, że ocena wartości środka trwałego jest wymagana każdorazowo, gdy został on przeznaczony do sprzedaży, likwidacji lub innej formy rozchodu. W tym przypadku jednostka przeprowadza test na utratę wartości takiego środka trwałego, a w razie potrzeby doprowadza jego wartość księgową netto do niższej od niej ceny sprzedaży netto, jaka byłaby możliwa do uzyskania na dzień przeprowadzenia testu.

Systematyczna weryfikacja

Opisane zasady aktualizacji nie są jedynym przypadkiem, w którym uor dopuszcza jej dokonanie. Wartość początkowa środków trwałych oraz dotychczas dokonane od środków trwałych odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe mogą ulegać aktualizacji wyceny także na podstawie odrębnych przepisów. Takie odrębne przepisy wydawane są przez ministra finansów – ostatni raz zostały wydane w 1995 r.

Przepisy przewidują także, że jednostka jest zobowiązana do systematycznej weryfikacji przyjętych okresów ekonomicznej użyteczności i stawek amortyzacji środków trwałych, nie później niż na koniec każdego okresu sprawozdawczego.

Zweryfikowane stawki (stopy) amortyzacji stosuje się począwszy od nowego roku obrotowego. Krajowy Standard Rachunkowości nr 11 wyjaśnia, że w zakres weryfikacji wchodzi także weryfikacja ceny sprzedaży netto istotnej pozostałości środka trwałego, przyjętej na dzień ustalenia dotychczas stosowanego odpisu amortyzacyjnego.

Wyniki przeprowadzonej weryfikacji mogą uzasadniać podwyższenie lub obniżenie stawki lub stopy amortyzacji. Przesłanką do weryfikacji okresu i stawki amortyzacji jest w szczególności ulepszenie środka trwałego, dokonanie odpisu z tytułu trwałej utraty wartości środka trwałego oraz dołączenie bądź odłączenie części dodatkowych lub peryferyjnych.

Uwaga! Zmiana okresu lub stawki amortyzacji (w tym wynikająca ze zmiany ceny sprzedaży netto istotnej pozostałości środka trwałego) to zmiana szacunków w rozumieniu Krajowego Standardu Rachunkowości nr 7 „Zmiany zasad (polityki) rachunkowości, wartości szacunkowych, poprawianie błędów, zdarzenia następujące po dniu bilansowym – ujęcie i prezentacja" i nie powoduje korekty odpisów amortyzacyjnych ujętych w poprzednich okresach.

Przekwalifikowanie

Aby dany składnik majątku został zaliczony do środków trwałych w rozumieniu przepisów uor, jego przewidywany okres użytkowania musi przekraczać rok. O tym, jak długo składnik majątku będzie używany, decyduje jednostka we własnym zakresie. Jeżeli więc dany składnik nie będzie przez jednostkę użytkowany dłużej niż rok, to wydatki na jego nabycie (lub koszt wytworzenia), niezależnie od ich wysokości, można zaliczyć do kosztów w momencie ich poniesienia. Jeśli jednak dany składnik aktywów, po upływie roku, będzie dalej wykorzystywany w działalności jednostki, to należy go wprowadzić do ewidencji środków trwałych (przy założeniu, że spełnia pozostałe kryteria określone w art. 3 ust. 1 uor).

Uwaga! Zaliczenie takiego składnika do środków trwałych wymaga skorygowania rozliczeń podatkowych oraz zapłaty odsetek na rzecz fiskusa.

—Konrad Mławiński

Praca, Emerytury i renty
Płaca minimalna jeszcze wyższa. Minister pracy zapowiada rewolucję
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Sądy i trybunały
Trybunał Konstytucyjny na drodze do naprawy. Pakiet Bodnara oceniają prawnicy
Mundurowi
Kwalifikacja wojskowa 2024. Kobiety i 60-latkowie staną przed komisjami