W ocenie HFPC, niemal ośmioletnie tymczasowe aresztowanie stanowi naruszenie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.
Areszt tymczasowy czy areszt permanentny?
Do HFPC zgłosił się obrońca pana Michała, tymczasowo aresztowanego od połowy maja 2009 r. Sądy, jak dotąd 29 razy, przedłużały okres aresztowania, powtarzając ciągle tę samą argumentację: oskarżonemu groziła surowa kara, dowody wskazywały na wysokie prawdopodobieństwo popełnienia zarzucanych mu czynów, jak również zachodziła obawa matactwa. Sąd nigdy nie wskazał jednak, w jaki sposób mężczyzna mógłby utrudniać trwający niemal 8 lat proces. W efekcie pan Michał jest aresztowany już 7 lat i 10 miesięcy, pomimo że sprawa toczy się ponownie przed sądem I instancji, a jego nieprawomocne skazanie na karę 10 lat pozbawienia wolności nie zostało zaskarżone przez prokuratora.
Praktyka daleka od kodeksowego standardu
Tymczasowe aresztowanie – jako środek zapobiegawczy – służy przede wszystkim zabezpieczeniu prawidłowego toku postępowania, a jedynie wyjątkowo zapobiegnięciu popełnienia przez podejrzanego/oskarżonego nowego ciężkiego przestępstwa. Można po nie sięgnąć jedynie wtedy, gdy inne środki (nieizolacyjne) okażą się w danej sytuacji niewystarczające.
Standard strasburski
Europejski Trybunał Praw Człowieka wielokrotnie stwierdzał naruszenie przez Polskę prawa do bycia osądzonym w rozsądnym terminie albo zwolnionym na czas postępowania (art. 5 ust. 3 Konwencji). Dotyczyło to szczególnie sytuacji, gdy sądy krajowe uzasadniały przedłużanie tymczasowego aresztowania, opierając się przede wszystkim na ciężarze zarzutów i operując ogólnikowymi formułami, bez odnoszenia się do konkretnych faktów w sprawie. ETPC podkreślał również, że powaga zarzutów i groźba surowej kary nie może sama z siebie uzasadniać długich okresów stosowania najsurowszego środka zapobiegawczego, a przedłużanie aresztowania nie może być stosowane w celu uprzedzenia kary pozbawienia wolności.
ETPC: w Polsce nadużywa się tymczasowego aresztowania
W sprawie Kauczor przeciwko Polsce z 2009 r. ETPC stwierdził, że nadużywanie stosowania tymczasowego aresztowania w Polsce jest problemem natury strukturalnej, polegającym na „stosowaniu praktyki niezgodnej z Konwencją". O problemie niejednokrotnie wspominała również HFPC: w 2016 r. został opublikowany szczegółowy raport, a każdego roku przedstawiamy sądom kilka szczegółowych opinii prawnych o naruszeniu standardów Konwencji w konkretnych sprawach. Opinie te skutkują zazwyczaj zakończeniem stosowania najsurowszego środka zapobiegawczego.