Samorządowa kampania wyborcza zbliża się wielkimi krokami. Wielu z tych, którzy chcieliby być wybrani i wziąć udział w wyborczym wyścigu, jest eliminowanych już na starcie. Jednym z warunków kandydowania jest bowiem niekaralność.
Kodeks wyborczy stanowi m.in., że prawa wybieralności, tzw. biernego prawa wyborczego, w wyborach nie ma osoba skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe.
W jednym z wyroków Naczelny Sąd Administracyjny nie zgodził się, że przesłanka wygaśnięcia mandatu wójta w postaci „utraty prawa wybieralności" powinna się ziścić w dniu wyborów. Inaczej mówiąc, nie potwierdził, że ustawodawca nie przewidział sankcji w postaci wygaszenia mandatu wójta w przypadku skazania prawomocnym wyrokiem już po dniu wyborów (sygn. akt II OSK 2037/17). Co ważne, dotyczy to sytuacji sprzed wprowadzenia do kodeksu wyborczego art. 492a, który określa zasady informowania o prawomocnych skazaniach, a także o wygaśnięcia mandatu wójta z skazanego prawomocnym orzeczeniem.
Jeszcze przed tą zmianą w orzecznictwie uznawano bowiem, że skazanie nie tylko wyklucza możliwość startowania w wyborach, ale także może pozbawić mandatu w trakcie kadencji. Sądy wywodziły to z art. 492 § 1 pkt 4 w zw. z art. 11 § 2 pkt 1 kodeksu wyborczego. W ocenie NSA z zestawienia tych przepisów wynika, że ziszczenie się przesłanki w postaci utraty prawa wybieralności w trakcie kadencji zobowiązuje właściwy organ wyborczy do stwierdzenia wygaśnięcia mandatu wójta. W art. 492 § 1 pkt 4 kodeksu wyborczego mowa jest bowiem o alternatywnych przesłankach wygaśnięcia mandatu wójta. Przy czym tylko w odniesieniu do „braku prawa wybieralności" odnosi się kwantyfikator czasowy „w dniu wyborów". Innymi słowy, utrata prawa wybieralności jako przesłanka wygaśnięcia mandatu wójta może zaistnieć w trakcie kadencji osoby wybranej na ten urząd.
NSA – jeszcze przed wprowadzeniem art. 492a – potwierdził, że w art. 492 § 1 pkt 4 kodeksu wyborczego ustawodawca określił zarówno sytuację istniejącą w dacie wyborów – brak prawa wybieralności – jak i następczą przesłankę stwierdzenia wygaśnięcia mandatu wójta w trakcie jego kadencji – utratę prawa wybieralności.
