Z drugiej strony, zapłata „w imieniu" dłużnika oznacza czynność techniczną, polegającą na fizycznej zapłacie gotówką bądź złożeniu dyspozycji przelewu bankowego przez płacącego. Działanie takie odbywa się zgodnie z wolą dłużnika i przy posłużeniu się jego środkami pieniężnymi. Osobę wpłacającą można w takim przypadku określić mianem „przekaziciela" środków należących do dłużnika lub „wyręczyciela".
Poprzedni stan prawny
Do końca 2015 r. przepisy podatkowe nie odnosiły się wprost do wyżej opisanych sposobów regulowania zobowiązań podatkowych. W konsekwencji, w doktrynie oraz orzecznictwie sądowym zajmowano odmienne stanowiska dotyczące możliwości uiszczenia kwoty podatku przez osobę inną niż podatnik (opłacającą podatek z własnych środków). W doktrynie częściej wskazywano, że ze względu na osobisty charakter zobowiązania podatkowego, podatek powinien być płacony przez podatnika. W związku z prezentowaniem w tym zakresie odmiennych poglądów również przez sądy administracyjne, w jednej ze spraw rozpoznawanych przez Naczelny Sąd Administracyjny pojawiła się potrzeba rozstrzygnięcia omawianego zagadnienia w drodze uchwały. W konsekwencji, 26 maja 2008 r. została podjęta uchwała Naczelnego Sądu Administracyjnego (I FPS 8/07), w której stwierdzono, że zapłata podatku przez inny podmiot nie powoduje wygaśnięcia zobowiązania podatkowego tego podatnika. Jednocześnie skład orzekający wskazał, że sytuacja kształtuje się odmiennie w przypadku osoby, która faktycznie płaci podatek, wpłacając środki otrzymane od podatnika. Wówczas zapłaty w sensie prawnym dokonuje podatnik. Możliwość zapłaty podatku przez wyręczyciela, niezależnie czy przyjmuje ona postać zapłaty gotówkowej, czy bezgotówkowej, zaakceptował także m.in. Wojewódzki Sąd Administracyjny w wyroku z 12 marca 2010 r. (III SA/Wa 2000/09).
Również organy podatkowe stały na stanowisku, że zapłata przez podmiot inny niż podatnik prowadzi do wygaśnięcia zobowiązania podatkowego tylko wtedy, gdy odbywa się za pomocą powierzonych tej osobie przez podatnika jego własnych środków (tak m.in. Izba Skarbowa w Łodzi w interpretacji z 1 czerwca 2013 r., IPTPB3/4230-11/13-2/GG oraz Izba Skarbowa w Poznaniu w interpretacji z 12 stycznia 2012 r., ILPB1/415-1191/11-5/AG). W praktyce, powszechnym zjawiskiem było dokonywanie przez inne podmioty zapłaty na rachunek organów podatków w imieniu podatników, a płatności takie – prawidłowo opisane w dyspozycji przelewu – nie były przedmiotem czynności sprawdzających w zakresie pochodzenia wpłacanych środków i prowadziły do skutecznego wygasania zobowiązań podatkowych. Dokonywanie takich wpłat dyktowane było chęcią przyspieszenia i uproszczenia trybu regulowania ciążących na podatnikach zobowiązań. Najczęściej mieliśmy do czynienia z wpłacaniem przez spółki osobowe zaliczek na podatek dochodowy jej wspólników oraz regulowaniem przez biura rachunkowo-podatkowe zobowiązań podatkowych obsługiwanych przez nie podmiotów.
Obecne rozwiązanie
Obowiązujący od 1 stycznia 2016 r. art. 62b o.p. przewiduje, że „zapłata podatku może nastąpić także przez: „wskazane przez ustawodawcę kategorie osób należących do rodziny podatnika, aktualnego właściciela przedmiotu hipoteki przymusowej lub zastawu skarbowego, jeżeli podatek jest w ten sposób zabezpieczony, oraz przez inny podmiot, w przypadku gdy kwota podatku nie przekracza 1000 zł. Ponadto, w § 2 tego artykułu wskazano, że w przypadku zapłaty podatku przez rodzinę oraz inny podmiot, jeżeli treść dowodu zapłaty nie budzi wątpliwości co do przeznaczenia zapłaty na zobowiązanie podatnika, uznaje się, że wpłata pochodzi ze środków podatnika >patrz ramka.
Przepis ten, funkcjonujący w systemie prawnym od ponad pół roku, był już przedmiotem wykładni ministra finansów. Przykładowo, w interpretacji z 3 marca 2016 r. (IBPB-1-1/4511-788/15/ZK) Izba Skarbowa w Katowicach, działając w imieniu tego organu, odpowiedziała na pytanie podatnika, czy na gruncie art. 62b § 1 o.p., wpłata zaliczek na podatek dochodowy wnioskodawcy z konta spółki komandytowej (przy wykorzystaniu środków pochodzących z zysku spółki przypadającego wnioskodawcy, stosownie do uchwał) skutkować będzie wygaśnięciem jego zobowiązania. Organ potwierdził skuteczność takiej wpłaty, jednak tylko gdy kwota wpłaty z tego tytułu nie przekroczy 1000 zł, a treść dowodu wpłaty nie będzie budzić wątpliwości co do jej przeznaczenia.
W tym miejscu należy się odnieść do treści uzasadnienia do projektu ustawy nowelizującej, w którym wskazano, że wprowadzenie do ordynacji podatkowej art. 62b było wynikiem tego, że ówczesne jej przepisy wskazywały na brak możliwości zapłaty zobowiązania podatkowego przez osobę trzecią, tym samym zmuszając organy podatkowe do wyjaśnienia tytułu wpłaty i zwrotu na rachunek wpłacającego, jeżeli okazało się, że wpłacone pieniądze nie były własnością podatnika. Treść uzasadnienia nie daje niestety jednoznacznej odpowiedzi na pytanie czy celem ustawodawcy było wskazanie tylko i wyłącznie tych sytuacji, w których dopuszczalne jest wykonanie technicznej czynności jaką jest wpłata podatku – tak jak wywiódł organ interpretacyjny w ww. interpretacji.
