Prof. Hanna Litwińczuk: wątpliwości rozstrzygać na korzyść podatników

Prof. Hanna Litwińczuk Uniwersytet Warszawski, przewodnicząca kapituły Rankingu Firm Doradztwa Podatkowego

Aktualizacja: 28.06.2018 08:47 Publikacja: 28.06.2018 07:46

Prof. Hanna Litwińczuk: wątpliwości rozstrzygać na korzyść podatników

Foto: Fotolia.com

Rz: W rankingu „Rzeczpospolitej" przewodniczy pani kapitule oceniającej m.in. orzeczenia sądowe. Jakie kryteria przyjęła kapituła?

Prof. Hanna Litwińczuk: W kategorii wygranych przed sądami zdecydowaliśmy się nagrodzić firmy, którym udało się doprowadzić do wydania wyroków o przełomowym znaczeniu dla podatników ze względu na rozwiązanie szczególnie kontrowersyjnego zagadnienia prawnego, zakwestionowanie niekorzystnej dla podatników praktyki organów podatkowych, a także zapoczątkowanie (utrwalenie) korzystniejszej linii orzeczniczej.

Czytaj także: Coraz trudniej dostać pozytywną interpretację

Doceniliśmy także rozstrzygnięcia zapadłe przed TSUE, które mogą oddziaływać na praktykę orzeczniczą nie tylko w Polsce, ale i w innych państwach UE. Braliśmy też pod uwagę determinację w dochodzeniu do korzystnych rozstrzygnięć, w szczególności ilość przeprowadzonych postępowań i długość ich trwania.

Jedno z orzeczeń (wyrok Trybunału Konstytucyjnego SK 48/15) odnosi się m.in. do zasady rozstrzygania wątpliwości na korzyść podatników. Czy to oznacza, że ta zasada zaczyna działać w praktyce?

Na pewno pojawia się ona znacznie częściej w uzasadnieniach orzeczeń sądowych, a orzeczenie TK przyczyni się do pełniejszego rozumienia jej istoty. TK stwierdził w odniesieniu do tej zasady, że :

1) jej przestrzeganie jest warunkiem koniecznym zapewnienia podatnikom niezbędnego poziomu bezpieczeństwa prawnego,

2) jej interpretowanie w sposób subiektywny jest całkowicie bezpodstawne (wątpliwości powstają na gruncie przyjętych w kulturze prawnej reguł wykładni, a nie subiektywnych wątpliwości interpretatora zależnych od jego wiedzy i umiejętności),

3) stosowanie jej dopiero po uwzględnieniu wszelkich innych rodzajów wykładni prowadzi do oczywistego absurdu, wykluczając spełnianie przez nią rzeczywistej funkcji,

4) wystarczy, gdy jej zastosowanie poprzedzi stwierdzenie, że staranna aplikacja wykładni językowej i odrzucenie wariantów interpretacyjnych niespełniających wymogów systemowych nie dało jednoznacznego rezultatu. Są to bardzo cenne wskazówki, jak należy tę zasadę rozumieć i stosować.

Jakie są pani uwagi do stosowania innej klauzuli – przeciw unikaniu opodatkowania?

Wydaje się, że jest jeszcze trochę za wcześnie na poważniejsze podsumowania. Na razie nieoczekiwanym rezultatem wprowadzenia klauzuli były odmowy wydania interpretacji indywidualnych z powodu możliwości jej zastosowania do opisanego we wniosku stanu faktycznego. Klauzulę należy rozpatrywać w kontekście regulacji przeciwko unikaniu opodatkowania jako całości. Nie ma ona zastosowania do podatku od towarów i usług ze względu na odrębną normę przeciwko nadużyciom w tym podatku. Nie powinna być też stosowana przed normami szczególnymi przeciwko unikaniu opodatkowania, które znajdują się w ustawach o podatkach dochodowych i umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania. Ustawodawca stanowi, że klauzuli nie stosuje się, jeżeli inne przepisy prawa podatkowego pozwalają na przeciwdziałanie unikaniu opodatkowania. Jeżeli natomiast żadna z norm szczególnych nie może być zastosowana lub jej zastosowanie nie pozwala na wyeliminowanie unikania opodatkowania, to dopiero ma zastosowanie klauzula ogólna. Pełni ona w systemie podatkowym funkcję tzw. last resort, środka ostatecznego, a oczywiście najlepiej byłoby, gdyby jej znaczenie ograniczyło się do funkcji prewencyjnej.

Ministerstwo Finansów zapowiada konsultacje zmian w ordynacji podatkowej. Jakie są pani uwagi do projektu?

Projekt jest zbyt obszerny, aby dało się go krótko skomentować. Bardzo podoba mi się rozdział II, zawierający katalog ogólnych zasad podatkowych. W sposób niezwykle prosty pod względem legislacyjnym zebrano i ujęto zasady o absolutnie fundamentalnym znaczeniu dla stosowania prawa podatkowego i ochrony praw podatnika. Uważam, że dobrze się stało, iż odważono się na wprowadzenie nowych, niewładczych form załatwiania sporów, takich jak mediacja i umowa podatkowa.

System podatkowy podlega ostatnio dużym zmianom. Czy istnieje coś, co warto jeszcze podpowiedzieć ustawodawcy?

Może warto by pomyśleć o zmianach zasadniczych w podatkach dochodowych. Konstrukcja podatku dochodowego od osób prawnych budzi wiele wątpliwości, jednakże znalezienie jego optymalnego modelu też nie jest łatwe. Rozważane są różne rozwiązania, takie jak całkowita likwidacja tego podatku, przekształcenie go w podatek przychodowy lub wprowadzenie jednolitego podatku od przedsiębiorców (Uniform Business Tax – UBT), obejmującego swym zakresem wszystkich przedsiębiorców niezależnie od ich formy prawnej. Jestem przeciwna dwóm pierwszym propozycjom, godna uwagi jest trzecia, ale wymaga gruntownego przemyślenia, bo chociaż jest od dawna rozważana w doktrynie, to w praktyce nie została w swej modelowej formie zastosowana. Trudno też przewidzieć, jaki wpływ na koncepcje krajowe będą miały działania zmierzające do wprowadzenia najpierw jednolitej, a następnie skonsolidowanej podstawy opodatkowania w ramach regulacji unijnych (CCCTB). Prace są kontynuowane. Myślą przewodnią konstrukcji podatku obciążającego dochody przedsiębiorców powinno być w każdym razie właściwe wyważenie pomiędzy dążeniem do zapobiegania unikaniu opodatkowania i zabezpieczenia wpływów podatkowych a poszanowaniem zasad prowadzenia działalności gospodarczej, która zawsze wiąże się z ponoszeniem nakładów i ryzyka, które powinny być uwzględnione przy ustalaniu wysokości podatku.

Rz: W rankingu „Rzeczpospolitej" przewodniczy pani kapitule oceniającej m.in. orzeczenia sądowe. Jakie kryteria przyjęła kapituła?

Prof. Hanna Litwińczuk: W kategorii wygranych przed sądami zdecydowaliśmy się nagrodzić firmy, którym udało się doprowadzić do wydania wyroków o przełomowym znaczeniu dla podatników ze względu na rozwiązanie szczególnie kontrowersyjnego zagadnienia prawnego, zakwestionowanie niekorzystnej dla podatników praktyki organów podatkowych, a także zapoczątkowanie (utrwalenie) korzystniejszej linii orzeczniczej.

Pozostało 90% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe