Wypłata zysku w akcjach oznacza konieczność rozliczenia się z fiskusem

Prawo do dywidendy jest jednym z podstawowych uprawnień wspólników (udziałowców). Chociaż kodeks spółek handlowych nie reguluje kwestii dywidend rzeczowych, przyjmuje się, że dywidenda może przybrać postać także inną niż pieniężna, np. formę rzeczową. Aby jednak spółka mogła wypłacić taką dywidendę, niezbędny jest odpowiedni zapis postanowień umowy (statutu) spółki, zakładający możliwość wypłaty zysku w formie rzeczowej lub uchwała wspólników (walnego zgromadzenia).

Od 1 stycznia 2015 r. zagadnienie to zostało uregulowane w przepisach podatkowych. Obecnie, zgodnie z art. 14a ustawy o CIT, wypłata dywidendy w formie niepieniężnej podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym.

Wszystkie aktywa bezgotówkowe

Przedmiotem dywidendy rzeczowej mogą być wszystkie bezgotówkowe aktywa spółki. Pomimo tego, że nie występuje w tym przypadku transfer gotówki, w dalszym ciągu wypłata ta pełni takie same funkcje jak „zwykła" dywidenda.

Jednym z najczęściej wybieranych sposobów na bezgotówkową dystrybucję zysku są dywidendy akcyjne/udziałów. Spółka może w ten sposób wydać akcje zarówno własne, jak i innych spółek (np. spółki zależnej). Przykładem drugiego rozwiązania jest działanie jednej ze spółek giełdowych – Famur S.A., która wypłacała w przeszłości swoim akcjonariuszom dywidendę w postaci zarówno pieniężnej, jak i rzeczowej - akcji spółek z grupy. Dywidenda rzeczowa może mieć również materialny charakter i wyrażać się np. w gruntach, nieruchomościach czy innych aktywach rzeczowych, stanowiących własność spółki.

Co więcej, dywidenda rzeczowa nie musi być jedyną formą wypłacanej dywidendy. Spółki mogą łączyć ją w dowolnych proporcjach z tradycyjną wypłatą w formie gotówkowej.

W zależności od wartości świadczenia

Skutki podatkowe wypłacania dywidendy rzeczowej uregulowane zostały w art. 14a ustawy o CIT. Zgodnie z jego treścią, w przypadku gdy podatnik przez wykonanie świadczenia niepieniężnego reguluje w całości lub w części zobowiązanie, w tym m.in. z tytułu dywidendy, przychodem takiego podatnika jest wysokość zobowiązania uregulowanego w następstwie takiego świadczenia. Jeżeli jednak wartość rynkowa świadczenia niepieniężnego jest wyższa niż wysokość zobowiązania uregulowanego tym świadczeniem, przychód ten określa się w wysokości wartości rynkowej świadczenia niepieniężnego.

Przepis ten wskazuje na dwie sytuacje:

- gdy wartość świadczenia niepieniężnego (np. wartość rzeczowych składników majątku będących przedmiotem dywidendy) jest niższa lub równa wysokości zobowiązania uregulowanego tym świadczeniem (przysługującej dywidendy), u podatnika regulującego zobowiązanie powstaje przychód w wysokości zobowiązania uregulowanego w następstwie takiego świadczenia,

- gdy wartość rynkowa świadczenia niepieniężnego jest wyższa niż wartość zobowiązania uregulowanego tym świadczeniem, u podatnika regulującego zobowiązanie powstaje przychód w wysokości wartości rynkowej świadczenia niepieniężnego.

Przykład 1.

Spółka XY zobowiązana jest wypłacić dywidendę w wysokości 100 000 zł. Podjęto uchwałę, zgodnie z którą jedynemu wspólnikowi przekazana zostanie dywidenda rzeczowa w formie udziałów w spółce zależnej, o wartości rynkowej 90 000 zł. W związku z tym spółka rozpozna przychód w wysokości uregulowanego świadczenia, tj. 100 000 zł.

Przykład 2.

Spółka XY zobowiązywana była wypłacić dywidendę w wysokości 100 000 zł. W ramach dywidendy rzeczowej wydała wspólnikowi nieruchomość o wartości rynkowej 120 000 zł. Spółka uzyska przychód w wysokości wartości rynkowej świadczenia niepieniężnego tj. 120 000 zł.

Przykład 3.

Istnieje też możliwość połączenia dywidendy rzeczowej i pienięż- nej. Zakładając, że spółka XY zobowiązana była do wypłaty dywidendy w wysokości 100 000 zł, może ona wydać wspólnikowi maszynę o rynkowej wartości 80 000 zł, a pozostałą różnicę uregulować w formie pieniężnej, wypłacając 20 000 zł. W ten sposób świadczenie pieniężne równe byłoby uregulowanemu zobowiązaniu. Oznacza to, że spółka rozpozna przychód w wysokości pokrytego świadczenia, tj. 80 000 zł. Pozostała kwota została uregulowana w gotówce.

Przychód w firmie...

Kolejną kwestią jest data powstania ww. przychodu. W tym zakresie należy zastosować zasadę ogólną wynikającą z art. 12 ust. 3a ustawy o CIT, zgodnie z którą za moment powstania przychodu związanego z działalnością gospodarczą uważa się dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień wystawienia faktury albo uregulowania należności.

Koszty uzyskania przychodu należy w takim przypadku rozpoznać według zasad ogólnych. Gdy przedmiotem dywidendy rzeczowej są akcje (udziały) nabyte za gotówkę, należy mieć na względzie art. 16 ust. 1 pkt 8 ustawy o CIT. Zgodnie z jego treścią, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków na objęcie lub nabycie udziałów albo wkładów w spółdzielni, udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych, a także wydatków na nabycie tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych. Wydatki takie będą jednak kosztem uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia tych udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych, w tym z tytułu wykupu przez emitenta papierów wartościowych, a także z odkupienia albo umorzenia tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych. Oznacza to, że podatnik ma prawo do rozpoznania kosztów uzyskania przychodów w wysokości wydatków poniesionych na nabycie akcji przekazywanych jako dywidenda rzeczowa. W przypadku nabycia udziałów w inny sposób, zastosowanie mogą znaleźć regulacje art. 15 ust. 1k ustawy o CIT.

...i u wspólnika

Przychód podatkowy może również powstać po stronie wspólnika (akcjonariusza) otrzymującego dywidendę rzeczową. Jeśli wartość rynkowa świadczenia niepieniężnego (wartość akcji/udziałów) jest wyższa niż wartość zobowiązania uregulowanego tym świadczeniem (wartość przysługującej dywidendy) – analogicznie jak w przykładzie 2. powyżej – u podatnika otrzymującego takie świadczenie powstaje przychód z nieodpłatnych świadczeń (zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o CIT) w zakresie różnicy między przysługującym roszczeniem o wypłatę dywidendy a otrzymanym świadczeniem. Różnica ta nie korzysta przy tym z zasad opodatkowania właściwych dla wypłaty dywidendy (art. 22 ustawy o CIT). Oznacza to, że każda kwota ponad wartość dywidendy stanowi dodatkowe świadczenie niebędące dywidendą. Jeżeli jednak wspólnik jest osobą fizyczną, to zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 4 lit. d ustawy o PIT nadwyżka wartości rynkowej akcji ponad wartość zobowiązania z tytułu dywidendy będzie stanowiła przychód z kapitałów pieniężnych. ?

— Tomasz Musialski jest kierownikiem Zespołu Podatków Bezpośrednich w ECDDP Sp. z o.o.

— Dominika Róg-Górecka jest młodszą konsultantką podatkową w ECDDP Sp. z o.o.

www.ecddp.com

Wniosek

Dywidenda rzeczowa to ciekawa alternatywa dla wypłat pieniężnych. Jednak spółki, które decydują się na takie rozwiązanie, muszą pamiętać o konieczności rozpoznania przychodu zgodnie z art. 14a ustawy o CIT.