Świadczenia w programie dobrowolnych odejść bez zwolnienia z PIT

Pieniądze otrzymane przez osoby, które z własnej inicjatywy przystąpiły do programu dobrowolnych odejść, nie korzystają ze zwolnienia na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Publikacja: 08.08.2016 05:00

Świadczenia w programie dobrowolnych odejść bez zwolnienia z PIT

Foto: www.sxc.hu

Tak uznał minister finansów w interpretacji ogólnej z 23 czerwca 2016 r. (DD3.8201.1.2016.MCA).

Interpretację ogólną wydano w związku z rozbieżnościami interpretacyjnymi związanymi z wykładnią art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT w brzmieniu obowiązującym od 4 października 2014 r. (z mocą obowiązującą od 1 stycznia 2014 r.). Przepis ten zwalnia z opodatkowania odszkodowania i zadośćuczynienia, które są kalkulowane i przyznawane na podstawie odrębnych przepisów, a także na podstawie obowiązujących u pracodawcy aktów prawa pracy, z wyjątkami wprost wskazanymi w ustawie (jednym z nich jest odprawa pieniężna). Nowelizacja z 2014 r. polegała na rozszerzeniu zakresu zwolnienia właśnie o odszkodowania/zadośćuczynienia przyznane na podstawie aktów prawa pracy (układów zbiorowych, regulaminów, statutów itp.). Na tym tle pojawiły się wątpliwości, czy zwolnienie ma zastosowanie w przypadku otrzymania odszkodowania przez pracownika z tytułu przystąpienia do programu dobrowolnych odejść.

Wydając interpretację ogólną, minister finansów przeanalizował rozumienie pojęć „odszkodowanie" i „zadośćuczynienie" w rozumieniu analizowanego przepisu, wskazując, że dla skorzystania ze zwolnienia świadczenia te powinny mieć charakter odszkodowawczy, to znaczy ich celem powinno być zrekompensowanie pracownikowi skutków zdarzeń, które noszą cechy czynu niedozwolonego lub zawinionego przez pracodawcę.

Na tym tle minister finansów wskazał, że odszkodowania wypłacane w ramach programu dobrowolnych odejść nie pełnią takiej funkcji, natomiast źródłem ich uzyskania jest de facto porozumienie stron stosunku pracy, a nie niedozwolone działanie pracodawcy. Wskazał w tym zakresie na potwierdzające to stanowisko orzecznictwo sądowe, a także orzecznictwo Sądu Najwyższego w zakresie możliwości uznania poszczególnych wewnętrznych aktów obowiązujących u pracodawcy za akty prawa pracy (w tym zakresie ocenę należy przeprowadzać z uwzględnieniem konkretnych okoliczności każdej rozpatrywanej sprawy).

Komentarz eksperta

Aleksandra Bembnista, ekspert w Zespole ds. Podatków Pracowniczych działu Prawnopodatkowego PwC

Komentowana interpretacja ogólna ministra finansów jest zbieżna z dominującą od pewnego czasu praktyką interpretacyjną organów podatkowych. Wpisuje się w aktualną linię orzeczniczą. Oprócz orzeczeń powołanych przez organ w uzasadnieniu interpretacji, w podobny sposób wypowiedziały się m.in. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach (wyrok z 28 czerwca 2016 r., I SA/Gl 947/16) czy Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie – również wyrok z 28 czerwca 2016 r., III SA/Wa 2557/15). W orzecznictwie podkreśla się, że funkcją i celem odszkodowania wypłacanego w ramach programu dobrowolnych odejść jest złagodzenie ekonomicznych i społecznych skutków utraty zatrudnienia, a nie naprawienie szkody. Według zgodnej opinii organów i sądów, w sytuacji dobrowolnego przystąpienia przez podatnika do programu dobrowolnych odejść (PDO), świadczenia wypłacane w ramach programu nie stanowią de facto odszkodowania (nawet jeśli są tak nazwane), lecz odprawę pieniężną, która jest wprost wyłączona ze zwolnienia. Jednocześnie podnosi się, że funkcję odszkodowawczą pełni np. odszkodowanie przyznawane na podstawie art. 58 kodeksu pracy (z tytułu niezgodnego z prawem rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę).

Oceniając stanowisko ministra finansów w tej sprawie, warto zwrócić uwagę iż przystąpienie do PDO może stanowić dla pracowników wybór „mniejszego zła" w sytuacji, w której z góry wiadomo, że stosunek pracy zostanie zakończony. To, że pracownik przystępuje do niego dobrowolnie, nie oznacza, iż nie poniesie szkody w związku z utratą pracy. Odszkodowanie stanowi czasowe zabezpieczenie i substytut środków, które pracownik otrzymałby w ramach regularnego wynagrodzenia. W tym kontekście wydaje się, że koncepcja uznania odszkodowania za formę zadośćuczynienia nie jest całkowicie pozbawiona podstaw. Świadczenia wypłacane w ramach PDO mają przecież łagodzić skutki pewnych negatywnych dla pracownika zdarzeń, stąd w skargach do sądów administracyjnych pracownicy często podnosili, iż niezasadne jest dodatkowe ponoszenie przez nich ciężaru podatku. Odmowa zastosowania zwolnienia z PIT w tej sytuacji może być zatem uznana za dyskusyjną, biorąc pod uwagę rzeczywiste skutki, które łączą się z ustaniem zatrudnienia. Być może warto, aby sprawie przyjrzał się ustawodawca i rozstrzygnął problem poprzez doprecyzowanie zakresu zwolnienia, odnosząc się wprost do świadczeń wypłacanych w ramach PDO. Tymczasem jednak warto monitorować dalszy przebieg spraw dotyczących kwalifikacji podatkowej świadczeń tego typu, ponieważ wkrótce powinno się pojawić w tym zakresie stanowisko NSA. Jeśli sąd kasacyjny podzieli pogląd ministra finansów i sądów wojewódzkich, będzie można mówić o ugruntowanej linii orzeczniczej.

Tak uznał minister finansów w interpretacji ogólnej z 23 czerwca 2016 r. (DD3.8201.1.2016.MCA).

Interpretację ogólną wydano w związku z rozbieżnościami interpretacyjnymi związanymi z wykładnią art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT w brzmieniu obowiązującym od 4 października 2014 r. (z mocą obowiązującą od 1 stycznia 2014 r.). Przepis ten zwalnia z opodatkowania odszkodowania i zadośćuczynienia, które są kalkulowane i przyznawane na podstawie odrębnych przepisów, a także na podstawie obowiązujących u pracodawcy aktów prawa pracy, z wyjątkami wprost wskazanymi w ustawie (jednym z nich jest odprawa pieniężna). Nowelizacja z 2014 r. polegała na rozszerzeniu zakresu zwolnienia właśnie o odszkodowania/zadośćuczynienia przyznane na podstawie aktów prawa pracy (układów zbiorowych, regulaminów, statutów itp.). Na tym tle pojawiły się wątpliwości, czy zwolnienie ma zastosowanie w przypadku otrzymania odszkodowania przez pracownika z tytułu przystąpienia do programu dobrowolnych odejść.

2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe