Oszczędzanie na emeryturę z ulgami podatkowymi

Wybierając formę lokowania oszczędności, będących zabezpieczeniem bytu na starość, warto zwrócić uwagę na ulgi i zwolnienia podatkowe związane z założeniem Indywidualnego Konta Emerytalnego lub Indywidualnego Konta Zabezpieczenia Emerytalnego.

Publikacja: 25.07.2016 10:55

Oszczędzanie na emeryturę z ulgami podatkowymi

Foto: Fotorzepa, Mateusz Pawlak matp Mateusz Pawlak Mateusz Pawlak

Indywidualne Konta Emerytalne (IKE) i Indywidualne Konta Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) są elementem III filaru ubezpieczeń emerytalnych, w którym uczestnictwo ma charakter dobrowolny. Oba rodzaje kont prowadzone są na podstawie umowy zawartej przez oszczędzającego z funduszem inwestycyjnym, podmiotem prowadzącym działalność maklerską, zakładem ubezpieczeń na życie, bankiem bądź dobrowolnym funduszem emerytalnym. Zasady gromadzenia oszczędności na IKZE i IKE oraz wpłat, wypłat i zwrotu środków zgromadzonych na tych kontach określa ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego. W celu zwiększenia zainteresowania tymi formami oszczędności, ustawodawca wprowadził kilka preferencji podatkowych, w zależności od rodzaju konta.

Gromadzenie środków na IKZE

W przypadku IKZE możliwe jest pomniejszenie podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych o kwotę wpłat przekazanych na konto.

Ulga przysługuje podatnikom rozliczającym dochody według skali podatkowej, osobom rozliczającym dochody z działalności gospodarczej 19-proc. podatnikiem liniowym oraz osobom opodatkowanym ryczałtem ewidencjonowanym. Odliczenie wykazywane jest w załączniku PIT/O składanym wraz z rocznym zeznaniem PIT-37, PIT-36 lub PIT-28. W przypadku podatników deklarujących dochody z działalności gospodarczej na formularzu PIT-36L, ulga ujmowana jest bezpośrednio w zeznaniu, bez konieczności dołączania załącznika PIT/O.

Uwaga! Prawo do skorzystania z omawianej ulgi co do zasady przysługuje wyłącznie podatnikom, którzy gromadzą oszczędności tylko na jednym IKZE.

Roczny limit

Roczny limit wpłat na IKZE, a tym samym maksymalny poziom odliczenia podatkowego, jest niezależny od wysokości osiąganych zarobków i stanowi równowartość 1,2-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok. W 2016 r. limit ten wynosi 4866 zł. W zależności od poziomu dochodów oraz formy opodatkowania, zastosowanie omawianej ulgi podatkowej może przynieść oszczędności podatkowe sięgające maksymalnie, w przypadku osób osiągających dochody opodatkowane 32-proc. stawką podatku, kwoty 1557 zł. W przypadku niskiego poziomu dochodu, możliwa jest sytuacja, gdy podatnik nie będzie mógł skonsumować całej kwoty ulgi. Przepisy nie przewidują jednak możliwości odliczenia wpłat na IKZE w danym roku w zeznaniach składanych za inne lata podatkowe, co może mieć wpływ na wysokość faktycznej korzyści podatkowej w związku z inwestycjami na IKZE.

Skutki związane z momentem wypłaty

Środki otrzymane z IKZE są przychodem z tzw. innych źródeł, niemniej zasady opodatkowania uzależnione są od momentu kiedy następuje wypłata.

W przypadku wypłaty środków dokonywanej po spełnieniu określonych warunków dotyczących wieku i stażu oszczędzania, wypłata podlega opodatkowaniu 10-proc. zryczałtowanym podatkiem. Podatek pobierany jest przez instytucję finansową, działającą jako płatnik, na której ciąży obowiązek odprowadzenia podatku na rachunek właściwego urzędu skarbowego. Zryczałtowany pobór podatku przez płatnika wyłącza tym samym obowiązek wykazywania otrzymanych środków w zeznaniach składanych przez podatnika.

Odmienne konsekwencje podatkowe powstają, jeżeli oszczędzający wystąpi o zwrot środków zgromadzonych na koncie IKZE. W takim przypadku zwrot środków podlega opodatkowaniu podatkiem progresywnym. W terminie do końca lutego następnego roku podatkowego podmiot wypłacający środki sporządza informację PIT-8C, uwzględniającą kwotę przychodu, i przekazuje ją podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu właściwemu dla podatnika. Na podstawie otrzymanej informacji PIT-8C podatnik zobowiązany jest do wykazania uzyskanego zwrotu w rocznym zeznaniu podatkowym. W konsekwencji, dokonując opisanego rozliczenia podatnik w rzeczywistości zwraca kwotę ulgi, z której skorzystał w latach ubiegłych. Zdaniem organów podatkowych obowiązek opodatkowania całej sumy otrzymanego zwrotu jest jednak niezależny od tego czy podatnik w latach ubiegłych korzystał z ulgi na IKZE. Takie stanowisko, znajdujące co prawda potwierdzenie w przepisach, jest niekorzystne dla tych podatników, którym z różnych powodów nie przysługiwało prawo do odliczenia wydatków na IKZE (np. uzyskali wyłącznie przychody z kapitałów pieniężnych lub poziom uzyskanych dochodów nie pozwolił na skorzystanie z ulgi).

Przykład

W 2016 r. podatnik otrzymał zwrot środków z IKZE w wysokości 5 000 zł, obejmujący zwrot dokonanych w 2015 r. wpłat w wysokości 4 750,80 zł. Podatnik powinien zadeklarować w zeznaniu rocznym za 2016 r. dochód w kwocie 5 000 zł i zapłacić od niego podatek progresywny – stawka 18 proc. lub 32 proc., w zależności od poziomu innych dochodów rozliczanych wg skali. Jeżeli w 2015 r. podatnikowi nie przysługiwało prawo do ulgi z tytułu IKZE, to rozliczając zwrot otrzymany w 2016 r. podatnik w rzeczywistości poniesie koszt podatku od własnych środków zainwestowanych na IKZE. Co więcej, kwota podatku (np. 5 000 zł x 18 proc.) będzie kilkukrotnie wyższa niż różnica między otrzymanym zwrotem a sumą wpłat podatnika (5 000 zł – 4 750,80 zł).

Wolne od podatku są natomiast wypłaty transferowe pomiędzy instytucjami finansowymi prowadzącymi IKZE, wypłaty w związku z postępowaniem likwidacyjnym lub upadłościowym i przelaniem środków na IKZE oszczędzającego, jak również wypłaty na indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego osoby uprawnionej po śmierci oszczędzającego.

Nabycie środków z IKZE w drodze spadku nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.

Zachęty związane z IKE

Według odmiennych zasad ukształtowane zostały preferencje podatkowe w związku z gromadzeniem środków na IKE. W odróżnieniu od IKZE, oszczędzanie w ramach IKE nie uprawnia bowiem podatnika do odliczenia dokonanych wpłat.

Zachętą podatkową związaną z lokowaniem środków na przyszłą emeryturę w IKE jest zwolnienie z opodatkowania dochodów z oszczędzania na IKE. Zakres zwolnienia obejmuje zarówno wypłaty, dokonywane po spełnieniu określonych warunków dotyczących wieku i stażu oszczędzania, jak również wypłaty transferowe.

Uwaga! Przepisy dotyczące funkcjonowania IKE przewidują generalną zasadę gromadzenia oszczędności tylko na jednym IKE. W przypadku założenia kilku kont, co do zasady podatnik traci prawo do opisanego zwolnienia, a dochód uzyskany ze wszystkich IKE podlega opodatkowaniu 75-proc. podatkiem.

Zwolnienie podatkowe nie ma zastosowania w przypadku wycofania całości lub części środków zgromadzonych na IKE. Dochód uzyskany przez oszczędzającego, będący różnicą pomiędzy wartością środków zgromadzonych na IKE a sumą wpłat przez oszczędzającego, podlega opodatkowaniu stawką 19 proc. Należny podatek potrącany jest przez płatnika, co wyłącza obowiązek samodzielnego deklarowania dochodu przez oszczędzającego.

W przypadku śmierci oszczędzającego, środki zgromadzone w IKE przekazywane są osobie uprawnionej, która została wskazana w umowie zawartej z instytucją finansową prowadzącą IKE. Nabyte w drodze spadku środki zgromadzone na IKE nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Są również wolne od podatku dochodowego.

—Anna Misiak jest doradcą podatkowym, szefem zespołu ds. podatków osobistych w MDDP

—Rafał Sidorowicz jest doradcą podatkowym, starszym konsultantem w zespole ds. podatków osobistych w MDDP

podstawa prawna: ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. DzU z 2012 r., poz. 361 ze zm.)

podstawa prawna: ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 1147 ze zm.)

Indywidualne Konta Emerytalne (IKE) i Indywidualne Konta Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) są elementem III filaru ubezpieczeń emerytalnych, w którym uczestnictwo ma charakter dobrowolny. Oba rodzaje kont prowadzone są na podstawie umowy zawartej przez oszczędzającego z funduszem inwestycyjnym, podmiotem prowadzącym działalność maklerską, zakładem ubezpieczeń na życie, bankiem bądź dobrowolnym funduszem emerytalnym. Zasady gromadzenia oszczędności na IKZE i IKE oraz wpłat, wypłat i zwrotu środków zgromadzonych na tych kontach określa ustawa z 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego. W celu zwiększenia zainteresowania tymi formami oszczędności, ustawodawca wprowadził kilka preferencji podatkowych, w zależności od rodzaju konta.

Pozostało 91% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe