Przepisy ustawy z 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych przewidują szczególne, często bardzo dolegliwe rozwiązanie dla tych przedsiębiorców, którzy nie regulują swoich zobowiązań terminowo. Z art. 10 ust. 1 tej ustawy wynika bowiem, że wierzycielowi, od dnia nabycia uprawnienia do odsetek z tytułu opóźnienia w płatnościach związanych z transakcjami handlowymi (wskazanych w art. 7 ust. 1 lub art. 8 ust. 1 tej ustawy) przysługuje od dłużnika, bez wezwania, równowartość kwoty 40 euro przeliczonej na złote według średniego kursu euro ogłoszonego przez NBP ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie pieniężne stało się wymagalne. Jest to rekompensata za koszty odzyskiwania należności. W konsekwencji, powstaje pytanie o skutki takiego wydatku w PIT i w CIT.
Z art. 22 ust. 1 ustawy o PIT (art. 15 ust. 1 ustawy o CIT) wynika, że za koszty uzyskania przychodów uważa się koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodu lub w celu zachowania albo zabezpieczenia jego źródła z wyjątkiem tych kosztów, które zostały wymienione w negatywnym katalogu kosztów nieuznawanych za koszty podatkowe (zawartym w art. 23 ust. 1 ustawy o PIT, art. 16 ust. 1 ustawy o CIT). Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na rozwiązania szczególne, wyrażone w art. 23 ust. 1 pkt 19 ustawy o PIT (art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT). Zgodnie z tymi przepisami, nie uznaje się koszy podatkowe kar umownych i odszkodowań z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad lub zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług. Można też wskazać na treść art. 23 ust. 1 pkt 14 i 15 ustawy o PIT (art. 16 ust. 1 pkt 17 i 18 ustawy o CIT), w których wymieniono koszty egzekucyjne związane z niewykonaniem zobowiązań oraz grzywny i kary pieniężne orzeczone w postępowaniu karnym, karnym skarbowym, administracyjnym i w sprawach o wykroczenia oraz odsetki od tych grzywien i kar.
W wymienionych regulacjach oraz innych przepisach wyłączających określone wydatki z katalogu kosztów podatkowych, trudno jednak znaleźć uzasadnienie dla wyłączenia z kosztów uzyskania przychodów opłaty ponoszonej na zasadach przewidzianych w art. 10 ust. 1 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Taki pogląd wyraziła także m.in. Izba Skarbowa w Poznaniu w interpretacji z 6 listopada 2014 r. (ILPB3/423-403/14-2/EK). Organ uznał prawidłowość stanowiska podatnika w zakresie możliwości zaliczenia do kosztów podatkowych powołanej ryczałtowej opłaty. Wskazał jednak, że w każdym przypadku konieczne jest przeprowadzenie indywidualnej analizy czy dany wydatek wypełnia ogólne warunki pozwalające na uznanie go za koszt podatkowy. Jak bowiem czytamy w ww. piśmie: „jeśli koszty te spełniać będą przesłanki ustawowe dla zaliczenia ich do kosztów podatkowych, nie będzie wówczas przeszkód dla takiej ich podatkowej kwalifikacji. A zatem, w sytuacji gdy działania podatnika zmierzają do ochrony majątku i zabezpieczenia źródeł przychodu, to koszty te stanowią koszty uzyskania przychodu, przy założeniu, że np.:
- nie występuje ewidentna wina umyślna w działaniach podatnika,
- nie dochodzi do obejścia przepisów prawa,