Obdarowany nie zaliczy do kosztów wydatków poniesionych przez darczyńcę

Przedsiębiorcy, przekazując swoje przedsiębiorstwo np. dzieciom, decydują się na różnego rodzaju rozwiązania: sprzedaż, wnoszenie wkładów niepieniężnych, a najczęściej na darowiznę jako rozwiązanie pozornie najprostsze i najmniej kosztowne. Może się jednak ono okazać niekorzystne, jeżeli przed darowizną przedsiębiorca nie rozważy jednej z najistotniejszych kwestii.

Jedna czynność prawna

Zgodnie z kodeksem cywilnym czynność prawna, której przedmiotem jest przedsiębiorstwo (np. sprzedaż, wniesienie wkładu niepieniężnego do spółki, darowizna), obejmuje wszystko, co wchodzi w jego skład, chyba że co innego wynika z treści tej czynności albo z przepisów szczególnych. W art. 551 kodeksu cywilnego (dalej: k.c.) wskazano, że w skład przedsiębiorstwa może wchodzić własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów oraz inne prawa rzeczowe. Oznacza to, że jeżeli, przenosząc przedsiębiorstwo, nie wyłączymy określonych składników majątku, to będą one korzystać z domniemania, wynikającego z art. 552 k.c., że przeprowadzona czynność prawna przeniosła skutecznie własność tych składników na inny podmiot.

Przedsiębiorstwo może być również przedmiotem darowizny – umowy o charakterze nieodpłatnym, zdefiniowanej w art. 888 k.c. Co do zasady, zawarcie takiej umowy, również gdy jej przedmiotem jest przedsiębiorstwo, pociąga za sobą konsekwencje w prawie podatkowym (głównie w podatku od spadków i darowizn, gdy obdarowanym jest osoba fizyczna albo w podatku dochodowym – w przypadku pozostałych podmiotów).

Bardzo korzystna podatkowo jest sytuacja, gdy zarówno darczyńca, jak i obdarowany są osobami fizycznymi. Mają wtedy dodatkowo prawo do skorzystania ze zwolnienia w podatku od spadków i darowizn (wynikającego z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn). Dlatego, biorąc pod uwagę szybkość dokonania darowizny oraz niskie koszty, które trzeba ponieść, przedsiębiorcy wybierają tę drogę przekazania swoich przedsiębiorstw w ramach rodziny. Jest to niewątpliwie korzystna droga także w prawie podatkowym.

Bywa kosztowna

Szczególnie w przypadku przedsiębiorstw produkcyjnych lub handlowych, brak odpowiednich działań poprzedzających darowiznę może jednak prowadzić do skutków nieodwracalnych i kosztownych dla obdarowanego, a czasem również dla darczyńcy.

Beneficjent nie poniósł wydatku

Po pierwsze, obdarowany nie zaliczy do kosztów uzyskania przychodów tych wydatków, które były poniesione przez darczyńcę na nabycie towarów czy materiałów, znajdujących się w magazynie darowanego przedsiębiorstwa. Dotyczy to sytuacji, gdy obdarowany dokona ich zbycia i będzie chciał pomniejszyć przychód do opodatkowania z tego tytułu. W takich przypadkach organy podatkowe w wydawanych interpretacjach indywidualnych odmawiają podatnikom prawa do zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów owych wydatków, poniesionych przez darczyńcę na nabycie tych towarów. Powołują się wówczas m.in. na niespełnianie wszystkich przesłanek, wynikających z art. 22 ustawy o PIT, warunkujących możliwość uznania danego wydatku za koszt uzyskania przychodów. Zgodnie bowiem z tym przepisem „kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23" (czyli tzw. kosztów zabronionych).

W związku z tym, że obdarowany podatnik nabył towary nieodpłatnie (na mocy umowy darowizny), nie została spełniona przesłanka stanowiąca o konieczności faktycznego poniesienia przez niego wydatku, aby mógł on zostać uznany za koszt uzyskania przychodów. Jednocześnie, obdarowany, zbywając towary otrzymane nieodpłatnie, uzyskał przychód, który powinien zostać opodatkowany podatkiem dochodowym (niezależnie od tego, czy prowadzi on księgi rachunkowe, czy rozlicza się na podstawie podatkowej księgi przychodów i rozchodów). Skutkiem tego jest konieczność opodatkowania całej wartości ceny sprzedaży towarów nabytych nieodpłatnie w drodze darowizny, bez możliwości rozpoznania kosztów uzyskania przychodów z tytułu poniesienia wydatków na ich nabycie (por. interpretację Izby Skarbowej w Łodzi z 22 kwietnia 2016 roku, 1061-IPTPB1.4511.359. 2016.1.MM; interpretację Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 27 stycznia 2015 roku, ITPB1/415-1132/14/WM; interpretację Izby Skarbowej w Katowicach z 2 kwietnia 2015 roku, IBPBI/1/4511-4/15/SK).

Sądy popierają fiskusa

Tożsame stanowisko w tej sprawie prezentują również sądy administracyjne, wskazując ponadto, że skoro dany podatnik osiąga przychody ze zbycia konkretnych składników majątku, to powinien również ponieść wydatki służące osiągnięciu tego przychodu. Jeśli bowiem poniósł je darczyńca, to nie obciążyły one obdarowanego osiągającego przychód. Nie może on zaliczyć ich do kosztów uzyskania przychodów, gdyż nie poniósł ich ciężaru (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z 12 marca 2015 roku, I SA/Rz 117/15, prawomocny).

Potrzebna jest korekta w księdze

Drugim aspektem, przemawiającym za twierdzeniem, że darowizna przedsiębiorstwa może być procesem kosztownym dla podatników, jest konieczność korekty w podatkowej księdze przychodów i rozchodów przez darczyńcę, u którego wydatki na nabycie towarów czy materiałów w magazynie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów przed darowizną. Również w tym przypadku organy podatkowe wprowadzają obowiązek stosownej korekty. Zdaniem organów, nie są spełnione przesłanki wynikające z art. 22 ustawy o PIT do uznania tego wydatku za koszt uzyskania przychodów, Wydatki te utraciły bowiem cechę poniesienia ich w celu osiągnięcia, zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów (por. interpretację Izby Skarbowej w Katowicach z 8 grudnia 2016 roku, 2461-IBPB-1-1.4511.554. 2016.1.BK; interpretację Izby Skarbowej w Warszawie z 18 lipca 2014 roku, IPPB1/415-513/14-2/AM; interpretację Izby Skarbowej w Katowicach z 2 kwietnia 2015 roku, IBPBI/1/4511-4/15/SK). Powoduje to podwyższenie u darczyńcy podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym.

podstawa prawna: art. 22 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 2032 ze zm.)

masz pytanie, wyślij e-mail: tygodnikpodatki@rp.pl