Racjonalna redukcja części działalności do rozliczenia w CIT

Wynagrodzenie za wcześniejsze rozwiązanie umowy najmu i umowy o współpracy, które ma zminimalizować straty, może być kosztem podatkowym.

Publikacja: 13.06.2018 05:40

Racjonalna redukcja części działalności do rozliczenia w CIT

Foto: Adobe Stock

O wydanie interpretacji wystąpił producent kotłów i urządzeń ochrony środowiska dla energetyki. W 2007 r. spółka podjęła decyzję o otwarciu nowego wydziału produkcyjnego i w tym celu zawarła z podmiotem zewnętrznym umowę najmu hali produkcyjnej, zaplecza socjalnego i placu składowego. Podpisała też umowę o współpracy, na podstawie której na jej rzecz miały być realizowane usługi obróbki mechanicznej elementów produkowanych w nowo otwieranym wydziale. Oba kontrakty zawarto na czas określony, ale przewidywały one możliwość wcześniejszego ich wypowiedzenia z zachowaniem dziewięciomiesięcznego okresu wypowiedzenia w określonych okolicznościach. Kryzys gospodarczy spowodował jednak spadek zamówień i wymusił częściową zmianę planów biznesowych spółki. W 2011 r. doszła do wniosku, że dalsze utrzymywanie wydziału produkcyjnego byłoby nieefektywne i podjęła działania zmierzające do modyfikacji zawartych umów. Negocjacje skończyły się fiaskiem, więc zdecydowała się na ich wypowiedzenie z przyczyn ekonomicznych.

Spółka zapytała, czy kwoty zafakturowane tytułem wynagrodzenia za wcześniejsze rozwiązanie umowy najmu i umowy o współpracy będą dla niej kosztem uzyskania przychodów.

Fiskus odpowiedział, że nie. Co prawda przyznał, że wynagrodzenie za wcześniejsze rozwiązanie umowy najmu i umowy o współpracy nie zostało objęte wyłączeniem z art. 16 ust. 1 ustawy o CIT, niemniej jego zdaniem nie spełnia ono przesłanek do uznania ich za koszt podatkowy. Nie tylko nie został tu osiągnięty wskazany przez ustawodawcę cel w postaci uzyskania przychodów podatkowych, ale spółka wręcz pozbawiła się elementów dotychczas wykorzystywanych do działalności gospodarczej przynoszącej przychody.

Spółka zaskarżyła interpretację i wygrała. Najpierw rację przyznał jej WSA w Gliwicach. Sąd nie miał wątpliwości, że poniesienie przez skarżącą wydatku na przedterminowe rozwiązanie umów doprowadziło do pozytywnego i zamierzonego z jej punktu widzenia skutku, więc okazało się uzasadnione. Jak zauważył WSA, fiskus nie kwestionuje sensu ekonomicznego poniesionego wydatku czy racjonalności podejmowanych przez spółkę decyzji gospodarczych i ich efektywności.

Tak samo uznał Naczelny Sąd Administracyjny. Przypomniał, że za koszty uzyskania przychodu należy uważać takie wydatki, których poniesienie przez podatnika było spowodowane racjonalnym dążeniem i obiektywną możliwością osiągnięcia przychodu (lub zachowania albo zabezpieczenia tego źródła), jeśli nie zostały wymienione w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT. W ocenie NSA zwrot „w celu" oznacza, że nie zawsze wydatek musi przynieść skutek w postaci osiągnięcia przychodu, zachowania lub zabezpieczenia jego źródła. Dla oceny, czy został poczyniony w celu zachowania lub zabezpieczenia jego źródła należy mieć na względzie charakter związku przyczynowo-skutkowego między kosztem a przychodem.

W przypadku odszkodowań, kar umownych i innych wydatków wynikających z odstąpienia lub przedterminowego rozwiązania umowy przez podatnika w orzecznictwie przyjęto, że wykazują one związek z przychodami wówczas, gdy podatnik ma na uwadze możliwość osiągnięcia, choćby nawet potencjalnie jakiegoś przychodu, czy to z określonej innej transakcji, czy na skutek redukcji kosztów pośrednich, czyli ogólnych, dotyczących całej działalności. W ocenie sądu istotne jest więc, aby kwalifikując dany wydatek jako koszt podatkowy uwzględniać również kwestię logicznego ciągu zdarzeń determinujących określone i konkretne działania podatnika, począwszy od momentu zawarcia wszystkich umów składających się na określone zdarzenie gospodarcze. Należy zatem oceniać racjonalność określonego działania dla osiągnięcia przychodu.

Jak podkreślił NSA, gospodarczo racjonalne decyzje, podejmowane pierwotnie w określonych warunkach, w związku z negatywną zmianą okoliczności (np. wzrostem cen, obniżeniem popytu, wzrostem kosztów, zmianą koniunktury) mogą skutkować koniecznością podejmowania działań zmierzających do zachowania lub zabezpieczenia źródeł przychodów i ponoszenia w związku z tym wydatków, które można zakwalifikować do kosztów.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjny z 12 kwietnia 2018 r.

sygnatura akt: II FSK 871/16

Komentarz eksperta

Michał Krysik, doradca podatkowy z kancelarii LSW Leśnodorski Ślusarek i Wspólnicy

NSA kolejny raz opowiedział się za stanowiskiem, zgodnie z którym wydatki zmierzające do minimalizacji strat mogą być uwzględniane w rachunku podatkowym, utrwalając tym samym linię orzeczniczą ostatnich lat.

Skład orzekający przypomniał istotną uchwałę NSA z 25 czerwca 2012 r. (II FPS 2/12), niewątpliwie zmieniającą podejście sądów do tego typu zagadnień. Po tej uchwale sądy administracyjne wydają się być zgodne, że wydatki, których celem jest ograniczanie strat związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, mogą być kosztem uzyskania przychodu.

W ciągu ostatnich lat na wokandę trafiało wiele spraw dotyczących możliwości uznawania za koszty uzyskania przychodów wydatków takich jak wynagrodzenie z tytułu wcześniejszego rozwiązania umowy najmu, odszkodowań, kar umownych w przypadku rozwiązania umów najmu czy kar za rozwiązanie umowy leasingu operacyjnego przed upływem okresu leasingu.

Sądy wytykają organom skarbowym prowadzenie wykładni art. 15 ust. 1 ustawy CIT w sposób niezasadnie zawężający i oderwany od realiów gospodarczych, w jakich funkcjonują podatnicy prowadzący własny biznes. Co więcej, skarbówka zdaje się zapominać, że ustawodawca w sposób wyraźny wskazuje na związek danego wydatku nie tylko z celem, jakim jest osiągnięcie przychodu, lecz także z zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła przychodów.

NSA przychylnym okiem patrzy na podatników ponoszących wydatki pośrednio związane z przychodami oraz dotyczące całokształtu działalności, które często można owiązać z zabezpieczeniem źródła przychodu. Sądy administracyjne słusznie wskazywały i wskazują w swoim orzeczeniach, że jako zabezpieczenie źródła przychodów należy rozumieć wydatki poniesione na ochronę istniejącego (podstawowego) źródła przychodów, by to źródło funkcjonowało w bezpieczny sposób, a ograniczenie strat finansowych w postaci rezygnacji z wydatku, pomimo poniesienia pewnych kosztów, służy właśnie temu celowi (tak np. NSA w wyroku z 23 stycznia 2018 r., II FSK 86/16).

Jednocześnie warto pamiętać, że decyzje podatników powinny być podejmowane racjonalnie, z uwzględnieniem ekonomicznych analiz i kalkulacji, zmierzać do uzyskania możliwie największej efektywności ekonomicznej. W rezultacie, przedsięwzięcia zmierzające do zapobieżenia zagrożenia dla źródła przychodu powinny być postrzegane jako prowadzące do zachowania bądź zabezpieczenia źródła przychodów, a koszty z nimi związane powinny stanowić koszty uzyskania przychodów.

O wydanie interpretacji wystąpił producent kotłów i urządzeń ochrony środowiska dla energetyki. W 2007 r. spółka podjęła decyzję o otwarciu nowego wydziału produkcyjnego i w tym celu zawarła z podmiotem zewnętrznym umowę najmu hali produkcyjnej, zaplecza socjalnego i placu składowego. Podpisała też umowę o współpracy, na podstawie której na jej rzecz miały być realizowane usługi obróbki mechanicznej elementów produkowanych w nowo otwieranym wydziale. Oba kontrakty zawarto na czas określony, ale przewidywały one możliwość wcześniejszego ich wypowiedzenia z zachowaniem dziewięciomiesięcznego okresu wypowiedzenia w określonych okolicznościach. Kryzys gospodarczy spowodował jednak spadek zamówień i wymusił częściową zmianę planów biznesowych spółki. W 2011 r. doszła do wniosku, że dalsze utrzymywanie wydziału produkcyjnego byłoby nieefektywne i podjęła działania zmierzające do modyfikacji zawartych umów. Negocjacje skończyły się fiaskiem, więc zdecydowała się na ich wypowiedzenie z przyczyn ekonomicznych.

Pozostało 85% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe