Odsetki w ramach kary umownej to nie koszt dla spółki - wyrok NSA

Odsetki ustawowe, które były efektem uprzedniego nieuzasadnionego naliczenia kary umownej i jej potrącenia z wynagrodzenia kontrahenta, nie mogą być koszem podatkowym.

Publikacja: 19.04.2017 03:00

Odsetki w ramach kary umownej to nie koszt dla spółki - wyrok NSA

Foto: 123RF

Spółka – producent koksu wielkopiecowego, przemysłowo-opałowego oraz wyrobów węglopochodnych podpisała z kontrahentem umowę na roboty budowlane. Wykonawca zobowiązał się do wybudowania baterii koksowniczej wraz z obiektami przynależnymi w ściśle określonym terminie. Za nieterminowe wykonanie obowiązków spółka miała prawo żądać kar umownych. Skorzystała z tej opcji, bo rozruch bloku baterii koksowniczej opóźnił się o 73 dni. Część kary umownej w wysokości prawie 3 mln złotych została potrącona z wynagrodzenia wykonawcy. Wartość potrąconego wynagrodzenia została zaliczona do wartości początkowej środków trwałych. Wartość kary umownej spółka zaliczyła do przychodów.

Ostatecznie powstał spór o potrącenie kary, stronom nie udało się dojść do porozumienia i zwróciły się do sądu arbitrażowego przy Krajowej Izbie Gospodarczej. Ten uznał, że kara umowna potrącona przez spółkę była nienależna. Zasądził od niej na rzecz wykonawcy kwotę kary wraz z odsetkami ustawowymi. Sąd wskazał, że opóźnienie wykonawcy nie miało charakteru zwłoki, ponieważ nie ponosił on odpowiedzialności za przyczyny tego opóźnienia.

Spółka wyjaśniła, że zapłaciła wynagrodzenie wraz z odsetkami. We wniosku o interpretację zapytała czy wydatki na zapłacone zgodnie z wyrokiem sądu arbitrażowego odsetki ustawowe są jej kosztem uzyskania przychodów. Sama uważała, że tak. Jej zdaniem art. 16 ust. 1 pkt 11 i 21 ustawy o CIT wyraźnie wskazują, że wszystkie odsetki mogą być kosztem, z wyjątkiem tych wprost wymienionych są w powyższych przepisach.

Fiskus nie potwierdził tego stanowiska. Zgodził się, że odsetki zapłacone przez spółkę nie są objęte wyłączeniami z art. 16 ust. 1 pkt 11 i 21 ustawy o CIT, jednak wydatek związany z ich zapłatą nie pozostawał w związku z uzyskiwanymi przychodami i nie miał na celu zachowania lub zabezpieczenia ich źródła. Wydatek ten nie przyczynił się w żaden sposób do uzyskania przychodu z prowadzonej działalności gospodarczej. Nie jest on również związany z normalnymi kosztami funkcjonowania spółki. Zasądzone odsetki ustawowe były bowiem efektem uprzedniego nieuzasadnionego naliczenia kary umownej i jej potrącenia z wynagrodzenia przysługującego wykonawcy robót budowlanych. W opinii organu wydatek ten nie spełnia więc warunku z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT.

Najpierw rację fiskusowi przyznał sąd pierwszej instancji. Także jego zdaniem działania podjęte przez skarżącą nie przyczyniły się do uzyskania przychodu z prowadzonej działalności. Nie pozostawały także w związku z uzyskiwanymi przychodami i nie miały na celu zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów.

Takiego samego zdania był Naczelny Sąd Administracyjny. Przypomniał, że każdy wydatek rozpatrywany jako koszt uzyskania przychodów powinien przejść test z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT, pod kątem pozostawania w związku przyczynowo-skutkowym z przychodami osiąganymi przez podatnika. Ponadto, regulacje z art. 16 ustawy o CIT stanowiące samodzielną podstawę zaliczania określonych wydatków do kosztów, są przepisami o charakterze wyjątkowym, co determinuje określony sposób ich wykładni. W ocenie NSA nie można ich interpretować w sposób rozszerzający.

NSA potwierdził, że skoro odsetki ustawowe zostały zasądzone w związku ze zwrotem nienależnie naliczonej i potrąconej kary umownej, to nie są objęte wyłączeniami z art. 16 ust. 1 pkt 11 i pkt 21 ustawy o CIT. Wydatek związany z zapłatą odsetek nie pozostawał jednak w związku z przychodami spółki i nie miał na celu zachowania lub zabezpieczenia ich źródła. Zasądzone odsetki ustawowe były efektem uprzedniego nieuzasadnionego naliczenia kary umownej i jej potrącenia z wynagrodzenia przysługującego wykonawcy robót budowlanych. Wyłączną przyczyną ich poniesienia było nieprawidłowe działanie spółki, która powinna liczyć się z ich konsekwencjami.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 2 marca 2017 r. (II FSK 281/15).

Komentarz eksperta

Monika Smaga, specjalista ds. podatków w KR Group

W opinii NSA odsetki od zobowiązań uregulowanych po terminie ich płatności, w opisanym stanie faktycznym nie mogą zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodów. Uzasadnieniem jest to, że konieczność ich zapłaty była efektem zaniedbań podatnika, które zostały wcześniej stwierdzone przez sąd arbitrażowy.

Z treści omawianego wyroku wynika, że należy rozróżnić szkody powstałe w wyniku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania wskutek okoliczności, za które podatnik nie ponosi odpowiedzialności, od szkód będących konsekwencją zaniedbań podatnika lub działań podjętych wbrew umownym postanowieniom i nieznajdujących oparcia w przepisach prawa. W pierwszym przypadku poniesione wydatki będą kosztem uzyskania przychodu. Natomiast w drugim, koszty te nie będą podatkowe. Dla sądu fakt poniesienia wydatku w związku z prowadzoną działalnością nie jest decydujący dla uznania go za koszt uzyskania przychodu.

Oczywiste jest, że negatywne skutki działań nieracjonalnych i z gruntu skazanych na ekonomiczne niepowodzenie nie powinny obciążać skarbu państwa. Przy czym należy zadać pytanie, czy urzędnicy i sędziowie powinni oceniać skalę zaniedbań podatnika i błędy popełnione przez niego w ocenie sytuacji, z perspektywy czasu oraz zmiany warunków rynkowych.

Interesujące jest także to, że w uzasadnieniu komentowanego wyroku NSA przedstawiono krótki wykład na temat wykładni prawniczej norm o charakterze wyjątków w prawie podatkowym (odnosząc się do wnioskowań a fortiori czy per analogiam), choć można uznać można, że sam sąd, dokonując wykładni prawa, oparł się o zasadę słuszności, której próżno szukać w ustawie o CIT.

Chcąc zaliczyć wydatek do kosztów uzyskania przychodów podatnicy powinni każdorazowo przeanalizować celowość poniesionego wydatku, właściwie go udokumentować oraz zweryfikować czy nie został wymieniony w katalogu wydatków z art. 16 ust. 1 ustawy o CIT. Ponadto, każdorazowo powinno się uwzględnić, czy poniesiony wydatek nie jest przypadkiem wynikiem zaniedbań podatnika.

Spółka – producent koksu wielkopiecowego, przemysłowo-opałowego oraz wyrobów węglopochodnych podpisała z kontrahentem umowę na roboty budowlane. Wykonawca zobowiązał się do wybudowania baterii koksowniczej wraz z obiektami przynależnymi w ściśle określonym terminie. Za nieterminowe wykonanie obowiązków spółka miała prawo żądać kar umownych. Skorzystała z tej opcji, bo rozruch bloku baterii koksowniczej opóźnił się o 73 dni. Część kary umownej w wysokości prawie 3 mln złotych została potrącona z wynagrodzenia wykonawcy. Wartość potrąconego wynagrodzenia została zaliczona do wartości początkowej środków trwałych. Wartość kary umownej spółka zaliczyła do przychodów.

Pozostało 89% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe