W toku działalności gospodarczej mogą wystąpić przypadki, gdy podatnik zostaje obciążony różnego rodzaju karami czy opłatami o charakterze sankcyjnym. Warto wiedzieć, które z nich i w jakich okolicznościach będą mogły stanowić koszt uzyskania przychodu.
Co do zasady, do kosztów podatkowych nie zalicza się kar umownych i odszkodowań z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad albo zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług. Wynika to z art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy CIT. Kary z tych tytułów są zatem wprost wyłączone z kosztów. Niestety, nie oznacza to, że automatycznie wszystkie inne kary i odszkodowania będą mogły zostać zaliczone do podatkowych kosztów.
Związek z przychodem jest konieczny...
Podstawowym warunkiem uznania kary czy odszkodowania za koszt podatkowy – oprócz braku wyłączenia wprost przez ww. przepis – jest związek tej opłaty z przychodem podatnika. Obowiązuje tutaj zatem zasada ogólna, zgodnie z którą koszt (w tym przypadku kara lub odszkodowanie) musiał być poniesiony w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia ich źródła. Wymóg ten zgodnie podkreślają sądy, np. NSA w wyrokach z 13 czerwca 2013 r. (II FSK 1958/11) i z 4 kwietnia 2012 r. (II FSK 1770/10).
W wielu przypadkach można uznać, że związek taki występuje. Na przykład w sytuacji, gdy płacimy karę umowną, aby utrzymać dobre relacje z naszym kontrahentem, co ma zapewnić w przyszłości dalszą współpracę. W konsekwencji ponosimy koszt w celu utrzymania źródła przychodu.
...ale nie wystarczający
Niestety, sam związek z przychodami może się okazać niewystarczający. Organy podatkowe w wydawanych interpretacjach wskazują też kwestię winy podatnika. Jeżeli nieprawidłowości skutkujące zapłatą kary są zawinione przez nas, to zdaniem fiskusa nie możemy zaliczyć jej do kosztów, a tym samym przerzucać na skarb państwa odpowiedzialności za nasze zaniedbania. Tak uznała np. Izba Skarbowa w Katowicach w interpretacji z 30 stycznia 2017 r. (2461-IBPB-1-1.4510.373.2016. 1.BK) twierdząc, że ważne jest, aby zapłata kary nie była związana z nieprawidłowościami, których powstanie zostało spowodowane (zawinione) przez podatnika. Zdaniem organu, zapłata kary musi wynikać z obiektywnych przesłanek – płacący karę musi dochować należytej staranności.
