Kara umowna za zawinione opóźnienie w wykonaniu umowy nie jest kosztem - wyrok NSA

Kara umowna wypłacana za opóźnienie w wykonaniu usługi z winy samego wykonawcy nie może być jego kosztem.

Aktualizacja: 21.03.2018 07:23 Publikacja: 21.03.2018 06:16

Kara umowna za zawinione opóźnienie w wykonaniu umowy nie jest kosztem - wyrok NSA

Foto: Adobe Stock

Koszty to ważna pozycja w rozliczeniu każdej firmy. Wiele wydatków, o które podatnicy chcą pomniejszać przychód napotyka jednak opór skarbówki. Dotyczy to zwłaszcza wydatków na odszkodowania, odstępne czy kary umowne. Z orzecznictwa wynika, że sądy każdą sprawę oceniają indywidualnie, ale nie godzą się, by koszty nietrafionych decyzji biznesowych obciążały budżet. Potwierdza to kolejny, wtorkowy wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Problem z czasem

W sprawie chodziło o kary umowne. We wniosku o interpretację spółka z branży informatycznej wyjaśniła, że na zlecenie swoich kontrahentów tworzy i wdraża scentralizowane, kompleksowe systemy i tworzy rozmaite projekty informatyczne. W umowach z nimi znajdują się klauzule o karach umownych za opóźnienia w wykonaniu usług (nieterminowe wykonanie) zarówno z winy spółki, jak i z przyczyn od niej niezależnych.

Firma tłumaczyła, że gdyby nie chciała zapłacić kary, to zamawiający może odstąpić od umowy ze skutkiem natychmiastowym. Zapytała, czy wydatki na kary umowne zapłacone kontrahentom z powodu opóźnień w wykonaniu usług mogą być jej kosztem podatkowym. Sama uważała, że tak. Podkreśliła, że kary, o które pyta, nie zostały wymienione w art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT. Ustawodawca wyłączył w nim z kosztów tylko kary i odszkodowania z tytułu wad wykonanych usług oraz zwłoki w usuwaniu wad wykonanych usług. Kar zapłaconych z innego tytułu, w tym za opóźnione wykonanie zamówienia czy usługi, w tym katalogu nie ma. Dlatego zdaniem spółki wypłacone kary umowne wynikające z opóźnienia w realizacji kontraktu mogą stanowić koszt, jeżeli oczywiście wykazują związek z prowadzoną działalnością i uzyskiwanymi z niej przychodami.

Odpowiedź fiskusa okazała się korzystna dla podatniczki, ale tylko połowicznie. Co istotne, zgodził się ze spółką, że kary wskazane we wniosku nie mieszczą się wyłączeniu z art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT. Potwierdził jednak, że tylko kary umowne z tytułu nieterminowego wykonania usług informatycznych powstałych z przyczyn niezależnych od spółki mogą być jej kosztem. Odmówił jej zaś takiego prawa w przypadkach, gdy spóźniła się z własnej winy.

Spółka nie była zadowolona z takiego rozstrzygnięcia i zaskarżyła je do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie. Ten jednak jej skargę oddalił. Nie zgodził się, że sporne wydatki można zakwalifikować jako ukierunkowane na osiągnięcie przychodów lub zachowanie albo zabezpieczenie ich źródła. WSA zauważył, że celem podejmowanych przez spółkę działań było wykonanie usługi i osiągnięcie z tego tytułu zysku w postaci przychodu, nie zaś poniesienie wydatków wynikających z nieterminowego wykonania umowy. W ocenie sądu nie można uznać za racjonalne i gospodarczo uzasadnione wydatki na kary umowne powstałe z przyczyn zależnych od spółki. I nie ma znaczenia, czy spółka po prostu się spóźniła z wykonaniem umowy, czy spóźniła się, bo wykonała ją wadliwe.

Spółka nie dawała za wygraną. W skardze kasacyjnej przekonywała, że skoro sporny wydatek na kary płacone z jej winy nie został wyłączony z kosztów, to może go rozliczyć jako poniesiony w celu zabezpieczenia źródła przychodów.

Wina i kara

Nic to nie dało. Oddalając jej skargę kasacyjną, NSA – wbrew stanowisku fiskusa i WSA – uznał, że w sprawie ma jednak zastosowanie wyłączenie z art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT. Zauważył, że wypłacenie kontrahentowi spornych kar jest równoznaczne z uznaniem roszczenia niezadowolonego kontrahenta. Spółka przyznaje, że wykonała coś wadliwie. W ocenie sądu kary umowne za opóźnienie w wykonaniu usługi z winy podatnika to przypadek wadliwie wykonanej usługi z art. 22 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT.

Jak tłumaczył sędzia NSA Bogdan Lubiński, przyznanie racji spółce prowadziłoby do tego, że wady prowadzenia działalności przez podatnika obciążałyby Skarb Państwa. A ryzyka działalności nie można przerzucać na budżet.

Wyrok jest prawomocny.

sygnatura akt: II FSK 695/16

Opinia

Konrad Piłat, doradca podatkowy w kancelarii KNDP Kolibski Nikończyk Dec & Partnerzy

Kary umowne mogą być wykluczone z kosztów z dwóch powodów. Przede wszystkim, zgodnie z orzecznictwem, należy badać, czy zapłata kary umownej, a także działania podatnika, które doprowadziły do jej uiszczenia, były celowe i racjonalne. Jest to podstawowa przyczyna sporów. Nie można jednak zapominać, że część kar wprost jest wykluczona z kosztów na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT (art. 23 ust. 1 pkt 19 ustawy o PIT). Są to m.in. kwoty zapłacone z powodu wad dostarczonych towarów albo wykonanych robót i usług. Z ustnego uzasadnienia wyroku wynika, że w analizowanym przypadku to na podstawie tego przepisu nie można odszkodowania za wykonanie usługi po terminie uznać za koszt. Dopiero pisemny wyrok jednoznacznie odpowie, czy zdaniem NSA jest to generalna zasada, czy też zdecydowały okoliczności sprawy.

Koszty to ważna pozycja w rozliczeniu każdej firmy. Wiele wydatków, o które podatnicy chcą pomniejszać przychód napotyka jednak opór skarbówki. Dotyczy to zwłaszcza wydatków na odszkodowania, odstępne czy kary umowne. Z orzecznictwa wynika, że sądy każdą sprawę oceniają indywidualnie, ale nie godzą się, by koszty nietrafionych decyzji biznesowych obciążały budżet. Potwierdza to kolejny, wtorkowy wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Problem z czasem

Pozostało 91% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Praca, Emerytury i renty
Płaca minimalna jeszcze wyższa. Minister pracy zapowiada rewolucję
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Sądy i trybunały
Trybunał Konstytucyjny na drodze do naprawy. Pakiet Bodnara oceniają prawnicy
Mundurowi
Kwalifikacja wojskowa 2024. Kobiety i 60-latkowie staną przed komisjami