Obowiązujące od początku roku znowelizowane przepisy ustawy o swobodzie działalności gospodarczej nakładają na przedsiębiorców obowiązek realizowania płatności za pośrednictwem rachunku płatniczego w przypadku transakcji przeprowadzanej w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Obowiązek ten jest stosowany, jeżeli drugą stroną transakcji jest inny przedsiębiorca, a jednorazowa wartość transakcji przekracza 15 000 zł (przed 1 stycznia br. limit ten wynosił 15 tys. euro). Naruszenie tego przepisu skutkuje negatywnymi konsekwencjami w odniesieniu do takiej transakcji w obszarze kosztów uzyskania przychodów.

Bezsprzecznie rozwiązania te przyczynią się do ograniczenia płatności gotówkowych pomiędzy przedsiębiorcami. Jednocześnie pojawiła się jednak istotna wątpliwość co do podatkowych skutków sytuacji, w której do wygaśnięcia wierzytelności wynikających z transakcji objętych obowiązkiem płatności za pośrednictwem rachunku płatniczego dojdzie w drodze potrącenia. Zdarza się bowiem, że przedsiębiorcy są w odniesieniu do siebie nawzajem zarówno wierzycielami, jak i dłużnikami. W takim przypadku decydują się oni zazwyczaj na kompensatę (potrącenie) istniejących wzajemnych i wymagalnych wierzytelności pieniężnych, co prowadzi do ich umorzenia do wysokości wierzytelności o wartości niższej. Rozwiązanie to wynika z art. 498 kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem, gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. W takiej sytuacji obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej.

W takim przypadku pojawia się jednak pytanie, czy potrącenie wzajemnych wierzytelności nie narusza obowiązku płatności za pośrednictwem rachunku płatniczego, powodując konsekwencje w zakresie wyłączenia wydatku z kosztów podatkowych. Niewątpliwie wygaszenie wierzytelności w drodze potrącenia nie spełnia wymogu zrealizowania płatności za pośrednictwem rachunku płatniczego. Z drugiej jednak strony potrącenie nie jest też formą płatności za zrealizowaną transakcję. Stanowi ono bowiem formę bezgotówkowego wygaszenia zobowiązań.

I właśnie do takiego stanowiska przychyliła się Izba Skarbowa w Katowicach w interpretacji z 29 listopada 2016 r. (2461- IBPB-1-3.4510.965.2016.1.MST). W piśmie tym organ podatkowy potwierdził prawidłowość stanowiska podatnika (spółki z o.o.) w odniesieniu do sankcyjnych przepisów ustawy o CIT (art. 15d) stosowanych w przypadku naruszenia przez podatnika obowiązku zapłaty za pośrednictwem rachunku płatniczego. Jak wynika z tej inter- pretacji: jeżeli nastąpiło uregulowanie lub wygaśnięcie zobowiązania inaczej niż przez dokonanie płatności (np. w drodze potrącenia), to wówczas omawianych przepisów (wyłączających wydatek z kosztów) nie stosuje się. Kwalifikacja ta – z uwagi na tożsamość przepisów – ma zastosowanie także w odniesieniu do podatników PIT.

Autor jest doradcą podatkowym w Krakowie