Wartością początkową środka trwałego wytworzonego we własnym zakresie jest koszt jego wytworzenia. Pojęcie kosztu wytworzenia jest określone przez ustawodawcę w art. 16g ust. 4 ustawy o CIT i odpowiednio w art. 22g ust. 4 ustawy o PIT. Zgodnie z powołanymi przepisami „Za koszt wytworzenia uważa się wartość, w cenie nabycia, zużytych do wytworzenia środków trwałych: rzeczowych składników majątku i wykorzystanych usług obcych, kosztów wynagrodzeń za prace wraz z pochodnymi, i inne koszty dające się zaliczyć do wartości wytworzonych środków trwałych. Do kosztu wytworzenia nie zalicza się: kosztów ogólnych zarządu, kosztów sprzedaży oraz pozostałych kosztów operacyjnych i kosztów operacji finansowych, w szczególności odsetek od pożyczek (kredytów) i prowizji, z wyłączeniem odsetek i prowizji naliczonych do dnia przekazania środka trwałego do używania."
Koszt wytworzenia koryguje się o różnice kursowe, naliczone do dnia przekazania do używania środka trwałego. Jeżeli środek trwały wymaga montażu, to wartość początkową powiększa się o wydatki poniesione na jego montaż (art. 16g ust. 5 i 6 ustawy o CIT, art. 22g ust. 5 i 6 ustawy o PIT).
Przywołana definicja stwarza praktyczne problemy ze względu na wykorzystanie otwartej formuły określenia wydatków, składających się na koszt wytworzenia, z jednoczesnym określeniem expressis verbis wydatków, które są wyłączone z tego zakresu.
Wątpliwości co do budynków i budowli
Problemy powstają najczęściej przy określeniu wartości początkowej budynków i budowli. Są to obiekty, które – o ile nie zostały nabyte przez podatnika – są efektem procesu budowlanego, czyli wytworzenia. Proces inwestycyjny wiąże się z poniesieniem różnorodnych wydatków, często o znacznej wartości. Bez wątpienia koszt materiałów budowlanych zalicza się do kosztu wytworzenia zwiększającego wartość początkową. Koszt ten stanowią również usługi bezpośrednio związane z procesem budowlanym, m.in.: ogrodzenie i przygotowanie placu budowy, zakup energii elektrycznej, gazu, dostawa wody i odbiór ścieków, wywóz nieczystości z terenu budowy, prace projektowe i inżynieryjne, opłaty administracyjne związane z procesem budowy (np. pozwolenie na budowę), koszty nadzoru budowlanego itp. W interpretacji z 8 marca 2010 r. (IBPBI/1/415-1120/09/ZK) Izba Skarbowa w Katowicach stwierdziła, że kosztem pośrednim – niezaliczanym do kosztów wytworzenia przyszłych obiektów budowlanych – jest koszt poniesiony w związku z wyłączeniem gruntów z produkcji rolnej. Są to wydatki dotyczące posiadania gruntów i niezwiązane z samym procesem budowy na gruncie, ale z czynnościami poprzedzającymi, warunkującymi rozpoczęcie przyszłej budowy.
Do kosztu wytworzenia zalicza się zużyte towary i usługi w cenie ich nabycia. Cenę nabycia określa z kolei art. 16g ust. 3 ustawy o CIT (art. 22g ust. 3 ustawy o PIT). Gdy podatnikowi nie przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego, zawartego w cenie nabytych towarów i usług składających się na koszt wytworzenia, wartość nieodliczanego podatku od towarów i usług powiększa koszt wytworzenia. Inwestycją w rozumieniu obu ustaw podatkowych jest środek trwały w budowie w rozumieniu ustawy o rachunkowości.